Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова, Р. С. Рахметова, А. Қ. Рауандина, Қ. С. Жайлаубаева

9-тақырып
64
ЖАЗЫЛЫМ
3
-тапсырма. 
«Көксерек» әңгімесі туралы ақпарат дайында.  
1. Авторы: 
2. Тақырыбы:
3. Әдеби жанры:
4. Идеясы:
5. Кейіпкерлері:
ТЫҢДАЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
4
-тапсырма. 
https://baribar.kz сайтынан М.Әуезов әңгімесінің желісі 
бойынша дайындалған «Көксерек» анимациялық фильмін (трейлер) 
көріп, мәтінмен салыстыр. Қосымша ақпаратты баянда. 
АЙТЫЛЫМ
5
-тапсырма. 
Өз ойыңды айт. 
1. Қасқыр арыстан мен жолбарыстан, аюдан әлсіз. Бірақ қолға үйреніп, 
цирк те ойын көрсетпейді. Осының себебі неде? 
2. Қасқырдың інін бұзып, күшіктерін өлтіріп, алып кеткен адамдардың 
әрекеті дұрыс па?
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

65
110
Наурыз және әлем халықтарының 
оны тойлау ерекшеліктері
Б. Бопайұлы «Қазақы наурызнама» (үзінді)
ОУШЫ, НАУРЫЗ ТУРАЛЫ ТАЫРЫПТЫ ОИ ОТЫРЫП, СЕН:
•  прозалық, поэзиялық шығармалардан алынған үзінділерден негізгі 
идеяны анықтауды;
•  автордың көңіл күйі мен көзқарасы арқылы мәтіндегі негізгі ойды 
ажыратуды;
•  фразеологизмдер мен этикеттік сөз орамдарын ауызша және жазбаша 
жұмыстарда қолдана алуды; 
•  Наурызға қатысты бірнеше мәтінде айтылған ойды жинақтап, салыстыру 
қорытынды жасауды;
•  нақты тақырып бойынша эссе жазуды; 
•  сөзіне қарап кейіпкерлерге баға беруді; 
•  етістіктің бұйрық рай формасындағы сөздерді сауатты қолдануды 
үйренесің.
1-2- 
cабатар
Наурыз — тркі 
халытарыны… 
дәстрлі мейрамы
ЖАЗЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
1
-тапсырма. 
Елімізде жаңа жыл мерекесі екі рет тойланады. Біріншісі — 
Наурыз мейрамы, екіншісі — жаңа жыл. Екі мейрамға қатысты 
берілген сұрақтардың жауабын жаз. Салыстырып айт.
мерекелер
қашан 
тойланады?
ауа райы 
қандай 
болады?
мерекелік 
дастарқан 
қалай 
дайында-
лады?
адамдар 
қандай киім 
киеді?
қандай 
тілек 
айтылады?
мереке 
қайда 
өтеді?
Наурыз мей-
рамы 
жаңа жыл
ЖАА СЗДЕР
наурызк же, к іл кй, 
ндестік, кешір, оян, ежелгі, 
тойла
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
66
ОҚЫЛЫМ
3
-тапсырма. 
Көп нүктенің орнына сілтеу есімдіктерін қойып, өлеңді 
мәнерлеп оқы. Автордың көңіл күйі туралы айт.
Жерің ...
Жасыл жолақ кілемдей,
Желің ...
Жігіт айтқан өлеңдей.
Көлің ...
Той қып жатқан ауылдай,
Күнің...
Елжіреген енеңдей.
              
Ілияс Жансгіров
АЙТЫЛЫМ
2
-тапсырма. 
Сөздер мен сөз тіркестерін мағынасына қарай сәйкестендір, 
сөйлем құра.
Көктем   
жылынып,
арықтардан
тазалады.
Ауыл 
наурызкөже
ағаштар
су ақты.
Қар
келіп,
арықтарды
бүршік жарды
Күн
жылы
көшет
ұшып келді.
Жыл құстары 
еріп,
қызғалдақ
отырғызды.
Көкем 
адамдары
жасауға 
гүл ашты.
Апам
аулаға
жақтан
дайындалды
НАЗАР АУДАР!
  
