Жасампаздық қиырында

- Көрші ғаламшардың шабуылшы ғарыш кемелері кейін қайтып кеткен соң кеме іші де, сырт та тынышталғандай болып еді. Бірақ, арада шамалы уақыт өтпей жатып-ақ осы жүйедегі үшінші ғаламшардың тұрғындарының әлгі шабуылшылардың ымыраға келгеніне наразылық білдірген толқуларының бейнехабары жетті кемедегі телебейне қабылдайтын жүйесіне. Олар көрші, екінші ғаламшардың әскери басшыларының қайтып кеткендерінің дұрыс емес екендігі жөнінде айта бастады. Шерушілер Жерден келген ғалым-ғарышкерлердің алапат кемесін қалай дегенде де жою керек екенін талап етіп, үлкен қаланың орталық кең алаңына шыққан. Мұнда да ғарышқа ұшу көп заманнан бері қарай дамып-жетіліп келе жатқандықтан мұндай қарсылықты қажет десе, әркім езінің жеке ғарыш кемесіне мініп алып, ғаламшар төңірегінде айналып ұшып жүріп, сол тұстан радиостансалар арқылы, телебайланыс жүйелері арқылы өз талаптарын халыққа білдіре алады. Ал бұл жолы онан да үлкен толқу басталған. Қаптаған кіп-кішкентай ғарыш кемелері өздеріне Күндай жарқырап көрінетін жұлдыз жарығына шағылысып, ғаламшарды айнала ұша берген.

- Бұл көрініс ғаламшардың бетінде жаяу жүрген қала халқын да қозғады. Тек бір ғана қала емес, дала емес, ғаламшар да емес, күллі кіші әлемге қауіп төніп тұрса қайтсін. Бұл замандағы байланыс та екі кішкене баланың екі бөлмеде отырып алып бір-бірімен ап-анық дауыстарымен сөйлескені сияқты құбылыс. Телебайланыс қиындығы деген нәрсе атымен жоқ. Ондай әңгіме қозғалмайды да. Осы кідіріссіз байланыстың арқасында бұл жөнінде күлкі ғаламшар тұрғындары бұл мәселеден толық хабардар болған. Екінші ғаламшардағылардың не себепті алған бағыттарынан, мақсаттарынан айнығаны тағы да түсініксіз. Жалпы, елдегі байланыс саласының мамандары бұл жайлы әбден зерттеген. Екі ғаламшардағы елдердің басшылары арасында болып жатқан пікірталасты да, келіссөзді де халық жақсы біледі.

- Ендігі іс қарсылық білдіру еді. Ғаламшардағы өмір еркін болғандықтан кім не туралы айтамын десе де, ұсыныс жасаймын десе де өз еркі. Бірақ бұл жолғы іс үкімет басшылары жөнінде емес, күллі кіші әлем жүйесіндегі ғаламшарларда өмір сүріп отырған адамдардың болашақ тағдырлары жайлы еді. Сондықтан үкімет басшыларының өздері де бұл мәселеге ой жібере қараған. Осы екі аралықта екі басшының үлкені ғаламшарға, яғни, екінші ғаламшарға барып та қайтты. Олардан көп мәселені біліп те келді. Қалай сұраса да, қалай білсе де, қазіргі жағдай екі ұшты еді. Үлкен кеме сығылу аймағынан шығып кеткеннен кейін не болып кетерін де ешкім болжап-білген жоқ. Алапат кеме бүгінде осы кіші әлем жүйесінің бір мүшесі, аспан денесінің бірі сияқтанып та кеткендей. Бір қызығы, осындағы тіршілікті ғаламшарлардағы ауа-райына, теңіз бен мұхиттың тасуы мен қайтуына, өсімдіктер мен жануарлардың, адамның өзінің денсаулығына да оның әсері бар сияқты. Үлкен ғаламшардағы ғалымдар оған осы тұрғыдан қараған. Шабуыл жасамай, өздерінше тып-тыныш қалғандарының бір себебі де сол еді. Көрші ғаламшардағылар да алғашында түсініңкіремей барып, шабуыл жасап барып тоқтаған. Ал үшіншідегілер оны бұл кіші әлем жүйесінен біржолата аластауды немесе сол орнында жойып жіберуді жөн санады.

