Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
§ 2. Саяси элиталардын калыптасуы мен жмтелу!
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Keci6iHe
§ 2. Саяси элиталардын калыптасуы мен жмтелу! Саяси элиталарды кдлыптастырудьш, жогары лауазымды кыз-метке ipiKTen алудыц 2 Typi бар: антрепренерлыкжэне гильдия жуйеа. Антрепренерлыктурде баскарушы кызметке умгткердщ ерекше касиетгерц кегшилж журтка унай б!лу каб!лет1 басты орын алааы. Мунда кандидаггыцбайлыгына, Keci6iHe, бинмше, мамандыгына, т.с.с. онша мен беритмейдк Ол ен алдымен езшщ тапкырлыгын, жасампаздыгыи, белсендшгш корсете 6inyi кажет. Мысальг, AKJU-та актер болган Рональд Рейган да презвдентпкке сайланды. Элитаны калыптастырудыц бул Typi езшщ ашыкты-гымен, демократиялыгымен, умггкергекойылатын шектеулердш аздыгамен сипатталады. Сондыктан туракты демократиялык елдерде бул тур кен тараган. Саяси элиталарга сурыптаудын, мундай турЫн кемпилт — саясаткдсырггай жагымды кершгешмсн шын мешнде кездейсок, принципЫз, урыншак, авантюрист адамдардын бил1к басына келук Ондай адамдардын ic-ерекетш болжап, пшлп болмайды. Сондыктан котам ем1ршдедау-жанжалдар, саяси шиелешстердш мумкщщп кебейедк Гильдия жуйеанде умггкер бил1к сатысы бойынша баяу бол-са да анык кетсршш отырады. Мунда жогары лауазымды кызметке умггкерге кептеген талаптар койылады. Оган кандидагтык бш!м1, адамдар арасындаг ы жумыс тэж1рибеа, партиялык стажы жене т.с.с. жатуы мумкш. Талапкерлер белг1л16ip таптыц, топ-гьщ, тектщ, партиянын мушелершщ арасынан шыгуы керек. Сондыктан бшпк басына тандаудын, бул Typi жабык болып сана-лады. Гильдия жуйеа бесекелестжке жол бермеЩи, билеупшп туйык когамдык топтан 1ржтеп алатын, кертартпатур. Оньщар-тыкшылыгы - саясаткершн болашак ic-ерекетш алдын ала бол-жауга, соган орай шара кодлднуга болады. Билеуцд элитаньщ арасында дау-жанжалдын мумкщщгш кемггед1 Осындай жуйенш, 6ip TypiHe бурынгы социалист сллердс кен тараган номенклатура-лык элита жатады. Калай бол ранда да когам саяси элитасыз, кваби маманданган баскарушыларсызез кызметш толыкаткара алмайды. Орыс философы Н. А. Бердяев когаммыцдаму децгей1 мен саяси элита санынын арасында езара байланыс барлыган ашып, "элита коэффициенте" шыгарды. Ол жогары зердсла, зияткерлак белшнак халыктыц жалпы сауатты санымен салыстырганда 6ip пайызын кураса, ол котам eMipiH токыраута екеледь Ал элита-нык коэффициент 5 пайыздан асса, котам дамуынын жогары мумк1нд!п барлышн айгактайды дейд1 галым. Саяси элита ер туряг келедк Сондыктан ол жактследа, топ-тастырылады. Башкке иелапне карай баскарушы жэне оппози-циялык элита деп беледк Баскарушы элита деп мемлекегпк бшикке ие, манызды саяси шенпмдерда кабылдаушыларды айта-ды. Олардын кдтарына ене алмай калган, 6ipaK сол ушш курсе журпзеп'цдер башк^басындатылардын ic-ерекетш сынап, ол-кылыктарын тауыи, кателактерш керсетеда. Оларды оппозииия-лык немесе контрэлита деп атайды. Саяси элитаньщ жанару, кайта жасакталу тасалше сай ашык жэне жабык элита деп белела. Ашык элитада барлык елеумегпк топ екиадеране