І бөлім. Халық ауыз әдебиеті үлгілері 02. 09. 2013 ж. №1. Сабақтың тақырыбы

1. Алтау ала болса, ауыздағы кетер,

Төртеу түгел болса, төбедегі келер.

2. Бірлік болмай, тірлік болмас.

3. Жұмыла көтерген жүк жеңіл.

№ 25. Тақырыбы: Ара мен Шыбын. Оспанхан Әубәкіров. 14.10.2013ж.

1. 
   Оқушының жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау.
   
2. 
   Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
   

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

І топ – «Оқу» тобы ІІ топ – «Жазу» тобы ІІІ топ – «Өнер» тобы.

( Топтың аты тақтаға ілінеді. Топ басшыларына ұпайыды есептейтін бағалау парағы беріледі. Олардың міндеті – жауап берген өз тобының балаларын белгілеп отыру. Жинаған фишканы санап, әр топтың ұпайы есептеп шығарылады.топтың аты жазылған әрбір қалташаға ұпайды салып отырады.)
ІІІ. Жаңа сабақ: Кіріспе . жаңа сабақтың мақсатымен таныстыру.

1. 
   Автор туралы қысқаша дерек.
   

Оспанхан Әубәкіров 1934 жылы туып, 1986 жылы қайтыс болған. Ол Алматы облысы Жамбыл ауданы Қарақастек ауылында дүниеге келген. Құрманғазы атындағы Алматы Өнер институтының театр факультетін бітірген. Оның «Қоңырау», «Бөдене», «Күлкіңіз келе ме?», «Анау мен Мынау», «Бір дорба», т.б. көптеген жинақтары бар. Оспанхан Әубәкіров – талантты сатирик. Сатирик деп адамның бойындағы теріс қылықтарды сынап, мысқылдап жазатын жазушыны айтамыз.

2. 
   Үнтаспадан «Ара мен Шыбын» диалогын тыңдату.
   
3. 
   Тірек сызба бойынша мысалды талдау.
   

4. 
   Ара мен Шыбын бейнеленген сурет бойынша екеуіне мінездеме, сипаттама беру.
   

Ә). «Оқу» тобы мысалдағы түйінді ойды жазады.

Б). « Жазу» тобы Ара мен Шыбын жайлы «Егер мен Шыбын болсам ...» тақырыбына эссе жазады.

«Кім ақын?» тапсырмасы. Үш топқа өлең бойынша ұйқас табу тапсырмасы беріледі.

Келді араға Шыбын

Жиып жатқан шырын,

Шақырды Шыбын қонаққа.

Ара келсе кешігіп,

Жатып қапты шешініп.

Қонақты дұрыс күтпепті,

Шыбынға ақыл жетпепті.
Жұмысты тез әрі дұрыс орындағандары үшін ұпай беріледі.
«Кім ұтқыр?» тапсырмасы. Бұл тапсырма бойынша мынандай сұрақтар таратылып беріледі.
Оқушылар ойларын мына сұрақ негізінде жинақтайды:

1. 
   «Қонақжай» дегенді қалай түсінесің?
   
2. 
   «Қонақ» деген кім? Қонақтың қандай түрлері бар?
   
3. 
   Қонақты ілтипатпен қарсы алу дегенді қалай түсінесің?
   

«Кім тапқыр?» тапсырмасы.

1. 
   Келгенше қонақ ұялады, келген соң үй иесі ұялады.
   
2. 
   Қонақ асыңа емес, қабақ-қасыңа риза.
   
3. 
   Еңбекшінің наны тәтті, жалқаудың жаны тәтті.
   

№ 26. Тақырыбы: Арыстан мен тышқан. Сұлтанмахмұт Торайғыров.

1. 
   Оқушыны Сұлтанмахмұт Торайғыров өмірімен таныстыра отырып, «Арыстан мен Тышқан» арасындағы мысалды оқып, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау.
   
2. 
   Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
   

Ара оған неге бірден келісе салмады? Қонақ күтуге Шыбындардың дайын еместігі жөнінде мәтінде не делінген?

Шыбынның қонақты дұрыстап күткісі келмей тұрғанын оның қайсөздерінен байқауға болады?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:
Егер сен араның орнында болсаң, не істер едің?

Мысалда адамдардың қандай қылығы сыналады?

Кесте бойынша өзіңнің сипатауың жайлы не айтар едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі:
1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық.