Астарлау яки символ — сөз өнеріндегі көркемдеуіш құралдың бір 
түрі. Бір нәрсе, не құбылысты тура суреттемей, басқа бір нәрсеге не 
құбылысқа ұқсастырып,  ойды ашық айтпай, тартымды тұспалмен 
түсіндіру. 
Мысалы: Әз Наурыз келді далаға (Бұл жерде наурыз жақсылық 
жасайтын әулие адам бейнесінде айтылып тұр)
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

67
ЖАЗЫЛЫМ
4
-тапсырма. 
Көп нүктенің орнына бұйрық райлы етістікті қойып, көшіріп 
жаз.
1. Сендер Наурыз мерекесінде көшет ...! 2. Бұл жолы арық тазалауға     
8-сынып оқушылары ... ! 3. Бүгін мектепте Наурызға дайындық ... !  4. Өзің 
де дайындыққа ... ! 5. Бұл ойынға олар да ...! 6. Наурызкөжені де бүгін...! 7. 
Әй, қарақтарым-ай, ежелден келе жатқан қасиетті мейрам Наурызды ... !
ТЫҢДАЛЫМ
5
-тапсырма. 
Тірек сөздерді қолданып, тыңдалған мәтіннің мазмұнын айт. 
Тірек сздер:  ежелгі, ерекше астерлеу, таби ат €былысы, т€мса 
таби ат, ндестік мейрамы, н€р жеƒеді, жылылы келеді. 
Мәтінде автордың Наурыз мейрамына қатысты қандай көзқарасы 
байқалады? Ойыңды дәлелде.
ТІЛДІК БАДАР
Бұйрық рай
Бұйрық рай — етістік категориясы. Бұйрық рай формасындағы етістік 
бұйрық, өтініш, қалау, тыйым, рұқсат, сақтандыру және т.б. мағыналарды 
білдіреді. Мысалы: «Сіз айтыңыз!» «Наурызкөжені төгіп алмасын!» «Бәріңіз 
құлақ салыңыздар!» «Мүмкін, сен барарсың!», «Алтыбақанға байқап отыр!», 
«Оқыңыз, өтінемін!». 
МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
ОҚЫЛЫМ
6
-тапсырма. 
Мәтінді оқы. Түсінгеніңді айт.
Шығыс халықтарының түсінуінше, Наурыз — үндестік мейрамы. 
Наурыз да Табиғат-ананың бауырындағы бүкіл тіршілік оянады: жылылық 
келеді, арықтардан су ағады, жер бетіне көк шығады, құстар ұшып ке-
леді, мал төлдейді.  Сөйтіп, жаңа күн басталады.
Қазақтар Наурызды «Ұлыстың ұлы күні» деп те атайды. Бұл мерекені 
бүкіл халық, ұлыс болып бірге тойлайды. Қазақ халқында бұл мейрам-
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
68
ды тойлаудың ежелден қалыптасқан дәстүр бар. Табиғат мейрамын-
да адамдар ерте оянып, жаңа күнді жақсы көңіл күймен қарсы алады. 
Бірін бірі құттықтап, жақсы тілек айтады. Ренжіскен адамдар бір-бірінен 
кешірім сұрайды. Ауылдың жастары үлкендерден бата алады. Жігіттер 
бұлақтардың көзін ашады. Арықтарды тазалайды. Ағаш көшеттерін 
отырғызады. Қыз-келіншектер үйдің ішін, аулаларды тазалайды. Әжелер 
сандықтарын ашып, сақтаған бұйымдарын жаяды.
Бұл күні әр үйдің дастарқаны наурызға арнайы пісірілген түрлі  тағам-
дарға толы болады. Солардың ең бастысы — наурызкөже. Наурызкөжені 
жеті түрлі тағамнан пісіреді. Одан бүкіл ауыл адамдары дәм татады. 
Дастарқанға үлкен адамдар бата береді.
Қазақ халқы Наурызды өнер тойы етіп өткізеді. Өнерпаздар ән айтып, 
бишілер билейді. Күйшілер күй тартады. Әртүрлі ұлттық ойындар ойна-
лады. Балалардың тұсауын кеседі, құдалықтар болады. Сөйтіп, адамдар 
да жаңа күнмен бірге жаңа өмір бастайды. 
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