- Ғарыш кеңістігіне, қаланың көше-көшелеріндегі алаңдарына шеруге шыққандарының басты себебі де сол еді. Мұндай толқу тек осы ғаламшардың басшыларын ғана емес, қайта тынышталған екінші мен ғалым-ғарышкерлердің Жерге қайтуларына мүмкіндік тудырған бірінші, үлкен ғаламшардың ел басшыларын да қайта оятқандай болды. Үшіншідегілер толқуларының себептерін дәлелдеп түсіндіріп те шықты. Бірақ оған екінші ғаламшардағылар құлақ та аспады. Ал біріншідегілер бақылаушы ретінде шеттеп қалған. Сөйтіп толқу күшейе-күшейе келе айтысқа, оның соңы айқасқа ұласты. Алапат кеменің тағыдыры үшін осылайша екі елдің тұрғындары бір бірімен қақтығысқа түсті. Бәрі де ғарыш кемесімен ғарышта болатындықтан ғаламшар бетінде ештеме жоқтай күй орнайтын. Оның есесіне Жердің төңірегіндегі қарақұрым ғарыш кемелері кім кімнің де ойына еткенін түсіреді. Ол екі ғаламшардағы ғарыш кемесіне мінетіндердің делебесін де қоздырады. Сөйтіп, бұл кеңістікте жұлдыз соғысы басталып кетуге де таяған.

- Үлкен кемедегі ғалым-ғарышкерлер бұл жағдайды байқамай отырып, оларды тоқтатудың, сабырлылыққа шақырудың әрекетін жасады. Өздерімен бірге жүрген ұлудай адамды байланысқа шақырды. Ол тәжірибелі, беделді кісі еді. Әрі оның денетұрқы да мұндағыларға қарағанда өсіңкіреп қалған. Оның сығылу кеңістігінен шығып, кеңею кеңістігінде біршама уақыт болғаны да белгілі. Егер ол шыны шар ішіндегі арнайы ортада, қатты ұйқыда болмағанда, бәлкім, онда мұнан да ұлғайған болар ма еді. Тәкен бастаған топ оның мұндағылардан әжептәуір үлкен екеніне ол кейін ездерінен де денелі болып шыға келгендеріне қайран еді. Ендігі күш те, айла да сонда сияқты. Ол өздерінен ірілеу болып тұрса да езінің сол бұрынғы ұлудай адам деген атынан арыла қоймады. Бірақ оған назар аударып жатқан ол жоқ. Сол баяғысынша емін-еркін жүр. Оның алдарынан шыққаны ғалым-ғарышкерлерге өзінше бір үлкен бақыт еді. Өйткені, ғалым-ғарышкерлер арқылы көптеген нәрсені біліп те келеді. Әлі де көптеген нәрсе сол арқылы шешілмек. Ал кемедегі күрделі жүйелерді бақылауға келгенде, болса да, Тәкен бастаған топ алдарына жан салмайды. Күштері жетпесе, милары жұмыс істейді, күштері сол милары арқылы үлкен темір адамның миларына жетіп, дегендерін жасатады. Ұлудай адамның ондай үлкен ұқсасы жоқ. Осы алты алып темір адамды жасаудың өзіне де аз күші кетпеген. Оның үстіне темір адамдар негізінен, жұлдызаралық сапарда кеменің күрделі жүйелерін қадағалауға арналған.

- Екінші ғаламшар мен үшінші ғаламшардың арасындағы кеңістікте топ-топ ғарыш кемелері ұшып жүрді. Оны Тәкен алапат кеменің телебайланыс жүйесі арқылы өзінің ұқсасы Темірбекке қостырьш барып көрген. Қалғандар да экранға жақын отырып, өтіп жатқан құбылысты мұқият бақылауға кіріскен. Экран мейлінше үлкен болғандықтан ондағы кіп- кішкентай кемелер онан сайын кішірейіп кеткендей болған. Өздері үлкен кездерінде осы экран да шағын болып көрінуші еді. Көрінетін емес-ау, дәл солайтын. Енді өздері сол экранный теменгі жағына әзер көтеріледі. Бейнебір ғаламат құбылыс өтіп жатқан көкжиек аймағын көріп тұрғандай болады.

— Қалай дегенде де енді бәрі де екі ғаламшардың арасында басталған келіспеушілікті тоқтатуға кірісті. Егер шындаса, мына алапат кемемен коп нәрсені жасауға болады. Бірақ бұл арада ондағы қаруларды қолданудың реті жоқ. Адам баласы ғаламат нәрсені жасайды. Небір қатерлі қару-жарақтар да жеткілікті. Тек адам саналы, білімді болған соң оларды абайлап қолданады. Мына жағдайда да дәл сондай сақтық пен абайлау қажет еді. Кемеде кеп нәрсе бар. Ол қарулармен майда кемелер түгілі ғаламшарлардың өзін де екіге қақ бөліп жіберуге болады. Тек оған адам санасы мен білімі, парасаты рұқсат етпейді. Адамға қарсы құдіретті қаруды жұмсаудың ешбір реті жоқ. Олай етсе, ол Жер адамдарының қатыгездігін, санасыздығын танытпақ! Осындай ақ ниеттерін түсіндіру мақсатында Тәкен ұлудай адамды екі арадағы келіссезге қатыстырмақ еді. Ол мақсатын да кешікпей орындады. Ұлудай адам тек Тәкен айтқанды орындап отырды. Ол Тәкен айтқан сездерді әуелі өз тіліне, содан соң үшінші ғаламшардағылардың тіліне қолма-қол аударып тұрды.

