Хрестоматия ежелгі дәуір әдебиеті ббк 84(0)3 е 33 «Қазақ әдебиетінің тарихы»
жүктеу/скачать 5,28 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- НУХ ’АЛАЙҺИ С - САЛАМ ХИКАЯЛАРЫ Транскрипциясы
- ЛҰҚМАН ХАКИМ ХИКАЯЛАРЫ Транскрипциясы
Аудармасы Там-там, тамызық, Таматұғын тамызық, Көлеңдеп жүріп, күйетұғын тамызық. Ол – көбелек. Жаза-жаза, жаздым, Бес ағашқа жаздым, Сынабымды иледім, Жібегімді берік шырмадым.
Көлде қара құла жусап тұр. Ол – көз жасы (көздің шарасындағы), Жасырын жатып қозғалмайды, ішіндегі шайқалмайды. Ол – ұра. Сілеусін тонын сілкіп болмайды, Сырма тонын бүгіп болмайды. Ол – жұмыртқа. Ақ үй – емшегі (не) аузы жоқ. Ол – жұмыртқа. Онда-мұнда түйіндер (түйнектер) бар, Айыр ағаштан май тамады, Ала-құла түйіндер (түйнектер) бар, Қу ағаштан май тамады
Күннен елші келеді, Күміс ашашып келеді (бырғы-құбыр), Айдан елші келеді, Алтын шашып келеді
Бұты, бұты – ұзын, Бұтынан әрі қолы ұзын. Ол – жүзім (ағашы). Аппақ алды жабулы, Шоқпардай алтын басты. Ол – тырна. Сенде, менде жоқ, Сеңгір тауда жоқ, Өте берік таста жоқ, Қапшықта жоқ.
Қойыртпақтан да қоюырақ. Теке мүйізі түйіртпек (иіртпек), Түйіртпектен де иірірек – Екі мүйізі тең.
«ұрғыныл» атты құс отырады, Оны атуға ер керек, Екі ұшына таспа керек. Ол – тұмақ. 14) Ұзын ағаш басына Ұлы жазу жаздым, Алтын қабыршақтының тұқымы (ұлы) келсін деп,
Өзім күтіп отырдым. Ол – қармақ пен балық. Аққұба қайда қыстайды? – Қанды жерде қыстайды, Қаны неге жұқпайды, Қап ішінде қыстайды.
Бес басты елші келеді. Ол – етіктің басынан бес башпайдың шығып тұрғаны. 17) Тау үстінде даукестің Таяғы бар бес батпан. Ол – түлкінің құйрығы. 18) Арбаға шақ, Тас арбаға шақ. Ол – шақпақ пен шақпақ тас. 19) Сиырдың сырты, Қойдың қоң еті. Ол – кереге. 20) Көкше лағым көгенде семіреді. Ол – қауын. 21) Түнде барады қара лақ, Ерте келеді қара лақ. Ол – түңлік. 22) Бір ұшы қыс қыстайды, Бір ұшы жаз жайлайды. Ол – сырық. 23) Отырғаным – оба жер. Басқаным – бақыр шанақ. Ол – үзеңгі (мен ер). 24) Қияқ үстінде қияқ. Ол – қамыс. 25) Жазда жаңа келін иіліп тұрады. Ол – қамыстың басы (үлпілдегі). 26) Айдалада майлы тоқпақ жатыр. Ол – кірпі. 27) Айдалада майлы қайыс жатыр. Ол – жылан. 28) Ішер, жер, ініне кірер. Ол – пышақ (пен оның қыны). 29) Көзімді салып көпке дейін оқыдым. Ол – көк пен жұлдыздар. 30) Мұрны болмаса да мұз теседі. Ол – қойдың құмалағы (боғы). 31) Оң мен солды айырған Отыз түмен, он айдын. Ол – күн, ай, жұлдыздар. 32) Алдын айыра білген тура түсер, Ал торқам ырғалып түсер. Ол – биенің құлындағаны. 33) Ой, үйіреді («әндетеді»), Сасық көлде қыстайды. Ол – тұмсығын бұтына тығып ұйықтап жатқан ит. 34) Түйін түйдім, Тұтылатынға салдым.