eciK ашык. Жабык элитада ол белгш 6ip тапгган, тектен шыккандармен рана толыктырылады. Мысалы, гильлия жуйсса. Индия саясаттанушысы П. Шаран битпк ету корына байла-нысты элитаны дестурла жене каз1рп деп беледь Дестурла эли-тага дш, салт, жол-жората байланысты беланущ' юрпзеда. Оган жогары дш басыларын, аксуйектердг, дамып кеде жатеан елдерде! i ескерибасшыларды жаткызады. Каз1рп элитага закта, формал-ды ережелерге суйеиушалерда жаткызып, оларды ез кезепнде 4 топка беледк I) бшпк курылымдарын баскаратын, манызды шеашмдер кабылдайтын жогаргы элита; 2) мемлекет кызмет-керлерпи'н жогары ж1пн (министрлактср, ведомстволар, коми-тетгербасшылары) курайтын екамшипк элита; 3) белила б!рта-бысы, кеаби мертебса жене бйпма бар адамдар (жогары кыз-меткерлер, менеджерлер. галымдар, зияткерлср); 4) жогарьша керсетшген уш керсетмштан (табысы, кэаби мертебес!, бшама) 6ipeyi немесе eKeyi жеткгпейта'н аралык (мара иналдык) жагдай -даты адамдар. Когамнын толыкканды оркенлеп, каркынды дамуы ушш эли-тамсн керегарлыкка келш, куреспей, кудаламай, шектеулер койып, шенбертн тарьалтпай, зиялы зердела" кауымнын, дарынды тулгалардын езш-оз» керсетап, халыкка, елане кызмететуше жагдай жасап, сапасын арпыратускенабзал. Б1здш Казакстандагы элитага келеек, езшхч егемешнпн алга-нымен билеуш1 той онша езгере койган жок. Олардын кеба Ксцес Одагы кез1нде номенклатуралык кызметтер аткдрып, коммунист партия ыдыраганнан кейш мемлекегпк институтгарта (Президент, Ук1метвк!мШ1Л1ПНс) кызмсткс кешть 1993 жылгы Конституция бойынша билактан 3 тармагы тек деландь Алайда шын мешцде баалак аткарушы органнын кольана тид». 1995 жылгы Казакстан Рсспубликасынык Конституциясы Презаадеиттак билкта' бектп, аткарушы бшпкта'н мертебесш артгыра туеп. Жекешелендару кез1нде халыктыц енбепмен жасалган мулакке ие болды. Казакстан кдз1рп элитасына юмдер жатады десек, оган Президент аппаратыныц курамы (Президент, оньш эюмшалигшшЬа-стыгы, орынбасарлары, бол1м басшылары, кемскштлера, кенеошлера), Парламент, министрлпетер басшылары мен орьан-басарлары. даагиюматиялык элитаюреда. Олардын арасында TiiiMiu несиелер алып, бизнеспен айналысып, байыгандар баршьалык. Олар асаржы-кдражат, экономикалык корлар, кажегп маглумат- тарга иелак етедь Аймактык элитага облыс экЫдсра жатады. Билеуаш элитага гарту, оларды жангырту меселес1не келеек, жогары басшыларга берма геи немесе солардын балаларымен то-лыгуда. Олар орындарынан босатылса, келеЫ лауазымды орын-га отырады. Сонын салдарында ол "сыргган келетан51 адамдарга жабык элитага айналды. Шынайы кеппартнялыкболмаган соц, саяси билжке олардын ыкааалы шамалы. Сыбайлас жемкорлык-тынсаны кебеюдс. Билж басындагылардыцкеб1 ез кунш куйтгеп, жачпы халыктыц жагдайы темеаадеп, жумыесыздык белен алуда. Муцдай жагдайды болдырмай, тыгырыктан шыгу, саяси элитаньщ саны мен сапасын кетеру ушш оларды ашык, жариялылык жагдайында, зердсл!, бмпмда, бшакл, елше, халкына шынайы жаны ашып, кызмететспн азаматгардан тандаган жен. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|