- Құрметті үшінші ғаламшар тұрғындары, - деп бастады сөзін Тәкен,- біз сонау алыс Күн жүйесіндегі Жер деп аталатын ғаламшардан келген ғалым-ғарышкерлер қатгы ыңғайсыз жағдайда тұрмыз. Біз мұндай түсінбеушілік туады деп ойламаған едік. Жер ғаламшарынан ұшып шыққандағы негізгі мақсатымыз да өздеріңіз сияқты өркениетті адамдарды іздеп табу, осылайша бір жүздесіп, тілдесу еді. Басқа жаман ойымыз болған жоқты. Мұнда алғаш жақындағанымызда, бүл әлемнің кіп-кішкентай болып керінгені де рас. Бірақ соның әзінде де біздің бұл әлемге бір зиян келтіру деген ойымыздың болмағаны анық. Сол аңқау-абзалдығымызбен сығылу аймағының шекарасын да қиып өтіп кеткенімізді байқамаппыз. Сөйтіп, әне-міне дегенше, кішірейіп үлгердік, қайта шығып кете алмадық. Оның соңы бізді осындай әрекеттер жасауымызға мәжбүр етті. Сіздер біз үшін, біздің мына алапат кемеміз үшін өзара жұлдызды соғыс ашпаңыздар. Біз бұл аймақтан кетеміз. Алапат кемеміздің бұл сығылу аймағынан босап шығуы ешқандай да қатер туғызбауы тиісті. Соған сеніңіздер.

- Бұл сөздерді темір адамдар да, сапарластары да ұйып тыңдады. Ал ұлудай адам бұл сөздерді өзгертпей, қоспаламай бір біріне жұлдызды соғыс ашпақ болғандарға тез аударып, олардың тілдерінде байланыс арқылы жеткізумен болды. Шамалы кідірістен кейін үшінші ғаламшардан ұшып шыққан топ-топ әскери ғарыш кемелерінің әскери басшысы былай деп жауап қайтарды.

- Сіздерді түсіндік! Жаман ниеттеріңіздің жоқ екені де енді бізге белгілі. Біз не үшін көтерілдік? Түсіндірейін. Бүгінде бәріміз де дамудың жоғары сатысына көтерілдік. Табиғаттың мол байлығын игердік. Ғаламшардың бетінде жасыл шөп өсетін жер де азайған. Оны өздеріңіз де көрдіңіздер. Сіздердің келгендеріңізден бізге зиян болған жоқ. Қайта алапат кемелеріңізден тараған сәуле адамдарымыздың денсаулықтарына, өсімдіктердің жақсы өсуіне, жануарлардың көбеюіне жақсы ықпал етті. Ол жағын бүкіл халқымыз да біліп отыр. Тек енді, біздің сіздерге айтатын бір мәселеміз бар. Ол біздің кіші әлемнің сығылу аймағы болып табылатыны. Содан да болар, бір кездері ғарыш кеңістігіне ұшырылып шығарылған ғарыш кемелеріміз бірінен соң бірі ғаламшарымыздың бетіне құлап түсіп жатты. Біз ол қатерлі құбылысты сол кемелеріміздің ғаламшарымызды ай- нала ұшқандағы жылдамдықтарының арта түскенінен білдік. Кемелердің ғаламшар бетіне құлап түсе беруі халқымызды қатты толқытты. Ендігі қорқыныш та сондай еді. Кемелеріңізді жойсақ деген ойымыз да осыдан келіп туған еді.

- Тәкен ойланып қалды. Астрофизик Сәрсенбі де ойына келе қоймаған мына жағдайға қайран. Расында да ондай қатердің төнетіні анық. Жер тарихын ойлап, көз алдына елестетіп қараса, оның Күн төңірегіндегі айналым жолымен айналым жолы қиылысатын көптеген кіші ғаламшарлар болтан екен. Ол кіші ғаламшарлардың, кейбірлері Жерге әркез қауіп те тендіріп отырған. Мыналардың айтып тұрғандары да дәл соған ұқсас тарих. Бірақ мүмкіндігі болса, мұнан ғалым-ғарышкерлер қазір-ақ кетіп қалар еді. Сөйтіп бұл кіші әлемнен қауіп-қатер дегенді мүлдем аластатпақ. Тәкеннің айтар жауабын енді астрофизик мойнына алды.