(немесе: кесірткедей сары алтын) қара ұлысқа жайылады.
Ұшына дейін теп-тегіс (жып-жылтыр), Қысқа-қысқа теп-тегіс (жып-жылтыр), Кірігетін жеріне (сабына) дейін теп-тегіс (жып-жылтыр).
38) Әуелі тауып ал, Көтеріп тастап, жауып ал.
(Оның ішінде) алты-ақ турам асым бар. Ол – жаңғақ. 41) Сеңгір-сеңгір тау басында сегіз қоян іні бар, Сен оны таппасаң, сенек иін илегін, Аулың менен таппасаң, ауру инін илегіл.
Төрт аяқты, маймақ. Ол – кірпі. 43) Өзегі берік шарт терек, – Бұғанасы сықырлайды, Қара күшпен шынданады.
Жолақ барыс аң деседі, Жотасынан су інжу Тамып келеді деседі. Төменнен келген қандай аң? Құла барыс аң деседі, Құйрығынан су інжу Тамып келеді деседі. Ол – саудагер. 46) Белтірдегі бес қулық Басынан құлындайды. Ол – жылдың келгені. 47) Сарайдағы сары айғыр Күлдір-күлдір кісінейді. Ол – қазан (тас-талқан қайнап тұрған). (Аударған Әбжан Құрышжанов) РАБҒУЗИ Бұрһанеддинұлы қазы Насреддин Рабғузидің «Рабғузи қиссалары» («Қисса Рабғузи») атты кітабы 710 жылы қыжырада, жаңаша жыл санауы бойынша 1310 жылы жазылған. Рабғузи кітабы – ежелгі араб, парсы елдерінде туып, бірден-бірге ауысып келе жатқан шығыстық сюжеттердің жиынтығы. Кітапта табиғат, дүние құбылыстары, жаратылыстың пайда болуы жайындағы мифологиялық әңгімелер, халифтар, пайғамбарлар туралы аңыз-қиссалар, ертегілер, өлеңдер бар. Рабғузи сюжеттерінің біразы қазақ ертегілерінде айтылады. Революцияға дейін Қазан, Ташкент қалаларынан бірнеше рет басылып шығып, қазақ арасында танымал болған. Бұл шығарманың ең ескі көшірме қолжазбалары Лондондағы Британия музейінің кітапханасында, М.Е. Салтыков-Шедрин атындағы көпшілік кітапханасында сақталған. Төмендегі аударма Қазан баспасы бойынша жасалынып отыр («Қисас-ул-әнбиа Рабғузи», Қазан: Императорлық университет баспаханасы, 1910 жыл.). НУХ ’АЛАЙҺИ С-САЛАМ ХИКАЯЛАРЫ Транскрипциясы Нух ’алайһи с-салам гузар бигузар махала йумахала йүрүп насихат уа мууа’ изат қылур ердилар. Кафирлар таш уа хишт бирла урур ердилар. Аһир алам мунажат қылдылар ки: Илаһи тофан суни йипарурмән деп уа’да қылып ердиң ол иш масир болмады деп. Хатаб келди ки: Ей Нух жами’ жануарлардин бир жуфт алып кимәга салғыл. Таңла бәла йипарурмән деди. Нух ’алайһи с-саламмен йалғуз мунча уа хашар жануарларни қандағ тутармән дедилар. Фарман келди ки: Таңла һәмма жануарлар кимә қашида жуфти бирла хазир болур деп. Нух ’алайһи с-салам һәмма жануардин башы пил айағы мурчағача парандадин башы самруғ айағы пишағача жуфти бирла алып кимәга киргүздилар уа һәм миуаларни уруғыны алдылар уа сексан мусулман һәммалары кирдилар. Алқисса бу кеча бәла йипарурмән деп таң атқунча һиш асри заһир болмады. Таң атқанда минажат қылдылар ки: Илаһи уа’да қачан болур. Хатаб келди ки: Бу кеча бир кафир бидар ерди. Аның үчүн бәла йипармәдим деп. Шул заман