69
ЖАЗЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
7
-тапсырма. 
Мәтіндегі қою қаріппен берілген сөздерді қатыстырып, бір-
неше бұйрық райлы сөйлем жаз. 
ЖАЗЫЛЫМ. 
8
-тапсырма. 
Наурызда жасалатын дәстүрлі рәсімдерді ретіне қарай жаз.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
ОҚЫЛЫМ
9
-тапсырма. 
Көп нүктенің орнына есімдіктерді қойып, оқы.
22 наурыз — ұлы мейрам. Шығыс халықтары ежелден-... оны тойлап 
келе жатыр. Халқымыз .... ерекше дайындалған.
... Наурызтойда жасалатын ырымдар да бар. ...: бұлақтың көзін ашу, 
ауланы, арықтарды тазалау. Үлкен кісілер наурыз бата беріледі. Батаны 
алысымен жастар .... жұмысына  кіріседі.
АЙТЫЛЫМ
10
-тапсырма. 
Суретке қарап, бұйрықты сөйлемдер айт. 
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
70
МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС
АЙТЫЛЫМ
11
-тапсырма. 
Мәтіннің мазмұны бойынша парталас досыңмен диа-
лог құр. Диалогте жаңа сөздерді қолданыңдар. Бұйрық райлы 
сөйлемдер болсын.
ОҚЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
12
-тапсырма. 
Мәтінді оқы. Қожанасыр туралы тағы қандай күлкілі әңгіме 
білесің? Айтып бер.
 
Қожа мектепте оқып жүргенде 
мұғалім балаларға табиғат, жыл 
мезгілдері, күн мен түннің теңелуі 
туралы айтады. Сабақ үстінде:
— Міне, қазір — көктем. Күн 
ұзарып, түн қысқарып келеді. Енді 
бір айдан соң-ақ яғни жаз кезінде 
күн бір сағатқа ұзарады, — дейді 
мұғалім.
 
Бір ай өтеді. Сабақта тағы жыл 
мезгілдері туралы әңгіме болады. 
Мұғалім Қожанасырдан:
— Ал, Қожа, сен айтшы, бір тәулікте 
неше сағат бар? — деп сұрайды.
Сонда Қожа:
— Күзде, қыста, көктемде жиырма 
төрт сағат бар, ал жазда жиырма 
бес сағат бар, — деп жауап беріпті.
ОҚЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
13
-тапсырма. 
Әлібек пен Дэвидтің арасындағы диалогті толықтырып, 
оқыңдар. Екі кейіпкердің көңіл күйін сипатта.
Дэвид: Әлібек, бұл — қандай той?
Әлібек: Бұл — ...
Дэвид: Оны кімдер ...?
Әлібек: Наурыз  — .... мерекесі. Қазақ 
халқы да бұл мейрамды ..... тойлайды.
Дэвид: Әлібек, қазақтың мейра-
мында  ... дәстүрлер бар?
Әлібек: Бұл ... қызығы өте көп.
Дэвид: Киіз үйдің ішін  ... !
Әлібек: Әрине, көрсетемін. Жүр, 
үйге кір!
Дэвид: Әлібек, қарашы, мынау — 
дегенің керемет ...!
Әлібек: Ия, бұл —  дом быра мен .... .
Дэвид: Әлібек, саған шексіз рақмет!
Әлібек: Саған да көп рақмет, Дэ-
вид!
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

71
ЖАЗЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
14
-тапсырма. 
Тақырып бойынша «Қосжазба күнделігін» толтыр. Түсіндір.
С†йлем
Тсініктемесі
Қазақта «тұмса табиғат» деген ұғым бар.
Наурызды қазақтар «Табиғат-Ананың мей-
рамы» деп атайды.
Наурызда ғана жасалатын дәстүрлер бар.
ЖАЗЫЛЫМ 
15
-тапсырма. 
Шығу парағын пайдаланып, төмендегі сұрақтарға  жазба-
ша жауап бер.
1. Бүгін не үйрендіңдер?
2. Сабақ бойынша қандай сұрақтарың бар?
3. Келесі сабақта қандай мәселелерге баса назар аудару керек?
ОЙТАРАЗЫ
ЕСТЕ САТА!
22 наурыз — ұлы мейрам. Шығыс 
халықтары ежелден оны тойлап 
келе жатыр. Халқымыз оған ерекше 
дайындалған.
Наурызда нұр жеңеді, жылылық 
келеді.
Наурызтойда жасалатын ырым мен 
дәстүр көп.
КЕЛ, ЖАТТАЙЫ!
Күн мен түнен теңелді,
Жер шуаққа кенелді,
Соны тойлар ел енді.
Наурыз тойы — салтымыз.
«Көгерсін» — деп халқымыз,
Көшеге тал егеміз.
Жарқырап тұр күніміз,
Жайқалсын жас гүліміз,
Бақта бұлбұл сайрасын.
Сәнді көктем нұрымен,
Наурызтойы жырымен,
Көңіл гүлдей жайнасын.
‹ділбай Табылдиев
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
72
Х—ХІ 
САБА
МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС
ЖАЗЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
1
-тапсырма. 
Өздерің тұрған аймақта Наурыз қалай тойланады? Баяндап 
жаз. Айт.
АЙТЫЛЫМ
2
-тапсырма. 
Суретке қара. Олардың бүгінгі сабақтың тақырыбына қандай 
қатысы болуы мүмкін? Өз болжамыңды айт.
лем халытарыны… 
наурызды тойлау 
дәстрлері
3-4-
cабатар
ЖАА СЗДЕР
шатты, трлі, зіндік, 
дегенмен, даналы
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

73
ОҚЫЛЫМ
3
-тапсырма. 
Өлеңді мәнерлеп оқы. Автордың көңіл күйі туралы айт.
Ұлы күнде тауып мезгіл бір ретін, 
Атқарғандай қасиетті міндетін.
 Жаратылыс нұрын бөліп Жаратқан, 
Жылына бір теңелген сәт күн мен түн. 
Аққа тиіп ағайынның ауызы, 
Артты сол күн наурызкөже маңызы... 
Бойындағы нәрін берген аямай 
Табиғаттың адамға жоқ қарызы! 
А.Найманбаев
ОҚЫЛЫМ.
 АЙТЫЛЫМ
 
5
-тапсырма. 
Мәтінді оқы. Наурызды тойлау дәстүрлері туралы 
түсінгеніңді шат көңіл күймен айт.
ЖАЗЫЛЫМ
4
-тапсырма. 
Бұйрық райлы  4 сөйлем құрап жаз.  Сөйлемдер Наурыз ме-
рекесіне байланысты болсын.
МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
Наурызды тойлауда әлем халық-
тары ның өзіндік ерекшеліктері бар. 
Дегенмен барлығына ортақ бір дана-
лық заң бар. Ол — «Наурызды жаңа 
өмірдің басы» деп құрметтеу, шат 
көңілмен қарсы алу. Иран жерінде 
Наурыз 13 күн тойланады. Мереке 
жақын дағаннан халық үйлерін таза-
лайды, жаңа киім-кешек алады. 
 