Біз жағдайларыңызды түсіндік, - деді ол ұлудай адамға қарап,мен жұлдыз намашы ретінде көп нәрсені есіме түсірдім. Айтқан ескертпелеріңіз өте орынды. Мұндай айналым жолдық қиылысу қаупі Күн жүйемізде де болған. Бірақ ондағы Жерімізге қауіп төндірген аспан тастары ғаламшарымыздан әлдеқайда кіші еді. Соның өзінде де Жер халқы қатты әбіржитін. Ал мына жағдайда сіздердің котерілетін жағдайларыңыз тіпті де бар. Біз оған еш қарсы емеспіз. Тек менің түсіндірейін дегенім, мүлдем басқа нәрсе еді. Біз кемені бірден суырып әкетпейміз. Сығылу аймағынан шығу өте баяу жүзеге асатын болады. Алапат кеменің кеңею кеңістігіне бірден өте алмайтыны да белгілі. Сондықтан да ол жағынан еш қам жемеңіздер...

Бұл жолы екі жақсы радиотелебайланыстағы әңгіме осылай аяқталды. Үшінші ғаламшардан келген топ-топ кеме қайта бұрылып, ғаламшарларына қарай тартты.

Алапат кемеге жасалған шабуылдар тыйылған соң Тәкен бастаған ғалым-ғарышкерлер кайтуға қарбаласа дайындалды. Енді әрбір минут қымбат еді. Кеменің ішіндегі күллі жүйелер мұқият тексеріліп, бөлімдердің бәрі бақылаудан өткізілді. Кемеге қажет жанармай жағы да шешілген. Жұлдызаралық жолдың ұзақ болатыны белгілі. Егер кеменің қосымша жинағыш жүйелері қосымша жұмыс істемесе, алынған жанармай кепке де жетпес еді. Кеме жылдамдығы жарық жылдамдығына жеткен кезде айнала дүниенің қалай өзгеріп сала берері де белгісіз. Ал кеме ішінде бәрі де кәдімгі Жердегідей. Сағат жүріп тұрады, Жер есебімен есептелетін тәулік айналғандай болып өтіп жатады.

Ал қазіргі әрекет мүлдем басқа нәрсе. Ғалым-ғарышкерлер осылай қарай ұшып келе жатқан кезде ұзақ жұлдыз аралық жолдың не екенін алғаш сезінген. Шектеулі орта, жаттанды болып қалған дәліздер, түрлі бөлімдер қалайша жалықтырмасын. Егер кеме онша жылдам ұшпайтын болса, онда ғарышкерлердің жағдайлары тіпті де қиындар еді. Жарық жылдамдығына жуық шапшаңдық талай уақытты үнем етті. Соның арқасында ғалым- ғарышкерлер көп нәрсені білмей де қалған. Енді Жерге қарай сапар шеккенде, сол аз деген мерзімнің өзінің де ұзап кетері сөзсіз. Адам баласына уақыт әрқалай әсер етеді. Бірдемеге асыққан кезде уақыт тез өткендей сезіледі. Адам жасайын деген нәрсесіне сол уақытын әзер жеткізеді. Ал керісінше, адам бейқам болғанда, кең отырғанда уақыт та қасарысып тұрып алғандай сезіледі.

Қазіргі уақыт ғалым-ғарышкерлер үшін соның біріншісіндей еді. Тәкен әлгі шабуылдан кейін дамыл таппады. Егер бәрі де сол бұрынғы үлкен қалыптарында болғанда, мұндағы іс әлдеқайда жылдам атқарылмақ еді. Ендігі күндері тек темір адамдарға қарап қалған. Олардың әрқайсысының өздерінің ми биотоктарымен тікелей байланыстылығы да істің біршама жылдамдауына ықпал етті. Жер ғаламшарында жүргенде, мұндай темір адам-ұқсас дегенді білмей тұрған кезде, адамдар түрлі қақтығыстарға душар болатын. Адамның ұқсасы кейде сол адамның өзіне қарсы шығатын. Ал мына темір адамдар әрқайсысының өз ойындағысын ғана бұлжытпай орындайды. Алақанына салып алып жүреді. Сөйтіп, ойларындағы жоспарларын жүзеге асырады.