афтаб туғар уақыты ерди. Бир кемпир тандурда нан пишуруп турар ерди нагаһ тандурдин су чыға башлады. Андин кейин һәмма йердин су чықты. Асмандин йағды йер йүзи толды. Кафирлар қачып тағқа чықтылар. Алар ишанган баланд тағдин су қырық кез йоқары турды. Нух ’алайһи с-саламни катта оғуллары Кан’ан ерди. Ол шишагерликни билур ерди. Өзи кафир ерди. Нух ’алайһи с-саламни сөзларига унамады. Шишадин сандуқ қылып ичига бираз та’ам алып кирип олтурды. Аны һәм су һалак қылды. Кимәга һәммадин бурун чугуртка кирди. Андин кейин жануар кирди. Ешәкни қуйруғыдин шайтан тартып киргали қоймады. Нух ’алайһи с-салам нимага турарсән мал’ун киргил тедилар. Ешәкдин илгәри шайтан йүгүрүп кирди. Нух ’алайһи с-салам көрдилар ки шайтан кирипдур: Сени мунда ким йол берди дедилар. Шайтан айды: Мен уақытни тапа алмай турар ердим. Киргил мал’ун дедиңиз. Мал’ун мендурмән ешәк мал’ун емәсдур. Аның үчүн мен кирдим деди. Нух ’алайһи с-салам һиш нима демадилар. Хикайат. Шайтан мал’ун йүзүмни уруғыны уғурлады. Һиш уча била таба алмадылар. Һәмма хайуанатлардин сурдылар һишқайсысы билмади. Ахир шайтанны туттылар. Айды: Уруғынға үч мәрта су қуймақны меңа берсаңиз тапып берай деди. Нух ’алайһи с-салам қабул қылдылар. Йүзүмни уруғыны тапып берди. Уақыты ки кимәдин чықтылар. Барча уруғны ектилар. Йүзүмни үч суыны шайтан ла’ин суғарды. Аууал тулки қаны бирла андин шерни қаны бирла андин тоңғузни қаны бирла суғарды. Аның берган суыдин чағыр болды. Һәрким чағыр ичса ол тулки болуп көрмәгән киши бирла достлук ағаз қылур. Андин маст болғанда йолбарыс дек болур. Һәмматы дархош болуп һәркимге бир нимәрса берүр. Андин мастрақ болса тоңғуз дек йүрәклик болуп һиш ишдин қорқмас. Һәр қисм иман ишләр садир болур. Шайтан берган сулар фиғылыдур. Андин соң Нух ’алайһи с-салам еки мәрта су бердиләр. Бири беһишт ранжбибилдин ерди андин шырыны пайда болды. Бири салса билдин андин сар гапийа болды. Бу нимәрсалер Нух ’алайһи с-саламни хасийатларыдур. Бу нимәрсаләр һәр үйда болса ол үйдин һәркез фаришта ким болмис депдурлар. Хикайат. Кимәни ичида үч нимәрса йоқ ерди: бири мушуқ бири сычқан бири тоңғуз. Бу үч нимәрса кимәда пайда болды. Кимә ичи хайуанат нажасидин бәдбой болды. Нух ’алайһи с-салам минажат қылдылар: Илаһи бу бәдбойлығдин сеңа ғибадат қыла алмайдурмән. Хатаб келди ки: Пилни арқасыны сылағыл деп. Аны арқасыны сылап ердиләр дамыны қымырлатты тоңғуз түшти. Ол кимәдаги нажасларны йеп таза қылды. Шайтан тоңғуз пишанасыны сылап ерди бурныдин сычқан түшти. Қачып йүрүп кимәни тешти. Су чыға башлады. Кимә толуп келадур. Һәммаларыдин һуш кетти. Нух ’алайһи с-салам: Илаһи нима ’илаж қылурмән деп мүнажат қылдылар Хатаб келди ки: Бу сычқан ичидур йолбарысни пишанасыны сылағыл деп. Аны пишанасыны сыладылар бурныдин мушуқ түшти. Сычқанны тутуп