Сұлтанмахмұт Торайғыровтың 3 класта қандай шығармасымен таныстық? («Кедей» өлең) Онда не жайлы еді? Кедей деп кімдерді атаған?
Ү. Жаңа сабақ:
Кіріспе. Сұлтанмахмұт Торайғыров – талантты, дарынды ақын әрі жазушы.(1893-1920). Ол небары 27 жас қана өмір сүрген. Сол азғана өмірінде ақын артына мол мұра қалдырды. «Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болам» деп жырлаған жалынды ақын мысал өлеңдер де жазды. Сұлтанмахмұт Торайғыров төмендегі мысал өлеңінде күштінің әлсізді менсінбейтін іс-қылығын әшкерелейді. Кітаппен жұмыс. Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Арыстан мен Тышқан» мысалын түсініп, жалғастырып оқу.
Сөздік жұмыс.

Күпшек – дөңгелектің білік кигізілетін, шабақтар қондырылатын ұңғы тесіктері бар ортаңғы бөлігі. Зиян – залал, зақым.

Азат – еркін, өз еркі өзінде, ерікті.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру:

1. Мысалдан адамдардың бойындағы қандай мінез-құлықтар байқалады? Арыстанның сөзінен оның қандай мінез-құлқын байқауға болады?

2. Мысалды бөліктерге бөл. Ат қой. (Тышқанның ойнақтауы. Арыстанның (көңілшектігі) мейрімділігі. Тышқанның Арыстанды құтқаруы.). Ары қарай не болады деп ойлайсың?

№ 27. Тақырыбы: Араша. Қастек Баянбаев. 16.10.2013 ж.

1. 
   Оқушыны Қастек Баянбаевтің «Араша» атты мысалымен таныстыру, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене отырып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау.
   
2. 
   Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеу, шығармашылықпен жұмыс істеу, ойлау, іздену қабілетін дамыту.
   

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

Міне балалар, қорыта келгенде :

Бүгін не өттік?

1. Өзіндік жұмыс. Өлең мазмұны бойынша сурет салып, кішкентай буклет арқылы сюжетті диафильм құрастыр.
ҮІІІ. Үйге тапсырма:

1. түсініп оқу, сурет салу.

1. 
   Оқушыны Адырбек Сопыбековтың «Сапар мен Парта» атты мысалымен таныстыра оқып, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау, іздену арқылы шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу ,
   
2. 
   байланыстырып сөйлеу, ойын қорыту, тұжырым жасай білу қабілетін дамыту.
   

Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1. Өлең неліктен «Араша» деп аталған? Кейіпкерлерді ата. (Шыбын, Торғай, Мысық, Төбет ит, Құнан,Сары бала).

Мәтіндегі әрбір кейіпкердің іс-әрекеті мен сөзіне қарап, оның қандай екенін анықтауға бола ма?

Оны қалай дәлелдер едің? Өлеңдегі кейіпкерлердің адамға қандай пайдасы бар?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:

Егер саған біреу жала жапса, сен қандай сезімде болар едің? Сондай оқиға өз өміріңде кездесті ме? Диалог деген не екен?

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2.Жаңа сабаққа даярлық.

3. Жұмбақ шешу.

2.Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Өлеңнің мысалға жататынын неден аңғаруға болады? Парта Сапарға неге ренжіді? Қалай ойлайсың, Сапар өз кінәсін мойындады ма? Оны өлеңнің қай шумағынан аңғаруға болады? (Үнсіз қалды Сапарда, Сол жерде мұрнын бір тартып.)

1. 
   Оқушыны Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен Көбелек» атты мысалымен таныстырып, баланың жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, мысалдағы түйінді ойды ашуға жағдай жасау;
   
2. 
   өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеу, ойын қорыту, тұжырым жасай білу қабілетін дамыту.
   

Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

(Көбелек, көбелек, көкке үшқан өрмелеп,

Сені ұстау тым қиын, айлакерсің керемет.

Шаршадым, шалдықтым, қуып сенің соңыңнан.

Ұстасамда шап беріп, шығып кеттің қолымнан...)
Ү. Жаңа сабақ:
1. Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен Көбелек» атты мысалын түсініп, жалғастырып, рөлге бөліп оқу.

2. Сөздік жұмыс.

Қандай? Қандай?

сезімтал мақтаншақ

әдемі жұқсыз

ұстамды сұғанақ

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

Өшпес өмір өнегелері
№ 30. Тақырыбы: Өткен күн. Түркістан. Мағжан Жұмабаев. 22.10.2013 ж.
Мақсаты:

1. 
   Оқушыға «Өшпес өмір өнегелері» атты бөлім жайлы, Мағжан Жұмабаевтың өмірі жайлы түсінік бере отырып, «Өткен күн.
   