Енді сол мүмкіндікті толық және тез пайдаланудың реті келді. Астрофизик өзінің ұқсасымен жұлдызнама бөліміне етіп, ондағы қуатты бақылау құралымен сығылу аймағынан қалай құтылып шығудың жолын қарастырды. Химик кеменің негізгі итергіш құбырын бақылауға алған. Биолог сығылу аймағынан шығар кезде адам организмінің қандай әсер алатынын арнайы құралдар арқылы зерттеп білуді мақсат етті. Қалғандар да қарап жүрген жоқ. Өздеріне тиесілі жұмыстарына кіріскен. Бірақ осы әрекеттердің бәрін де темір адамдар арқылы жүзеге асыратындары белгілі еді. Кеме ішінде алып темір адамдардың қозғалыстары басталған. Темір адамдар үшін енді өздеріне үлкен көрінетін жүйелер де ештеме емес. Өздері үстінде жүгіріп жүретін түймелерді темір адамдар темір саусақтарымен оп-оңай нұқи салады.

Дайындық мұның алдында да жүргізілген. Енді ол дайындық екі есеге жылдамдатылды. Өйтпеске шара жоқ. Уақыт кетіп барады. Үшінші ғаламшардағылар тынышталса, төртінші, бесінші ғаламшардағылар бар. Мұндағы жеті тіршілікті ғаламшардың тұрғындарының даму сатылары деңгейлес болғанымен, дүниеге деген көзқарастары, салт-дәстүрлері әртүрлі. Сондықтан да асығу да керек еді. Адам ойының секунд сайын құбылып тұратыны да өз өзінен белгілі. Бір ғаламшардың тұрғыңдарының пікірлерімен екінші ғаламшардың тұрғындарының пікірлері сәйкес келе бермейді. Адам өмір сүрген жерде ой мен пікірталастары қатар жүреді. Тәкен бастаған топ оны әлдеқашан зерттеген. Бүгінде ғарышкерлердің қай қайсысы да психолог болып алған. Адам баласының жандүниесін сыртыннан қарап, іштен түсіну үшін мұндай қабілет әрбір ғалым-ғарышкерге қажет.

Алапат кемедегі күрделі жүйелерді мұқият тексеруден өткізіп алғаннан кейін темір адамдар өздерінің әміршілерін асхана бөліміне алып барды. Осы жерде шамалы тыныс алып, әңгіме-дүкен құрудың да біршама сәті түскендей еді. Ал дастархан енді өздеріне ат шаптырымдай үлкен. Әуелгі кездерінде оның айналасына қойылған орындықтарға жайғаса отырып, емен-жарқын әңгіме айтып, дәмнен алушы еді. Енді әрбір ыдыстың өзі де орнынан қозғауға келмейтіндей бір зіл болып та қалғандай. Олар енді темір адамдар үшін ғана ештеме емес. Мұнда кейбір жемістер ғана өздерінен сәл ғана үлкен. Мейізді бұрын ауызға топтап сала салса, енді оның әрқайсысын бөлек үзіп алып, біршама уақыт жейді.

Тамақ өз алдына. Ғалым-ғарышкерлер үлкен ғаламшардан өздеріне лайықты ыдыс-аяқ, төсек-орын және басқадай заттардың бәрін алған. Осында орналастырған. Балаларға арналған сол ойыншық ыдыс-аяқтар үлкен адамға сол баланың ойыншығына айналғандай болып та көрінер еді. Ал қазір өздеріне дәл келеді. Темір адамдарға тағамның да, ыдыс-аяқтардың да керегі жоқ. Оларға қажетті нәрсе ток қана. Бойларына жиналған ток олардың асы. Олар жоғары дәрежедегі темір адамдар болғандықтан, өзіне қай кезде ток қажет болатынын да жақсы біледі. Асқазандарының орнына сол токтың не азайғанын, не көбейгенін сездіретін арнайы өлшеуіштер орнатылған. Бұл ғалым-ғарышкерлер үшін соны жаңалық емес. Тек ондай токтан абайламаса, өздерінің өмірлеріне қауіптің төнуі де мүмкін. Сол жағынан келгенде, ол жағын ойламаудың да реті жоқ. Тамақ асу барысында темір адамдар биотемір аспазшыларға көмек көрсетіп те тұрды. Егер темір адамдардың мұрыны мен тілінде тамаққа, оның жағымды иісі мен дәміне деген сезімталдық болса, тамақты қорытатын асқазаны болса, онда олар мына тамақка ортақтасар еді. Ғалым-ғарышкерлер қайта үлкейгенге дейін мұндағы тағам жетеді. Қажет болып жатса, биологтың ұқсасы оранжереядағы арнайы алаңға бидай егіп өсіріп те бере алады. Оранжереяда оған толық дерлік жағдай жасалған. Тек ерінбей еңбек ете білсе болғаны. Еңбек етеді дейтін еңбек те жоқ мұнда. Барлық іс автоматты жүйелер арқылы жүзеге асып жатады. Тірі адам мұнда тек сырттан бақылаушы, қадағалушы болып қала береді.