йеди. Андин соң Нух ’алайһи с-салам айдылар: Бир кимерса болғай му кимәни тешүкини тапып беркитгай. Йылан айды: Агар ошбу хидмат бежакилтурсам нима берүрсиз. Нух ’алайһи с-салам айдылар: Нима тиласаң берүрмән. Иылан айды. Нимәни гөшти шырын болса шуны бериңиз. Нух ’алайһи с-салам қабул қылдылар. Йылан кирип излап тешүкни тапып хилқа болуп йатты. Су тоқтады. Киргән суны сачып ада қылдылар. Тешүкни мум бирла беркитип хатир жами’ болдылар. Уақыты ки кимәдин чықтылар. Йылан келди ки: Йа Нух меңа қылған уа’даңни бериң деди. Нух ’алайһи с-салам аруни буйурдылар: Барып әр нимәрсани гөштини татғыл. Қайсы нимәрсани гөшти шырын болса йыланға берәлүк. Ол барып адамни гөштидин татлығ гөшт йоқ екан деп келүр ерди. Қарлуғач барып сурды ки: нимәни гөшти татлығ екан. Ару айды: Адамни гөштидин татлығ гөшт йоқ екән. Қарлуғач айды: Ей брадар тилиңни чықарғыл мен татып бақай деди. Тилини чықарған һаман үзүп алды ару гонг болуп ғыңышлап барды. Қарлуғач һәм арқасыдин келип турды. һәр хиз сөз сурсалар ғыңшып қарлуғачқа қарайдур. Қарлуғач айды ки: Йапанда меңа учрап бақани гөштидин татлығ нимәрса йоқ екән деп. Хала кеч келганига қорқуп сөзлай алмас. Нух ’алайһи с-салам йыланға бақани буйурдылар. О замандин бу заманғача йылан тапса бақаны йер болмаса топырақ йер. Йылан билди ки қарлуғач адам фарзандига йахшылық қылды ару меңа болушти деп. Йылан қарлуғачқа душман болды. Ол сабабдин қарлуғач адам фарзанди билә бир үйда депдур. Алқисса Нух ’алайһи с-салам алты ай суда турдылар. Андин кейин худай та’ала йерга әмир қылды: Ей йер суларыңни йутғыл уа көкка әмир қылды: Ей көк йағмағыл. Йер суыны йутты. Асман йағмады. Худай та’аладин нада келди ки: Ей Нух кимәңни бир тағда турғузурмән. Анда һәмма баланд тағлар үмид тутты бизда тохтайдур деп. Әмма Жуда тағы пәст ғана ерди. Ол үмид тутмады. Кимә барып анда тохтады. Алқисса Нух ’алайһи с-салам айдылар: Ким бир кишн барып хабар келтүрсүн йер йүзүдин су арыпдур му йа йоқ му. Ол заман қарға барай деп айды. Нух ’алайһи с-салам өзүңга кефил бергил дедилар. Қарғаға хорус кефил болды. Қарға барып суда һалак болған өлүкларни көрүп йемәкка машғул болды. Келмади. Хорус кефил үчун кимәни башыға чықып қанатларыны қағып қычқырды қарға келмади. Нух ’алайһи с-салам қарғаны орныға хорусни ушладылар Ол сабабдин учмас болды. Умид билан қалды. Андын кейин. Нух ’алайһи с-салам қарғаға дуғайбад қылдылар: худай та’ала сеңа қатығлығ била емгак қорқунчыда ’умур берсүн. Қарғани қорқунчылық болмағы уа палид нимәрсаләрни йемаги шундин қалды. Андин кейин көкүрчүнни йибардилар. Тез хабар келтүргил йерга қонмағыл дедилар. Қабул қылды. Барып бир йерни қуруғ хийал айлап қонды. Айағы балчық болды. Ол са’ат йанып келди. Айағындағы балчықны көрдилар. Аның үчүн айағы түклүг болды. Андин кейин хақ кепутарни буйурдылар. Ол барып қуруғ йерга қонды. Ғазаб суыны сасығлығыдин айағы қызыл болды. Зәйтунни баргини тишлап келди. Нух ’алайһи с-салам ду’а қылдылар: Адамлар үйда сеңа отан берсүн уа меһирбан болсун деп. Хикайат. Нух ’алайһи с-саламниң қызлари бар ерди. Аңа төрт йердин төрт күйәу чықты. һәммасыға хуп берайин дедиләр. Бир күнда төрт йердин қызны алғалы келдиләр. Нух ’алайһи с-салам хайран болдылар. Шул халда Жабра’ил ’алайһи с-салам келип айдылар: Ей Нух худай та’ала салам айды мала ’икалар дуруд йибарур. Саламдин соң айтадур: Итни ешәкни қызны бир үйга қойсун. Мени қудратимни көрсүн. Нух ’алайһи с-салам андағ қылдылар. Ерта билан көрсалар төрт қыз олтурупдур. Нух ’алайһи с-салам өз қызларыны танымадылар. Бир қызны беһиштидин йибарип ерди. Бу төрт қызны күйәуге бердиләр. Билмадиләр ки өз қызлары қайсы күйәугә түшти. Бир тухфа алып қызларыны көргали бардылар. Күйәуләрыдин сурдылар: хатуныңызны фиғлы уа хуйы нечүкдур. Күйәуләры айды: Хуп йахшы. Лайкин та’ам йемайдур деди. Билдилар ки ол хурдур. Андин йана бирини уйига бардылар. Сурдылар: Хатуныңызны фи’лы уа хуйы нечүкдур. Күйәуләры айды: Бир ижар ешәк дек йатур. Ма’лум болды ки: ешәк екән. Үчүнчига бардылар. Сурдылар: Хатуныңыз нечүк деп. Айды: Ит дек меңа һүрар деди. Билдилар ки: ит екән. Андин төртүнчига бардылар хатуныңыз нечүкдур дедилар. Күйәуләры йахшылықта кеми йоқ фарман брадардур. Билдилар ки өз қызларыдур. Алып келгән нимәрсаләрыны бердиләр. Аудармасы Нух алайһи с-салам (Алланың нұры жаусын) бір махалладан екінші махаллаға (көше, аудан) жортып жүріп [Құдай туралы] үгіт-насихат, уағыз айтатын еді. [Ал] кәпірлер [оны] таспенен, қышпенен ұратын. Ақырында мінәжат қылды: «Илаһи, «топан су жіберемін» деп уәде қылып едіңіз, ол іс жүзіне аспады ғой». [Алладан] жауап келді: «Ей, Нух, бүкіл жануарлардан бір жүфт (еркек пен ұрғашы) алып кемеңе сал. Таңсәріде бәле жіберемін». Нух алайһи с-салам: «Мен жалғыз өзім осыншама қисапсыз жануарларды қалай ұстаймын», – деді. Жарлық келді: «Таңсәріде барлық жануарлар жұбымен кеменің қасында дайын тұрады». Нух алайһи с-салам барлық жануарлардан басы – піл, аяғы құмырсқаға шейін, құстардан басы – Самұрық, аяғы шіркейге шейін жұп-жұбымен кемеге кіргізді. Және [барлық] жеміс ағашының ұрығын алды. Сексен [кісі] мұсылман [болған еді] барлығы кірді. Әлқисса, «осы кеште бәле жіберемін» деп еді, таң атқанша еш белгісі болмады. Таң атқан соң мінәжат қылды: «Илаһи, уәде қашан орындалады?» [Алладан] жауап келді: «Бұл түні бір кәпір ояу болды, сол үшін бәле жібермедім». Сол сәт күн шығар уақыт еді. Бір кемпір тандырда нан пісіріп тұр еді, кенеттен тандырдан су шыға бастады. Одан кейін барлық жерден су шықты. Аспаннан [жаңбыр] жауды, жер жүзі [суға] толды. Кәпірлер қашып тауға шықты. Олар сенген