Дас тар қанға парсы әліпбиіндегі син 
әрпінен басталатын жеті түрлі тағам, 
сонымен бірге  айна, шам, су құйыл-
ған ыдыс, қызыл балық, боял 
ған 
жұмыртқа мен тиын қояды.
Әзірбайжанда Наурыз бес күн той-
ланады. Наурызға дейінгі төрт сей-
сенбі атап өтіледі. Бұл сейсенбілер су, 
от, жел және жер ді білдіреді. Соңғы 
сейсенбіде балалар көршілерінің 
есігін қағып, баскиімін  қалдырып ке-
теді. Үй иесі баскиімді танып,  сол үйге 
арнайы сыйлықтар алып барады. 
Тәжіктер Наурызда «бадж» деп ата-
латын тағам пісіреді. Бұл тағам қош-
қардың бас-сирағы мен бидайдан 
әзірленеді. Наурызда тәжіктер арқан 
тартпақ, қораз төбелестіру, көк 
пар 
сияқ ты ұлттық ойындарды ойнайды.
Түркияда халық Наурызды ерте 
той лай ды.  Қыстың  аяқталғанын  біл -
діру үшін тұрғындар далада от жаға-
ды. Ұлттық тағамдар пісіреді. Сол түстік 
жақта «Март бозуму» деп ата латын 
дәстүр бар. Халық жан-жануар лардың 
үстіне су себеді. Ал батыс жақта 
адамдар оттың үсті нен секіреді.
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
74
ЖАЗЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
6
-тапсырма. 
Мәтіннің мазмұны бойынша жоспар құр. Тірек сөздерді 
анықта. Сол сөздерді қатыстырып, бұйрықты сөйлем жаз.
ТЫҢДАЛЫМ.
 
АЙТЫЛЫМ
7
-тапсырма. 
Өзбектердің Наурызды тойлау дәстүріне қатысты мәтінді 
тыңда. Мәтін мазмұны бойынша бір-біріңе сұрақ қойыңдар.  
›лтты мейрамды тойлау ерекшелігін толы тсіну шін т†мендегі 
тірек с†здердіŒ ма‡ынасын анытап жазып ал: сумалак, нген би-
дай, майда тас, таƒ атанша оз айды, азанныƒ тбі, шынаша, йге 
ырыс әкеледі.
ОҚЫЛЫМ.
 АЙТЫЛЫМ
 
8
-тапсырма. 
Оқы. Қай дәстүр қай халыққа тән екенін белгіле, айт.
 «Бадж» деген арнайы тағам 
пісіреді. 
Иран
жан-жануарлардың үстіне су 
себеді.
Сумалак пісіреді
Тркия
Наурызда арқан тартысады, 
қораз төбелестіреді.
Балалар көршілерінің есігіне 
баскиімін қалдырып кетеді.
†збек
дастарқанға боялған 
жұмыртқа мен тиын қояды.
Син әріпінен басталатын жеті 
түрлі тағам пісіреді.
тәжік
Наурызға дейінгі төрт сей-
сенбіні атап өтеді.
Далада от жағады.
әзірбайжан
ұсақ тастарды бөліп алады.
АЙТЫЛЫМ
9
-тапсырма. 
«Аквариум». Рөлдік ойын. «Біз Наурызда...». Қазақ, иран, 
түрік, өзбек, тәжік, әзірбайжан ұлтының өкілі болып, Наурызды той-
лау дәстүрлеріңді айтыңдар. Қуанышты, тілекті жеткізуге байланы-
сты этикеттік сөздерді орынды қолданыңдар. Сынып ең үздік топтық 
жұмысты анықтасын.
ОҚЫЛЫМ.
 
ЖАЗЫЛЫМ.
 АЙТЫЛЫМ
10
-тапсырма. 
Мәтінді оқы. Қою қаріппен берілген сөздер бойынша сөздік 
жұмысын жаса. Түсінгеніңді айт.
Наурыз мейрамы 
біздің жыл санауымыздан бұрынғы VII ғасырда өмір 
сүрген 
Тұранның қағаны — Алып ЕрТоңғаның заманынан бері тойлана 
бастаған. Кейбір зерттеушілер бұл мерекенің 30 мың жылдық тарихы бар 
екенін айтады.
МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