Ғалым-ғарышкерлер тамақ жағын реттегеннен кейін негізгі тіршілік орындары — оранжереяны, өздерінің әрқайсысының ауылының табиғатын көзге елестетін табиғат орталарында болды. Оның бәрі де жұлдыз аралық сапардағы адам баласының тіршілігін сақтап қалуға қажетті орта еді. Тіпті, кемені ұшырғыш отты құбырлары істен шыққанның өзінде де іште тіршілік жалғаса бермек. Ал іште оттегі болмаса, су мен тамақ болмаса, онда кеменің зымырап жүйткігенінен не пайда? Адам баласы қандай жағдайда да тамақсыз тіршілігін жалғастыра алмайды. Адамның мезгіл-мезгіл тамақтануы организм мен күн кестесіне сай болғандықтан үйреншікті көрінеді. Екі елдің немесе екі ғаламшардың тұрғындарының басшылары кездесіп, бір бірімен келіссөз жүргізгенде де тамақ жағы ұмытылмайды. Ондай кездесуде тамақ беру кестесі болады. Тау басына өрлеуге шыққан адам өзінің тамағын арқасындағы қолқоржынына салып алып барады. Адам, тіпті, ауыр бір жағдайға ұшыраған кезде де тамақсыз бола алмайды. Адам қаза болған кезде де тамақ мәселесі тоқтатылмайды. Ол адамға тамақ арқылы құран оқылады. Сондықтан да дана қазақ; «Ас - адамның арқауы» деген. Ғалым-ғарышкерлер енді тамақ мәселесін осы асханадағы биотемір адамдар мен темір адамдардың көмегімен реттеді. Тамақтанып алғананнан кейін тамақ ішетін, ет жейтін хайуанаттар мен жем жейтін құстардың жайын, егін алқабын тексеріп көрді. Мұндай әрекетте артық ауыз сөздің еш қажеті жоқ. Әрбір маман өзіне тиесілі жұмысын атқара береді. Оның бәрін де болса да, ғалым-ғарышкерлер ми биотоктарымен басқарып отырды. Егер осы әрекетті әлдекім сырттан бақылап-барлап тұрса, онда ол мұнда тек темір адамдардың өздік әрекеттерін көргендей бір күйде қалар еді. Адам миының құдіреті де осынысымен ерекшеленсе керек-ті.

Ғалым-ғарышкерлер алапат кемедегі күрделі жүйелерді бақылап тексеріп өткеннен кейін Жер жайлы жаңа мәліметтер алуға кірісті. Қайту алдында онда болып жатқан жаңалықтардан хабардар болуы қай қайсысына да қажет еді. Олар енді сол әрекетгі бастап кеткен.

Күн жүйесі деп аталатын жұлдыз жүйесінен келген ғалым-ғарышкерлердің даңқтары осы кіші әлемдегі жеті ғаламшардың тұрғындарына мейлінше мәжбүр болды. Алапат кеменің суреті де, бейне фильмі де барлық ғаламшар тұрғындарының көз алдарында. Бүгінде бұл жайлы білмейтін адам кем де кем. Ғаламшарлардағы жас балаларға дейін кеменің суретін салып, шағын бақылау құралымен оны мұқият бақылайды. Соңғы кездері арнайы бақылаушлар тобы да құрылған. Өздерінің жекеменшік шағын ғарыш кемелерімен ғаламшардан ұшып шығып, алапат кемеге жетіп, оның үстіне қонып, даладай қабырғаларын әбден қызықтап көріп, қайтадан елдеріне ұшып кетіп жатқандары қаншама. Ондай ұшып қону алапат кемеге шыбын қонып ұшқандай ғана көрініс . Жерден ұшып шығып, Айға жетіп, оның бетіне қонып, одан уыс топырақ алып, қайта ұшып кеткен бір ғарыш кемесіндей. Олардан да басқа келіп-кетіп жатқан көптеген кемелердің бірін білсе, екіншісін біле бермейді ғарышкерлер. Сондай кіп-кішкентай кемелерден соңғы кездері арнайы бір топ та құрылған еді. Олардың мекен-жайлары бесінші ғаламшарда болатын. Күн жүйесінен үлкен ғалым-ғарышкерлер келіп, одан кішірейіп, енді қайтадан үлкейгелі жатқан бір топ сол ғарышкерлердің тағдыры осы топты көптен бері ойлантып та жүрген еді.

