Іс-әрекеттің басталу сәті мен аяқталуының берілуі қай уақыттан бері? және қай уақытқа дейін? сұрақтарын қамтиды. Мысалы, күзден бері, қысқа қарай, жаз шығысымен, сабақ аяқталысымен, бір көргеннен, т.б. сөз тіркестері іс-әрекеттің басталу сәтінен хабар берсе, қысқа қарай, соғымға дайін, қар түскенге дейін, алғашқы қоңырауға дейін, ет піскенге дейін, той басталғанша, құдалар келгенше, жеңіске жеткенше, тапсырма аяқталғанша, жаңбыр басылғанша, т.б. оралымдар белгілі бір әрекеттің уақытына параллель түзіліс жасай алады. - Іс-әрекеттің басталу сәті мен аяқталуының берілуі қай уақыттан бері? және қай уақытқа дейін? сұрақтарын қамтиды. Мысалы, күзден бері, қысқа қарай, жаз шығысымен, сабақ аяқталысымен, бір көргеннен, т.б. сөз тіркестері іс-әрекеттің басталу сәтінен хабар берсе, қысқа қарай, соғымға дайін, қар түскенге дейін, алғашқы қоңырауға дейін, ет піскенге дейін, той басталғанша, құдалар келгенше, жеңіске жеткенше, тапсырма аяқталғанша, жаңбыр басылғанша, т.б. оралымдар белгілі бір әрекеттің уақытына параллель түзіліс жасай алады.
- Қай уақыттан қай уақытқа дейін? Қай сағаттан қай сағатқа дейін? Қай күннен қай күнге дейін? Қай уақыт? сұрақтары да іс-ірекеттің басталуы мен аяқталуын нақтылайды: таңғы тоғыздан кешкі жетіге дейін, қырық бірінші жылдан қырық бесінші жылға дейін, таңнан қара кешке дейін, т.б.
- Іс-әрекеттің басталу сәті мезгілдік ұғымды білдіретін сөзге шығыс септігі және бері көмекші сөзінің тіркесуімен беріледі. Мысалы: Мен күзден бері туыстарымда тұрамын. Мен спортпен өткен жылдан бері айналысамын.
- Бастапқы мезгілдік шекті білдіру конструкциясы мезгіл ұғымды сөз заттанған етістікке көмектес септігінің жалғануымен беріледі. Мысалы: Көктем келісімен күн жылына бастады. Қызметкерлерге үстеме жалақы қосылысымен азық-түлікке бағалар өсті.
- Мезгілдік ұғымды білдіретін сөздер + септеулік сөз конструкциясы әрекеттің біртіндеп өзгеруін білдіреді. Күн сайын жыли бастады. Жыл сайын елдегі жағдай жақсарып келеді.
- Іс-әрекеттің аяқталуын білдіретін құрылым барыс септігіндегі мезгіл ұғымды сөзге дейін септеулегінің тіркесуімен беріледі. Біз таңға дейін отырдық. Біз кешке шейін айтыстық.
- Уақыттың шек мезгіл ұғымды сөздермен берілмейтін конструкцияларда шығыс септікті сөз + барыс септікті сөз қолданылады: Біз таңнан таңға дейін жұмыс істейміз. Студенттер сессиядан сессияға дейін көңілді өмір сүреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
