«Емдеу және бейімделу дене шынықтыру» Оқу-әдістемелік кешені 050108 «Дене шынықтыру және спорт»
жүктеу/скачать 258,51 Kb.
|
«Емдеу ж не бейімделу дене шыны тыру» О у- дістемелік кешені 050
- Бұл бет үшін навигация:
- 3сабақ. Тақырып . І шкі ағзалар ауруына қолданатын емдік гимнастика. Мақсаты
- Сабақ жоспары
| Бақылау сұрақтары:
Ішкі ағзалар ауруына қолданатын емдік гимнастика. Жүрек –қан тамырлар ауруына қолданатын жаттығулар. Кезендеріне сәйкес жқт ауруларына берілетін жаттығулар жинағы. Тыныс мүшелер ауруларына қолданатын жаттығулар. Арнайы кезендермен тиімді жаттығулар жинағын тағайындау. Әдебиет: 1. Икиманова ГК. Саулық пен сымбат. Алматы. 1991ж. 2. Попов СН Лечебная физическая культура. –М 1988г. 3.Дубровский ВИ. Лечебная физическая культура. М 2001 год 4.Васичкин ВН. Лечебный и гигиенический массаж. –Минск 1996 год. 5. Правосудов ВП. Лечебная физическая культура. М-1980год. №3сабақ. Тақырып . І шкі ағзалар ауруына қолданатын емдік гимнастика. Мақсаты: Ас қорыту ағзалар ауруында, зат алмасу бұзылғанда арнайы кезендермен тиімді жаттығулар жинағын тағайындау. Бүйрек және несеп жолдары ауруына арнайы кезендермен тиімді жаттығулар жинағын тағайындау. Сабақ жоспары: Ішкі ағзалдрдың төмен түсуі Асқазан, ішек тағы басқа ағзалардың төмен түсіп кетуіне құрсақ бұлшық еттерінің босап, созылуы себеп болады. Ол кенет азып, арықтап кеткен адамдарда, көп бала көтерген аналарда, ауыр жұмыстан қажыған, әлсіреген адамдарда кез-деседі. Мұндай жағдайда асңазан, ішек-қарын, бәрі төмен сырғып кетеді. Осының әсерінен адам болымсыз тамақ ішсе де асқазан керіп, толып тұрғандай ауырады, ас қорытуы нашарлайды. Іш құрылысы төмен түсіп кеткенде ең тиімді құрал — гимнастика. Оны пайдаланбай-ақ, ішті тартып тұратын бандаж (құрсау) киюге болады деген түсінік бар. Бірақ үнемі құрсаудың астында жүрген бұлшық ет уақыт өткен сайын семіп, бо-сап қалады, аурудың әрі қарай асқынуына ықпал жасайды. Сондықтан бұлшық ет, сіңір-тарамыс-тарды шымырлап шыңдаған дұрыс. Сонда ғана табиғи құрсау пайда болып, ішкі құрылысты қал-пында ұстап тұрады. Ол үшін барлық бұлшық еттерге, -оүкіл денегё жаттығулар жасалады. Тек секіруге, демді' іште ұстап тұруға, күш түсіретін тартылулар жасауға болмайды. Себебі ол құрсаң ішіндегі қысымды жоғарылатады. Осыған орай емдік гимнастика методикасының өз ерекшелігі бар. Олар: жаттыгулар жасау үшін төсектің аяқ ІКагы көтеріңкі болу керек. Адам.тек екі қыры-Кан жатып, еңбектеп тұрып қана жаттығулар жасайды (бір қолды көтеріп, бір аяқ, бір қолды шрден көтеру; «қайшы», «велосипед», алма-кезек инқтарды көтеру т. б.). Науқас адамға секіруге, жүгіруге, тартылуға іюлмайды, күш жұмсайтын жаттығулар қолдан-байды. Еске ұстайтын бір жай — жаттығулар жаса-іі іі кезде құрсау киіп алған жөн. Жаттығулар басында баяу, ақырын жасалып, Гііртіндеп күрделіленеді. Дегенмен ырғақты, мөл-шерлі болғаны жөн. Қанша қайталанатынын адам өз жағдайына қарай ықшамдайды. Өз бетінше дене тәрбиесімен айналысатын адамдарға мөлшерлі жүзу, ескек есу, шаңғы тебу, нолейбол, теннис ойнау өте пайдалы, өйткені осының бәрі құрсақ бұлшық етін жетілдіріп, ма-шықтандырады, іштегі қысымды қалпына келтіреді. Бауыр және өт жолының қабынуы Бауыр қабынуын медицинада — гепатит дейДі. Ол өзінің ағымына қарай жедел және созылмалы болып екі түрге бөлінеді. Денеге түскен инфекция, өндіріс-құрылыс-тың зиянды қалдықтарымен улану (фосфор, қор-гасын-мырыш ұнтақтары), дәрілердің артық әсері, тамақтан улану, жүрек-тамыр ауруларында асқы-нып қанның жүрмей көк тамырда тоқтап қалуы, араққа салынып алкоголизмге ұшырау, басқа ішкі агзалар індеттерінің асқынуы т. б. гепатит ауруына әкеп согады. Гепатит ауруын халық .