Toп белгіленген уақытта осы ғаламшардагы ең ірі қалалардың біріндегі көп қабатты үйдің кең бөлмесіне жиналды. Топтың басшысы денелі, жауырындары қақпақтай, көздері оттай жанған, жасы қырықтағы қылшылдаган жігіт еді. Егер оларды Жер адамдары бақылар болса, онда ол кіп-кішкентай, бірақ шымыр болып көрінбек. Оған бұларды өйтіп сырттан бақылайтын адам баласы жоқ. Сондықтан да ол осы топтың ең мықтысы. Бүгінде адам баласы Ғаламды білектің күшімен емес, білімнің күшімен жеңеді. Білімсіз адам санасыз хайуанатқа да теңеліп қалады. Адам жаратылыстың құдайы. Өзге тіршілік иелерінің бәрі де саналылық жағынан адамға тәуелді. Адам бағындырмаған нәрсе тек жеке ғаламшарда ғана емес, күллі Ғалам кеңістігінде де азая берген. Бұрын осы жұлдызды әлемді қуатты деген бақылау құралдарымен бақылап қана қызықтайтын ғалым-ғарышкерлер енді міне, өзінше бөлек бір тып-тыныш жаткан кіші әлем тұрғындарына да қозғау салды. Жер шарының бір замандагы материктері мен аралдары да осылайша саяхат жасаудың нәтижесінде ашылған. Енді міне, ғалым-ғарышкерлер Жердегі материктер мен аралдар емес, Ғаламдағы жұлдызаралдарды да ашып, олардағы тұрғындармен тілдесіп, араласып-құраласып та жүр.

Сондай араласудың бірі осы бесінші ғаламшардың тұрғындарына да бұйырған еді. Бірақ мұндағы денелі жігіт ұйымдастырған топтың мақсат-бағдарлары мүлдем басқаша болған. Үлкен бөлмедегі дөңгелене орнатылған үстелдің айналасында жақтауы биік жұмсақ орындықтарда отырған отыз әскери ғарышкер қарсы алдарындағы үлкен таблоға қараған. Ал оның жанында мұғалімдей болып денелі жігіт тұр еді. Ол сөзін қоңыр үнмен бастады.

— Жоспар осылай, - деді ол таблоға, онан соң айналада отырғандарга қарап, - алапат кемені жаулап алуымыз керек. Оларда небәрі алты үлкен темір адам болса, бізде ондайдың отызы бар. Қай жағының мықты болатыны осы санының өзінен-ақ түсінікті шығар деп ойлаймын. Енді уақыт оздырмайық, достар. Егер алапат кемені басып алсақ, онда онымен кеңею кеңістігіне шығамыз. Одан кейін олар келген Жер ғаламшарына ұшып жетеміз. Ондағылар бізді түсіне алмайды. Үлкею, қайтадан сол бұрынғы қалпымызга түсу қай қайсымыздың да ішкі арманымыз емес пе? Қысқасы, біз, ұшуға, алапат кемені қоршап алып, қолымызға түсіруге дайынбыз!

— Дайынбыз! - хор дауыспен бір мезетте жауап қатты отырғандар.

— Жақсы, ал тұтқынға түскендерді қайтеміз?

—Қол астымызда қызмет ететін болсын! -деді басшының орынбасары, арықтау, бойы биік, дөңгелек жүзді, мұрны тәмпіштеу келген, көздері сәл шүңірейіңкіреген жігіт орнынан түрегеліп, — өйтпеген жағдайда қатерге тап боламыз. Олар кеменің барлық жүйелері мен құпиясын біледі.

Сонымен қатар темір адамдарды да мықтылап бақылауға алуымыз керек, — деді екінші бірі, орта бойлы, мығым денелі, көздері сәл сығылыңқы, қыр мұрынды жігіт, - өйткені, әйтпесе, өзімізге екі есе қауіп төнеді.

— Жақсы. Бұл ақылдарыңа қосыламын, - деді денелі жігіт, - қолға түсірген соң қай-қайсысымыз да оларға абаймен қарауымыз керек! Ал ендігі мәселе жол-жөнекей шешіледі! Кәне, аттанайық!

Менің бір ұсынысым бар, — деді сол кезде орта бойлы, арықтау келген бір жігіт, — темір адамдар өз беттерінше әрекет ететін кәдімгі автомат жүйе емес. Олар сол алты ғарышкердің ұқсастары. Әрбір ғарышкер екі адамға тең деген сөз бұл. Сондықтан да тек өзінше ғана әрекет ететін біздің темір адамдарымызды олар шатастырып, басқа бағытқа қарай бұрып, өзімізге қатер төндіруі де мүмкін.

