Каротиноидтардың бастапқы ізашары (предшественнигі) β-каротин:
Табиғи объектілерден каротиноидтарды алудың дәстүрлі әдістері биомассаны салқындату кезінде гомогенизациялаудан тұрады (процесс көбінесе қараңғыда антиоксиданттардың қатысуымен жүреді), ацетон немесе метанол сияқты еріткіштер пигменттерді полярлы бөліп алады. Содан кейін каротиноидтар полярлы емес еріткіштерге - гексанға немесе мұнай эфиріне айналады. Жеке пигменттер адсорбенттің жұқа қабатында (силикагель, алюминий) хроматография әдісімен алынады. Егер каротиноидтар ақуыздармен байланысқан болса, онда оларды алу үшін жуғыш заттар қолданылады.
Көптеген эукариоттық микроорганизмдерде каротиноидтардың түзілуі бірқатар метаболизм процестерінің морфологиясы мен қарқындылығының өзгеруіне байланысты. Саңырауқұлақтарда каротиноидтардың синтезі жасуша қабырғаларының қалыңдауымен және цитоплазмада негізінен бейтарап липидтерден тұратын көптеген қосындылардың пайда болуымен жүреді. Морфологиялық өзгерістер практикалық қызығушылық тудырады, өйткені олар саңырауқұлақтар дақылының интенсивті каротин түзілу сатысында екендігінің нақты көрсеткіші ретінде қызмет етеді [3].
Каротиноидтардың мицелиальды саңырауқұлақтарда, ашытқыларда және бірқатар бактерияларда қарқынды синтезделуіне ықпал ететін азоттың ең қолайлы көзі - кейбір аминқышқылдары (аспарагин, лейцин, глицин және т.б.) болып табылады.
Ашытқы мен актиномицеттерде аммоний азотының қатысуымен каротиноидтардың едәуір мөлшері түзіледі.Темір мен марганецтің бейорганикалық элементтерінен каротиноидтардың синтезделуін ынталандырады, калий бұл процесті тежейді. Каротин түзілуі бірқатар микроорганизмдерде ортаға витаминдер қосу арқылы, атап айтқанда тиамин мен рибофлавин болған кезде айтарлықтай күшейеді. Әдетте, микроорганизмдердегі каротиноидтардың синтезіне қажетті микроэлементтер мен дәрумендерге деген қажеттілік ортаға ашытқы экстрактысы енгізілген кезде толығымен қанағаттандырылады. Белгілі бір беттік активті қосылыстар каротин түзілуінің стимуляторлары болып табылады.
Каротиноидтарды белгілі бір мөлшерде кейбір балдырлардан алуға болады (мысалы, Spongiococcus excentricum, Chlorella sp.).
Хемотрофтардың ішінде ашытқы Rhodotorula gracilis, R. rubra, Rhodosporidium diobovatum және сонымен қатар микромицеттерде M. carotenum Mucoraceae, Dacrymycetaceae және т.б. Бұл пигментті өнеркәсіптік өндіру үшін кеңінен қолданылатын β-каротин өндірушілері - мукор саңырауқұлақтары Blakeslea trispora және Choanephora conjunc. B. trispora көмегімен β-каротин алу үшін құрамы жағынан күрделі орта, мысалы өсімдік майлары, керосин, жүгері-соя, беттікбелсенді заттар және кейбір арнайы стимуляторлар бар орта қолданылады. Соңғы жылдары βкаротинді өндіруге ақша үнемдеу үшін екінші реттік қалдықтар - жүгері сығындысы мен гидрол қолданыла бастады. Изопренді димерлер немесе тримерлер, сондай-ақ циклогексан, циклогексанон және олардың триметил туындылары 5-ионның алмастырғыштары ретінде қолданылады; α-пирролидон, сукцинимид, нембутал және изониазид B. триспорасындағы каротеногенездің активаторлары бола алады.
Достарыңызбен бөлісу: |