75
ОЙТАРАЗЫ
ЕСТЕ САТА!
Наурызды тойлауда әлем халықтарының өзіндік дәстүр бар. Дегенмен бәріне 
ортақ бір даналық заң бар. Ол — «Наурызды жаңа өмірдің басы» ретінде 
құрметтеу. Адамдар бір-біріне сый-сияпат жасайды. Наурызда өзбектер 
сумалак пісіреді. Оны әйелдер кезекпен қозғайды.
Наурызды тойлауға екі рет тыйым салынған. Ислам діні енгеннен кей-
ін арабтар ескіден қалған мереке ретінде Наурызға тыйым салған. Алайда 
көшпенділер оны тойлауын тоқтатпаған. Кейін 1926 жылы Кеңес өкіметінің 
кезінде тыйым салынған. Соған қарамастан ауыл-ауылда Наурыз мерекесі 
тойланып отырды. Бұл — халықтың салт-дәстүрін ешқандай заң 
жоя ал-
майтынын көрсетеді.
АЙТЫЛЫМ
11
-тапсырма. 
Мәтінге тақырып қой. Өз ойыңды дәлелде.
12
-тапсырма.  
Сабақта өтілген мәтіндерді INSERT оқыту стратегиясы 
бойынша талда. Төмендегі белгілермен әр абзац не сөйлемдерді 
белгіле. Өз ойыңды қорытындылап жаз.
«V»
«-»
«+»
«?»
Бұрыннан білемін
Менің ойлағаныма 
қайшы, кереғар
Мен үшін жаңа 
ақпарат
Келісе алмаймын, 
білгім келеді
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
76
АЙТЫЛЫМ
1
-тапсырма. 
Әртүрлі дереккөздерді пайдаланып, төмендегі сұрақтарға 
жауап бер.
1. Қазақта қай күн «сәтті күн» деп есептеледі?
2. Қай күн қасиетті саналады? Не себепті?
3. Қазақтар неге: «Сенбі — істің басы» — дейді? 
4. Адам өмірінде апта күндерін білудің қандай маңызы бар?
5. Өзің қай күнді сәтті деп санайсың?
6. Өз ұлтыңда апта күндеріне қатысты қандай сенім, дәстүрлер бар?
ОҚЫЛЫМ. 
АЙТЫЛЫМ
2
-тапсырма. 
Мәтінді оқы. Әр күнге байланысты наным-сенімді кесте 
түрінде жаз. 
Киелі күндер — қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымындағы аптаның 
қасиетті саналатын күндері. Күнделікті тәжірибеде әр күннің қыр-сырына 
қанық болған қазақ халқының киелі санайтын күндері наным-сенім, ырым, 
жоралғыларға толы әрі күнделікті тіршілігімен тығыз байланысты. Қазақтар 
сейсенбіні ауыр күн санап, ол күні жолға шықпаған, жұмыс бастамаған, 
көшіп-қонбаған. Егер қысылтаяң не шұғыл шаруамен жолға шығатын бол-
са, «Жолым жеңіл болсын!» деген ырыммен жерге тұз көмген. Ал сәрсенбі 
аптаның ішіндегі сәтті күн саналған, сол күні іс бастауды, жолға шығуды 
оңтайлы көрген. «Бейсенбі, жұма күндері аруақтар үйде қонақтап жүреді» 
деген наным қалыптасқан. Бұл күні қазақтар жұма намазын оқуға мешітке 
барады, кір жумайды, шаш қимайды.
ЖАЗЫЛЫМ
3
-тапсырма. 
Өзіңнің бір аптадағы әрекеттеріңді әзіл түрінде жаз. Мәтінде 
демеулік шылауларды қолдан.
Наурыз ай кні 
кірсе...
5-6-
cабатар
МӘТІНАЛДЫ ЖҰМЫС
ЖАА СЗДЕР
ырызды, барынша
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