биік таулардан су қырық кез жоғары тұрды. Нух алайһи с-саламның үлкен ұлы Канан еді. Ол шыныдан бұйым жасауды білетін, өзі кәпір болатын. Нух алайһи с-саламның сөздері [оған] ұнамады. Шыныдан сандық жасап, ішіне біраз тағам толтырып, кіріп отырды. Оны да су жалмады. Кемеге бәрінен бұрын шегіртке (кейбір деректерде құмырсқа) кірді. Одан кейін жануарлар кірді. Есектің құйрығынан шайтан тартып кіргізбей қойды. Нух алайһи с-салам: «Малғұн, неғып тұрсың, кір!» – деді. Есектен бұрын шайтан жүгіріп кірді. [Шайтанға кемеге кіруге рұқсат етілмеген еді. – Н.С.]. Нух алайһи с-салам көрді: [Кемеге] шайтан кіріп тұр. «Саған мұнда [кіруге] кім жол берді?» – деді. Шайтан айтты: «Мен айла таба алмай тұр едім. «Кір малғұн» дедіңіз. Малғұн менмін, есек малғұн емес. Сол үшін мен кірдім». Нух алайһи с-салам еш нәрсе дей алмады. Хикаят. Шайтан малғұн жүзімнің ұрығын ұрлап алды. Қанша іздегенімен [оны] еш жерден таба алмады. Барлық хайуанаттардан сұрады, ешқайсысы білмеді. Ақырында шайтанды ұстады. Айтты «[Жүзімнің] ұрығына үш мәрте су құюды маған тапсырсаңыз, тауып берейін». Нух алайһи с-салам қабыл етті. Жүзімнің ұрығын тауып берді. Уақыты келгеннен кейін [барлығы] кемеден шықты. Бүкіл ұрықты екті. Қарғыс атқан шайтан жүзімді үш мәрте суарды. Әуелі түлкі қанымен, содан кейін жолбарыс қанымен, ең соңынан доңыздың қанымен суарды. Шайтанның берген суынан арақ [пайда] болды. Кім арақ ішсе, ол түлкі болып, [өмірінде] көрмеген кісімен дос болып [ауыз жаласады]. Одан масырақ болғанда жолбарыс сияқты болады. Көңіл күйі көтеріліп, әркімге бір зат сыйлайды. [Жолбарыс жемтігін бір асайды да, қалған бөлігін өзге жыртқыштарға тастап кетеді. Сірә, шығармада осы жайында мегзелген болса керек. – Н.С.]. Одан да масырақ болса, доңыз жүректі болып, еш нәрседен қорықпайды. Адамгершілік істердің біреуінен жұрнақ қалмайды. [Бұл] шайтан берген сулардың нәтижесі еді. Одан кейін Нух алайһи с-салам екі мәрте су берді. Бірі пейіштегі Ранжбибил бұлағынан еді, одан шырын пайда болды. Бірі салсабил [бұлағынан еді], одан мейіз пайда болды. Бүл нәрселер – Нух алайһи с-саламның қасиетінен пайда болған нәрселер. «Бұлар қай үйде болса, сол үйде періштелер жүреді» деп айтады. Хикаят. Кеменің ішінде үш нәрсе жоқ еді: бірі – мысық, бірі – тышқан, бірі – доңыз. Бұл үш нәрсе кемеде пайда болды. Кеменің іші хайуанаттардың нәжісінен сасып кетті. Нух алайһи с-салам мінәжат етті: «Илаһи, нәжістің сасығынан саған ғибадат ете алмай жүрмін». [Алладан] жауап келді: «Пілдің арқасын сипа». Оның арқасын сипап еді, тұмсығын жыбырлатты, [ішінен] доңыз түсті. Ол кемедегі нәжістерді жеп, таза етті. Шайтан доңыздың арқасын сипап еді, мұрнынан тышқан түсті, қашып жүріп кемені тесті. Су шыға бастады. Кеме толып келе жатты. Барлығының есі [шығып] кетті. Нух