Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
treatise187525
| Әдебиет: Ислам. Энциклопедиялық сөздік. – Алматы: Аруна, 2009; Құран Кәрім аудармасы. – Алматы: Дәуір, 2003.
КІСІЛІК – қазақ халқының философиялық дүниетанымында ерекше орын алатын ұғым, адам болып өмір сүрудің жоғары деңгейін білдіреді. Қазақ адамгершілігі биік, ағайын-бауыр, дос-жаран арасында, жалпы қоғамда беделді адамын «жақсы кісі» деп сипаттайды. К. «жақсы адам» ұғымынан жоғары. Жақсы адам өзіне, шағын ортасына ғана жақсылық жасауы мүмкін. Ал кісілікке өзі мен туған-туысқандарының қамын ғана емес, бүкіл қоғам мүддесін көбірек ойлаған адам жетпек. К. адамның рухани байлығының өлшемі, ол материалдық байлықтан жоғары, адамның адамгершіліктік сипатын көрсетеді. «К.» ұғымын түркі дүниесінің ғұлама 329 ойшылы Жүсіп Баласағұн жақсы талдады (Сөздіктің «Жүсіп Баласағұн» бөлімін қараңыз). Қазақтың белгілі жырауы Шалкиіздің толғауларындағы «кісі» ұғымы жақсы мен жаманның диалектикасының, ізгілік пен зұлымдықтың дихотомиясының нәтижесі, ол: «көрінгеннің бәрін кісі демеңіз» дейді. Табиғат берген ақылды даналықпен, көргенділікпен және мейірімділік, жанашырлық, адалдық, қарапайымдылық секілді жақсы қасиеттермен ұштастыра білген, қиындықта басқаға қол ұшын беруге дайын адам ғана кісілікке жете алады. Яғни, қазақ халқы К-ті қоғамнан тыс қарастырмайды. К. «пенде» ұғымына қарама-қарсы ұғым. Екінші ұғымда адамның психобиологиялық негізі басым болса, «кісілік» ұғымында рухани табиғат, әлеуметтік мән басым. Қазақтың түсінігінде, адамның өмірлік мақсаты да – осы К-ке жету. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|