77
ТЫҢДАЛЫМ. 
ОҚЫЛЫМ
4
-тапсырма. 
Мәтінді тыңда. Оқы. 
Жылдың қандай болуы 22 нау-
рыз дың апта ның қай күні кіруіне де 
бай ланысты  болады.
Наурыз дүйсенбіде енсе, бұл 
жылы жауын-шашын көп болған-
дық тан, астық көп, 
ырыздық мол 
жыл болады. Бидай тез піседі. Мақ-
та жақсы өседі. 
Наурыз сейсенбі күні кірсе, ол 
Марсқа байланысты болады. Бұл 
жылы той-думан 
барынша  кө бейе-
ді, халықтың әл-ауқаты жо 
ға 
ры 
болады. Жан-жануарға да жайлы 
болады.  Жеміс-жидек тің  ба ға сы 
арзандайды. 
Наурыз сәрсенбі күні кіретін 
болса, ол Меркурийге байланыс-
ты. Бұл жылы қауын-қарбыз, қияр 
көп болады. Лобия, тары дән дері 
тоқ болады. Бірақ арпа мен бидай 
қымбаттау болады. 
Наурыз бейсенбіде кірсе, ол 
Юпитерге байланысты болады. Бұл 
жылы жауын-шашын көп болады. 
Сондықтан жеміс-жидек пен астық 
мол болады. Халықтың жағдайы 
жақсарып, өнер адамдары үшін де 
сәтті болады. Сауда-саттық дамиды, 
әскердің де жағдайы жақсарады.
Наурыз жұмада кірсе, ол Шол-
пан жұлдызына байланысты бо-
лады. Бұл жыл мерекелі, берекелі 
болады. Бірақ күн суық, қыс ұзақтау 
болуы мүмкін. Адамдар 
дың көңіл 
күйі жақсарады.
Наурыз сенбіде кірсе, ол Са турн-
ға байланысты болады. Бұл жылы 
жауын-шашын  аз  бол ған дықтан, 
біраз қымбатшылық тууы мүмкін. 
Бі рақ рухани әлемде жақ сы лық кө-
бейеді.
Наурыз жексенбіде кірсе, ол 
Күнге байланысты. Бұл жылы мол  -
шы лық, арзаншылық болады. Қыл-
мыс пен қиянат аз болады.
Омар Хайямнан
МӘТІНМЕН ЖҰМЫС
Кө
кж
ие
к-
Го
ри
зо
нт

10-тақырып
78
ЖАЗЫЛЫМ.
 АЙТЫЛЫМ
5
-тапсырма. 
Мәтін мазмұнын кластер түрінде жинақтап жаз. Түсіндір.
ЖАЗЫЛЫМ.
 АЙТЫЛЫМ
6
-тапсырма. 
Мәтіннің мазмұны бойынша күрделі жоспар жаз. Сұхбат 
құрыңдар.
АЙТЫЛЫМ
7
-тапсырма. 
«Рөлдік ойын». Жағдаят: сен жеке кәсіпкерсің. Басқа 
адамдарға көмектесе алатындай қаражатың бар. Өзіңнің туған 
жеріңде Наурызды тойлауға қандай көмек көрсетер едің? Ойыңды 
дәлелдеп айт. Сөзіңде 1 мақал, 3 фразеологизм қолдан.
АЙТЫЛЫМ
8
-тапсырма. 
«Кел, ой бөлісейік...». Осыған дейін Наурызға қатысты 
оқылған, тыңдалған мәтіндер бойынша айтылған мәліметтерді са-
лыстырып, талдау жасаңдар. Ой қорытындыларың бойынша пікір 
алмасыңдар. Ойбөлісте тұрақты тіркестерді, көркемдегіш құралдарды 
қолданыңдар. 
9
-тапсырма. 
Шығу парағын пайдаланып, сұраққа жазбаша жауап бер.
1. «Наурыз қай күні кірсе...» тақырыбы  бойынша  не үйрендің?
2.  Сен үшін тақырыптың  құнды жақтары қандай болды?
3. Өзіңнің, жолдастарыңның білімін бағала (өз жұмысыңа, жол дас тарың ның 
топ ішіндегі әрекеттеріне көңілің тола ма?)
4. Осы тақырып бойынша тағы не білгің келеді?
5. Осы тақырып бойынша тағы қандай ақпарат көздерін оқисың?
МӘТІНСОҢЫ ЖҰМЫС
ОЙТАРАЗЫ
ЕСТЕ САТА!
Наурыз қай күні кірсе, жылдың қалай өтетіні соған байланысты болады.
Кө
кж
ие
к-
Го

жүктеу/скачать 12,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: