Әншілік тыныстың физиологиялық тыныстан айырмашылығы

Дыбыс қалыптасуының миоэластикалық теориясы.

Дыбыс қалыптасуының нейрохроноксикалық теориясы.

Жанашыл мамандықтандырылған әдебйет негізіне дыбыстың қалыптасуының механика- миоэластикалық теориясы қабылданады. Дауыстық астар жүйеліктер негізінде жұмыс істейді. Тыныс алу жүйесі сыртқы күшті қамтып, дауыстық астарға әсер етеді. Орталық жүйке жүйесі  дауыс астарында көмейдің аэродинамикалық мүмкіндігін тудырады.

ІІ. Әншілік дыбыстың физикалық ерекшелігі;

—         Жоғарылық

—         Тембр

—         Күш

—         Жалғасуы

Әнші дыбыстың жоғарылығы дауыстың астар жиілігі арқылы анықталады. Әр әнші дауысының дыбыстыұ диапазоны әр түрлі және ол мынаған байланысты;

—         Дауыстың аппараттық табиғи анатома морфологиялық ерекшелігіне.

—         Әншінің қандайда бір кезеңдерде дыбысты өзгерте алу икемділігіне, яғни дауыстың астарының жуандығына, ұзындығына қатысты.

—         Әнші тынысының сапасына, яғни екпінді, қарқынды немесе өте әлсіз болуы мүмкін.

—         Әнші дыбысының күші дауыстың астарындағы серпілістермен анықталуы – амплитуда жиілігі, амплитуда соғұрлым көп болса дыбыс соғұрлым күшті болады.

Жиілік амплитудасы мынаған байланысты:

—         Дауыс бұлшық еті күшінің азаюы.

—         Төменгі байланыс қысымындағы ауа көлемі (төменгі байланыс қысымы неғұрлым жоғары болса, дауыстық астар амплектудасының жиілігі соғұрлым көп, бірақ төменгі байланыс қысымы шектен тыс жоғарыласа, дауыстық астарда қысылыс пайда болады, жиілік амплектудасы кішірейіп дауыс күші азаяды.

—         Резонаторлық аймақтық қалпы және орналасуы.

Әнші дауысының әрбір дауысы физиологиясы жағынан табиғи қиын. Олар негізгіжәне көп түрлі жай тоннан тұрады. Негізгі тонға ең төменгі жай тон жатады, ол дыбыс құрамына кіреді. Дыбыс жоғарылығын осы анықтайды. Ал басқа жай тондар обертон деп аталады. Дыбыс жоғаралығы спектіріндегі обертондардың әр түрлі қатынасы күшімен сапа жағынан спецификалық әшекеиге  немесе дауыстың ерекше дыбыс талуына яғни тембрге әкеледі. Дауыстың жеке тембрі эндокринді жүйеге қатысты, мұнда дауыстың анотомиялық ерекшелігі кіреді және тыныспен аритикуляциялық органдарғада байланысты.

Резонаторлармен күштелген обертондардың жеке тобының форманты спектр деп аталады. Төменгі әшекейлік форманта – дауысқа жұмсақтық қоңыр әсер береді.                                  Жоғарғы әншілік форманта – дауысқа ашықтық, ұшқырлық береді.

Дауыстардың қалыптасуы әрбір кезеңде 3 түрлі жағдай шамасына байланысты болады;

—         Көмейдің құрылуы (толық немесе бір жақты)

—         Дауыстық астарды  бір – біріне әкелу.

—         Ауа шамасына.

Үш шамада тыныс алу жүйесі жүмысымен әншінің артикуляцилық аппараты арқылы көркемдік талаптарды орындайды. Дауы қалыптасуының физиологиялық механизмін түсіну фонация кезеңін түсінуге жол нұсқайды.

Әдебиеттер:

1. 
   Краснощеков В.И. «Вопросы хороведения». Стр. 168 – 173.
   
2. 
   Самарин В.А. «Хороведение». Стр. 103 – 112.
   
3. 
   Стулова Г.П. Хоровой класс: «Теория и практика вокальной работы в детском хоре». Стр. 60 – 61.
   
4. 
   Осеннева М.С, Самарин В.А. «Хоровой класс и практическая работа с хором». Стр. 41– 54.
   
5. 
   Егоров А.А. «Теория и практика работы с хором». Стр. 97 – 99.
   
6. 
   Быков Н.О. «Основы работы с детским хором». Стр. 13 – 15.