2. 
   Түркістан» атты өлеңдерімен таныстыру, тілін , дұрыс сөйлеу қабілетін, ой өрісін дамыту;
   
3. 
   табиғатты сүюге, қорғауға тәрбиелеу, адамгершілікке баулу.
   

1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау.

2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Өшпес өмір өнегелері» деп аталған бұл бөлімде қазақ әдебиеті мен ғылымына өшпес із қалдырған әйгілі адамдардың жазған шығармаларымен танысасыңдар. Сонымен бірге олардың жарқын бейнесі, өшпес өнегесі туралы жазылған әңгіме-естеліктер беріледі.
ІІІ. Жаңа сабақ:
1. Мағжан Жұмабаев ( 1893-1938) – Солтүстік Қазақстан облысында туылған, қазақтың аса дарынды ақыны, жазушы, педагогы. Тұңғыш кітабы «Шолпан» деп аталады. Ақынның халқымыздың өткен өмірі туралы жазған «Өткен күн», «Түркістан» өлеңдерімен танысайық.

2. Өлеңдерді мәнерлеп, түсініп, нақышымен оқу.

Бұл өзен-көлдер қай жерлерде? Картадан тауып көр. Ауыл жайлауға көшкенде қандай өзгеріс болады екен?

Ол қандай қала? Қай жерде орналасқан?

Ақын өлеңде «Тұран» деген сөзді қолданады.

Тұранда ертеде кімдер туып-өскен екен? (Ер түрік, Арыстан баб, қазақ хандығы, Қасым хан, Алаш елі).

Түрік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (түрік,қазақ, қырғыз, ...).

Тұранда хандық құрған кім? (Қасым хан).

Абылай хан қай жерге жерленген? (Түркістанда).
Ү. Қорыту.

Бүгін не жайлы білдік?

Мағжан Жұмабаев кім? Оның қандай шығармаларын білесің? ( «Балапан қанат қақты», «Аққала»). Сенің ойыңша, Түркістан жері бүкіл елге танымал болуы үшін не істеуге болады?
ҮІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу,
«Түркістан» жаттау.

№ 31. Тақырыбы: Жиб-Жица күресі. Қалмақан Әбдіқадыров. 23.10.2013 ж.

1. 
   Оқушыларға Қалмақан Әбдіқадыровтың «Жиб-Жица» әңгімесі бойынша қазақтың әлемге әйгілі палуаны Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмірімен таныстыру, күрес түрі жайлы мәлімет беру;
   
2. 
   дұрыс оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, байланыстырып сөйлеуге, ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту.
   

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

Бәрін ұғып алыңдар, әңгімеге зер салыңдар.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

1. «Түркістан» өлеңін жатқа сұрау, «Өткен күн» өлеңнің басында қандай өзен-көлдердің аты аталады?(Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу). Бұл өзен-көлдер қай жерлерде? Ауыл жайлауға көшкенде қандай өзгеріс болады екен?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау:
Түркістан туралы не білесің? Ол қандай қала?

Қай жерде орналасқан? Ақын өлеңде «Тұран» деген сөзді қолданады.

Тұранда ертеде кімдер туып-өскен екен? (Ер түрік, Арыстан баб, қазақ хандығы, Қасым хан, Алаш елі). Түрік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (түрік,қазақ, қырғыз, ...).

Тұранда хандық құрған кім? (Қасым хан). Абылай хан қай жерге жерленген? (Түркістанда).

Күрес алаңына шыққан Қажымұқанды көз алдыңа келтіріп көр.

Сол елестетуің бойынша Қажымұқанға сипаттама беріп көр.

Әңгімедегі оқиғаның шиеленіскен жерін тауып оқы.(Қажымұқанның басы-көзін қан басып, жосадай боп сорғалап жүре берді. ...)

Бүгін кім жайлы білдік?

Қажымұқан сияқты тағы қандай палуандарды білесің?

Әңгіме мазмұнына сәйкес келетін мына мақалдың екінші бөлігін тауып, мәнін түсіндір.

№ 32. Тақырыбы: Бала Тұрар. Шерхан Мұртаза. 24.10.2013 ж.

1. 
   Оқушыларға Шерхан Мұртазаның «Бала Тұрар» атты әңгімесі бойынша қазақтың мемлекет және қоғам қайраткері Тұрар Рысқұловтың өмірімен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу,
   
2. 
   байланыстырып сөйлеуге, ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту;
   
3. 
   Отан сүйгіш, елін қорғайтын, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.
   

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, әңгімеге зер салыңдар