— Қаупің дұрыс, — деді басшы жігіт сәл сергіп, — біздің темір адамдарымыз да осал емес олардыкінен. Темір адамдарымыздың әрқайсысы бір-бір кемені басқарады. Олар әдеттегідей өз ғаламшарларына қайтуға дайындалуда. Ал біз онысын болдырмаймыз. Бізге дейін шабуыл жасағандардың ешқайсысында да мұндай ғаламат күш болған емес. Оны өздеріңіз де жақсы білесіздер. Сондықтан да жеңіс біз жағында болуға тиісті.

- Ләйім солай болғай! - деді соңғы пікірді айтқан әскери ғарышкер.

Солай болтай! Жеңіс біз жақта! Жеңіс біз жақта! - деп, бәрі қосылып бірнеше рет дауыстады.

- Басшы жігіт құпия жиындағы мәселенің толық шешілгенін білдірді. Бәрі орындарынан тұрып, қиын сапар алдында жасайтын «Сәттілік тілеу» рәсімдерін жасады. Өздерінің бір кездегі Ғалам батыры атанған ғарышкерлергіне тағзым етті. Ол осы бөлмеде, шыны қораптың ішіндегі мұздатқышта жатыр. Үлкен сапар алдында осы топ әркез осында келіп жиын өткізеді. Осы жерден тіке көздеген бағыттарына қарай кетеді. Бұл жолғы рәсімдері де сәтті өткендей еді. Әйгілі Ғалам ғарышкеріне тағзым еткен соң бәрі сыртқа қарай бет алды. Алдарындағы шыны есіктер әдеттегіше сыр-сыр ашылып, бұлар еткен соң қайта жабылып жатты. Соңғы шыны есік ашылып, қайта жабылғанда, қарсы алдарында, үлкен алаңда отыз бір темір адам бір қатарға caн түзеп тұрды. Олар бір бірімен адам сияқты сөйлесіп, бір біріне күлісіп, адамша ойлап, алғы жоспарын жасай білетін. Айырмасы көп емес. Тамақтың орнына тоқпен қоректенеді, балатумайды, ұрпақтарын өздері қолдарымен жасап алады. Сөйтіп, өздерін өздері көбейтеді. Бұл осы ғаламшардағы жалпы темір адамдардың тыныс- тіршілігі болатын. Ал мына отыз бірдің жөні болса да бөлек. Бұлар, жай, өздеріндей кішкентай темір адамдармен тіл табыса алмайды. Үлкеннің аты - үлкен. Әркім өзінің шамасына қарай дос тандайды. Өмірді бірге сүретін серік табады. Ал ол жағынан келгенде, отыз бірдің тағдырлары да Жер ғаламшарынан келген, мұндағы кіші әлемге сығылған алты ғалым ғарышкерлердің тағдырларын қайталайтындай.

- Бірақ бұл топ үшін темір адамдардың тағдырларынан гөрі өздерінің тағдырлары әлдеқайда маңызды. Сондықтан да олар қаншама іс тындырып, көмек корсетіп жатса да, оларға топ жігіттерінің ешқайсысының да жүрегі жылымайды. Топтың ойлайтыны, олардың өздеріне мүлтіксіз қызмет етуі, жоспарларын жүзеге асыруға көмектесуі. Сондықтан да топ басшысы темір адамдардың жүздерін қалта теледидары сияқты кіп-кішкентай зат арқылы шолып шықты. Содан кейін олар жүзеге асыратын іс-әрекеттерін де қайта бір пысықтады. Темір адамдарда кінә жоқ еді. Оларға тапсырма берілсе болды, жой дегенін жояды, қират дегенін қиратады. Қазіргі керек нәрсе, оларды қолға түсіру, темір адамдарын істен шығару. Содан кейінгісі өз өзінен түсінікті. Дайын кемені қозғалтып, сығылу аймағынан шыгару. Ал одан кейін өздерінен құдіретті ешкім де болмайды. Мына әлем кіші әлем болып көрінеді, барлық бақылағыштары да, жаулары да, таныс-та- мырлары да, жайына қалады. Әлем патшасы деген осы. Үлкейген соң Жер ғаламшарына жетеді. Ондағы ең саналы тіршілік иелерімен — өздеріндей адамдармен жүздесіп, тілдеспек. Түпкі мақсаттары да сол. Топтың өз іс- терін тездете бастағандары да содан-ды.