арасында сары ауру деп атайды. Бұл, әсіресе, балалар арасында жиі кездеседі. Жедел инфекциялық түрі немесе Боткин ауруы өте жұқпалы. Балабақшаларда бір бала науқастанса, лезде басқалары да ауырып қалады. Сол сияқты тазалық сақталмаса да, дәрі жібере-тін ине арқылы және оқыста ауру қан құйылса да сары ауру пайда болады. Оның қандай түрі болмасын білінетін негізгі үш белгісі бар: көздің ағы мен терінің сарғаюьі) дененің қышуы және бауырдың үлкеюі. Осыған қоса бауыр тұсының ауыруы, әлсіздік, үлкен дә) реттің бұзылуы т. б. байқалады. Терінің және кілегейлі қабықтың сарғаюы ба| уыр клеткаларының қабынуынан, өт жолдарынын әр түрлі себептерден жабылуы салдарынан, өі пигменттері қанға өтуінен болады. Сол пигменті тер (ткань бояуы) нерв талшықтарына, оның ұіія тарына әсер етіп, денені қышыта бастайды., Бауыр клеткалары, өт жолдары қабыныпЗ кейде тас байланып қалғанда бауыр өз-өзінен үлкейіп кетеді. Науқастың оң жақ ңабыргасы-' ның асты ашып, берекесі қашады. Ал гепатиттің созылмалы түрінде оң жақ қабырғасының асты ауырып, ауызға қышқыл дәм келіп, құргап, айнып, кекіртіп, тәбетін тартқызбай, ас қорыту бұзылады. Өт жолында тас байланғанда бұл айтылган белгілер айқындалып кетеді. Адамның мазасын кетіретін жағдай туады. Ыстығы көтеріліп, іпгі кеуіп, бауырдың тұсы пышақ кескендей қинап ауыртады. Мұндай ауруға себепкер, денедегі зат алмасуы| оның ішінде холестерин алмасуы бұзылып, құрамы өзгереді, сондықтан олар тас болып бай-і ланып қалады. Дұрыс тамақтанбау, қимыл-қозғалыстың тапшылығы, шамадан тыс толысу, подагра (белоктік зат алмасу процесінің бұзылуынан буынныңі жуандап, ісініп ауруы), т. б. осындай зардапқа' әкеп соғады. Холецистит — өт қабының қабынуы. Бұл да жоғарыда көрсетілген себептерден және асқазан, ұйқы бездері ауырганда қосымша болып кезде-седі. Бауыр, өт жолдары зақымданғанда комплексті емдеу әдісі қолданылады. Ең алдымен тамақ-тану тәртібі (диета) жолға қойылады. Майлы, қуырылған, ащы тағамдарды жеуге болмайды. Сүт, арық ет, жеміс-жидек, қарбыз, қауын, ірімшік т. б. өте пайдалы. Кеңінен дәрі-дәрмек пай-даланады. Оның ішінде шөптен жасаған тұнбалар, мәселен, шөпшай, шәйқурай, усарғалдақ, жүгері шашағы, сұлы өте пайдалы. Шөпшайды шетен мен бұжыр шәйңураймен, жүгері қауызымен, күнбағыс гүлімен және қылтаспамен қосып тұнбасын ішкенде бауыр, өт жолдары ауруларына қарсы емдік қабілетінің тиімділігі арта түскен. Біздің негізгі мақсатымыз — дене тәрбиесін пасихаттау болғандықтан, емдік гимнастиканың қасиетіне көшейік. Дұрыс қолданған жаттығулар дәрісіз де өт жолын ашып, оның ағып ішекке түсуіне көмектеседі. Дене тәрбиесі қатты шаншып ауырмаған кезде тағайындалады. Емдік гимнастиканың жиынтығы жалпылама жаттығулардан, тыныс алу және бұлшық ет-герді босаңсытатын