алайһи с-салам: «Илаһи, қандай лаж қыламын? – деп мінәжат етті. [Алладан] жауап келді: «Бұл – тышқанның ісі, жолбарыстың арқасын сипа». Оның арқасын сипап еді, оның мұрнынан мысық түсті. Тышқанды ұстап алып жеді. Одан кейін Нух алайһи с-салам айтты: «Кеменің тесігін тауып бекітетін біреу табылмас па екен?» Жылан айтты: «Егер осы қызметті орындасам не берер едіңіз?» Нух алайһи с-салам айтты: «Не тілесең беремін». Жылан айтты: «Ненің еті тәтті болса, соны беріңіз». Нух алайһи с-салам қабыл етті. Жылан [суға] кіріп, іздеп, тесікті тауып тығын болып жатты. Су тоқтады. Кірген суды шашып, тазартты. Тесікті нұнменен бекітіп, көңілдері жайланды. Уақыты келіп, кемеден шықты. Жылан келіп: «Ей, Нух, маған берген уәдеңді орында», – деді. Нух алайһи с-салам араға бұйырды: «Бар, әр нәрсенің етін татып көр. Қай мақұлықтың еті тәтті болса, жыланға берейік». Ол барып «адамның етінен тәтті ет жоқ екен» деп келе жатыр еді, қарлығаш жолығып сұрады: «Ненің еті тәтті екен?» Ара айтты: «Адамның етінен тәтті ет жоқ екен». Қарлығаш айтты. «Ей бауырым, тіліңді шығар, мен [де] татып көрейін». Тілін шығарған бойда үзіп алды. Ара мылқау болып, ғырылдап [Нух алайһи с-саламға] барды. Қарлығаш та арқасынан келіп тұрды. Сөз сұраған сайын, ғырылдап қарлығашқа қарайды. Қарлығаш айтты: «Далада маған ұшырап, «бақаның етінен тәтті еш нәрсе жоқ екен» деп [келе жатыр еді]. Бірақ кеш келгенінен қорқып, сөйлей алмай [тұрған болар]». Нух алайһи с-салам жыланға бақаны [жеуді] бұйырды. Сол заманнан бастап осы заманға дейін жылан тапса бақаны жейді, болмаса топырақ жейді. Жылан «қарлығаш адам баласына жақсылық етті, ара маған болысты» деп білді. Жылан қарлығашқа дұшпан болды. Осы себепті қарлығаш адам баласымен бір үйде тұрады деп айтады. Әлқисса, Нух алайһи с-са-лам алты ай суда тұрды. Одан кейін Құдай тағала жерге әмір қылды: «Ей, жер, суыңды жұт». Және көкке әмір қылды: «Ей, көк, жаума». Жер суды жұтты, аспан жаумады. Құдай тағаладан әуез келді: «Ей, Нух, кемеңді бір тауға тұрғызамын». Сонда «бізде тоқтайды» деп барлық биік таулар үміт етті. Ал Жуда тауы аласа еді, ол үміт етпеді. Кеме сонда барып тоқтады. Әлқисса, Нух алайһи с-салам айтты: «Жер жүзі судан тазарып па, жоқ па, біреуің барып хабар келтіріңдер». Сол кезде қарға: «[Мен] барайын» деп айтты. Нух алайһи с-салам: «Өзіңе кепілдік бер», – деді. Қарғаға қораз кепіл болды. Қарға барып суда опат болған өліктерді көріп, жеуге кірісті. Келмеді. Қораз кепіл [болғаны] үшін кеменің басына шығып, қанаттарын қағып қышқырды. Қарға келмеді. Нух алайһи с-салам қарғаны [жазалаудың] орнына қораздың қанатын қысқартты. Осы себептен [қораз] ұша алмайтын болды. [Ұшу талабындағы] үмітпен ғана қалды. Осыдан кейін Нух алайһи с-салам қарғаға теріс дұға берді. «Құдай тағала саған сор бейнет пен қорқынышты өмір берсін!» Қарғаның қорқақтығы және өлексе нәрселерді жейтіні содан қалыпты. Содан кейін көгершінді жіберді. «Тез хабар келтір, жерге қонба», – деді. Қабыл етті. Барып, бір жерді құрғақ деп ойлап, қонды. Аяғы балшық болып қалды. Сол сағатта қайтып келді. Аяғындағы балшықты көрді. Сол үшін аяғы түкті болды. Содан кейін ақ кептерге бұйрық берді. Ол барып құрғақ жерге қонды. Азап суының сасығынан аяғы қызыл болды. Зәйтүн ағашының бір жапырағын тістеп келді. Нух алайһи с-салам: «Адамдар үйінен саған жай берсін және мейірбан болсын», – деп дұға жасады. Хикаят. Нух алайһи с-саламның қызы бар еді. Оған төрт жерден төрт күйеу құда түсті. Барлығына: «Құп, берейін», – деді. Төрт жерден қызды алуға бір күнде келді. Нух алайһи с-салам қайран қалды. Сол халде Жебірейіл алайһи с-салам келіп айтты: «Ей, Нух, Құдай тағала хабар жіберді, періштелер сәлем айтты». Сәлемдескеннен кейін [Алланың атынан] былай деді: «Итті, есекті, қызды бір үйге [қамап] қойсын. Менің құдіретімді көрсін». Нух алайһи с-салам солай етті. Таңертең көрсе, [бір-бірінен айнымайтын] төрт қыз отыр. Нух алайһи с-салам өз қызын танымады. Бір қызды пейіштен жіберіп еді. Бұл төрт қызды күйеуге берді. Өз қызының қайсы күйеуге кеткенін біле алмады. Бір сыйлық алып қыздарын көруге сапарға шықты. [Алғаш ұшырасқан] күйеуінен сұрады: «Қатыныңыздың пиғылы мен мінезі қандай?» Күйеу айтты: «Өте жақсы. Алайда тағам жемейді». Білді: үрдің қызы екен. Одан кейін және бірінің үйіне барды. Сұрады: «Қатыныңыздың пиғылы мен мінезі қандай?» Күйеуі айтты: «Бір енжар есек сияқты жатыр». Мағлұм болды: есек екен. Үшіншісіне барды. «Қатыныңыз қандай?» – деп сұрады. «Ит сияқты маған үреді», – деді. Білді: ит екен. Одан кейін төртіншісіне барды. «Қатыныңыз қандай?» – деді. Күйеуі айтты: «Жақсылығында кемістік жоқ. Бұйрығыңды екі етпейді». Білді: өз қызы екен. Алып келген нәрселерін берді. ЛҰҚМАН ХАКИМ ХИКАЯЛАРЫ Транскрипциясы Хазрат Луқман Хазрат Даууд ’аллайһи с-салам уақытларыда жасин ердиләр. Әмма бир дарудгәрин қулы ердиләр. Худай тағалаға көп тағат қылған ердиләр. Үч мың беш йүзга кирип ердиләр. Бир күн бош уақыты ерди. Худай тағала еки фериштани йибарди. Келип айдылар: Ей Луқман хуаһласаң пайғамбар болғыл хуаһласаң ғылым хикматни тағлым берай. Хазрат Луқман айдылар: Пайғамбарлық улуғ йолдур, Ғылым хикматдин көп кишини хажати чықар. Анда бу фаришталар ғылым хикмат тағлым бердиләр. Жамиғ падишаһ уа аһл ғалам буларға муқтаж болдылар. Бир күн халайықға насихат қылып олтуруп ердиләр бини Исра’ил улуғларыдин бир кимерса көрдики халайықлар бир йерга йығылыпдур. Хазрат Луқманни көруб сурдыки: Ей Луқман бу мәртабани қайдин таптың. Айдылар: Раст йолға йүрганимдин. жүктеу/скачать 5,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|