жаттығулардан тұрады. Жасалған қимыл-қозғалыстар тыныс алумен үштасып отыру керек, өйткені ішке терең дем алған кезде, құрсақтың көк еті (диафрагма) ба-уырға массаж сияқты соққылап әсер етеді, оның озі бауыр ішіндегі қан-лимфа айналымын жақ-сартады да, өттің жүру жолын ашады. Мұндай жаттығулар жасағанда адам оң жағында жат-са, өттің жүруіне үлкен ықпал жасайды. Сол сияқты төрт тағандап шынтақпен тіреп, тізерлеп түрса, ал жаттығулар жасаганда шалқадан жат-са, өте нәтижелі болады. Түрегеліп тұрып бір орында жүру, тізені жогары көтеріп қимыл жа-сау өте пайдалы. Жаттығулар байыппен, асықпай, бірқалыпты ырғақпен 20—30 минут жасалады. Санаторий-курорт жағдайында ауруларға іш-тің бұлшық етін шынықтыруға көңіл аудару керек. Ол үшін көбірек серуендеген пайдалы. Организмде зат алмасу процесінің бузылуы Зат алмасуы тек белгілі аурулар-дың салдарынан бұзылып қоймай, өзінше жеке-дара ауру ретінде де кездеседі. Оның себебі — ішкі секреция бездері қызметінің бұзылуы, тұқым қуалаушылық, организм функциясының орталыққа лайық өзгеруі, әр түрлі ауруға шалдығу болып табылады. Денедегі май, углевод, белок сияқты пайдалы заттардың өзгеруінен, олардың дұрыс өндірілмей қалуынан сан алуан кемшілік байқалады. Май алмасуы бұзылса, денеде семіздік пайдаболады, углеводтар — қант диабеті, ал белок алмасуы бұзылса — подагра ауруына душар етеді Бұл аталған заттар бір-бірімен тығыз байланыста. Оның біреуі нашарласа, екіншісін қоса за қымдайды. Зат алмасуы ауруын емдеуге дәрілер гормондар, массаж, токпен емдеу және дене тәрбиесін қолданады. Осы айтылған аурулардың ішіндегі ел арасында жиі кездесетін түрі — семіздік. Емдік гимнастиканың негізгі мақсаттары: денеде тотығу-қышқылдану процестерін үдету; жүрек-өкпе жүмыстарын жақсарту; ішек-қарынның ас қорыту қызметін арттыру; энергияның; көп бөлініп шығуына ықпал жасау. Жалпы қимыл-қозғалысты көбейтіп, дене салмағын кеміту. Семіздікке емдік гимнастика екі кезеңде қолданылады. Біріншіде науқас адам дене тәрбиесіне өзін үйретеді. Онда ертемен зарядка жасап, таза ауада жүріп, өзіне-өзі массаж жасайды. Осындай дене тәрбиесіне үйренген соң ақырындап екінші кезеңге көшеді. Мұнда бұрынгы жаттығуларға қоса 10 км жазықтықта жүреді, баяу жүгіреді, суда жүзіп, шаңғы теуіп, әр түрлі ойынға қатысады. Қалайда артық салмақтан құтылуға ынталану керек. Алайда семіздік тек мешкейліктен болса, онда жаттығулар ширақ, жылдам, дененің ірі бұлшың еттеріне, қарынға тиімді етіп өткізіледі. Мөлшермен 100—200 метр жайлап жүгіру, арасында аяңдап қойып, 40—60 минутқа созу керек. Енді семіздіктің қандай түрі болса да қолданылатын жаттығулар жиынтығын ұсынамыз. Дене жаттығуларын алғашқы күндері жәй жылдамдықпен, кейін орташа жылдамдықпен өткізген дұрыс. Семіздік тек дене сұлулығын кемітіп қоймай, әр түрлі ауруларға душар қылады. Соның ішінде жиі кездесетіні — қан қысымы жоғарылап, гипер-тония ауруына шалдығу. Бұл екі аурудың ара-сында өте тығыз байланыс бар. Ол денеде көп мөлшерде тұз бен майдың байлануы т. т. Сондықтан гипертония ауруынан сақтану үшін де артық салмақтан құтылған жөн. Деңеден 1 кг салмақты азайтса, қан қысымын сынап бағанасы жүктеу/скачать 258,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|