Жасампаздық қиырында

Қай елдің басшысы да халықтың бәріне бірдей ұнамды болтан емес. Үлкен ғаламшардың ел басшысы да ондай қайшылық пен қарсылықты басынан кешіп-ақ келеді. Ол ешқашан да өзінің ісін бұрыс деп санамайды. Бірақ айналасындағы адамдардың бәрі де оған ылғи да дұрыс мәлімет бермесе керек. Саналы адам пенде тірішілік еткен жерде неше түрлі жағдайлар болып та жатады. Бұл өмірдегі ең саналы да, тапқыр, ақылды да - адам. Сондықтан да ол бар жерде небір оқиғалар өтіп жатады. Адамдардың қым- қуыт әрекетін бақылаған кез келген хайуанаттың басы қатар еді, егер де оған сана пайда болса. Білімі болмаған соң олар ештемені түсіне де алмақ емес. Ет комбинатына әкелініп, өткір балтаның астына тұрғызылған ірі қара мал енді бір сәтте басының қырқылып түсетінін білер ме еді? Әрине, жоқ. Маңқайып тұра береді. Ал сол өткір балтаның астында саналы адам тұрса, ол қатерден қалай дегенде де құтылып шығудың жолын іздер еді. Әрі кеткенде, қашуға еш мүмкіндігі болмағанда өзінің енді мерт болатынын ішінен сезінбек. Өлім алдында әлденелерді айтпақ.

Ал ел басшысының төңірегіндегілер ақылды адамдар. Кейде олар ел басшысын ренжіте бермеу үшін де біраз нәрселерді одан жасырып қалады Оның зардабы болса да халыққа тиіп жатады. Халық көріп жатқан сондай бір зардапты ел басшысы мынандай қиын сәтте іштей сезінген еді. Жерден келген ғалым-ғарышкерлер үлкен-үлкен темір адамдармен бірге келесі жұлдыз жүйесіне аттанып кеткеннен кейін елдегі толқу күшейе берген. Толқу алапат кеме сығылу аймағынан шыққан сәтте де болып жатқан еді. Кеме бостандық алған мезетте ол шеруді ел басшысы уақытша басып, Жерден келген ғалым-ғарышкерлерге құрмет ретінде көрсеткен. Халық та ұлы жеңіске жеткендерге кәдімгідей дуылдасып, оның алдындағы ашуларын басып, шынымен-ақ қолдағандай болған. Халық жел қалай қарай соқса, солай қарай ығысатын мың-сан адамдар. Көп жағдайда ел басшысының жарлығымен тіршілік етеді. Қарсылықтары болғанымен ол сөз жүзінде қалып та жатады. Бір отбасындағы ерлі-зайыптылардың бір-біріне деген өкпе-наздары сияқтанады.

Ел басшысы бұл жағдайдың бәрін де жақсы түсінеді. Қолынан келген жақсылықты жасауға тырысып бағады. Ал кейде сол ниетінің жүзеге асуына айналасындағылары мүмкіндік бере бермейді. Оған қоса басқа ғаламшардың тұрғындары да тыныш жатпайды. Жерден келген ғалым-ғарышкерлер бұл жүйеден ұзай бере-ақ халықтың шерулік қозғалысы етек алған. Ол бір ғана ғаламшарда болып жатса жақсы. Әр ғаламшардың ірі-ірі деген қалаларында осындай бейтолқулар байқалған. Олардың басты талаптары да Жерден келген ғалым-ғарышкерлерді кері қайтармау болатын. Енді оны қойып олар әкелінгелі жатқан аспан денесіне қарсылық білдірген. Ол істі тоқтатуды талап еткен. Ел басшысы халықтың ол үрейін жақсы түсінген. Өзі де ондай бөтен аспан денесін әкеліп мына кіші әлем жүйесіне қоса салуды жөн санамас еді. Бірақ өзі кеңескен ғалымдардың пікірлерінше, бұл жүйеге енді ондай аспан денесі қажет. Ол аспан денесі жүйедегі күллі ғаламшарға болмаса да, өздерінің үлкен ғаламшарларына пайдасын тигізбек, шайқалысты реттемек. Ал оның басқа ғаламшарларға тигізер ықпалы да аз болмақ емес. Ел басшысы осы жағын ойланыңқыраған еді.

Бірақ халық арасынан небір ақылгөйлер шығып жатады. Олар сондарына санасы тайыздарды ілестіріп, халық арасында іріткі туғызып жатады. Әрине, халықтың бәрі бірдей ғалым емес. Қоғам қаншама ілгерілеп келе жатса да, адамдардың білім дәрежелері мен көзқарастары әртүрлі. Жұлдызды әлемді түсінбейтін, бір шоқжұлдызды да танымайтын адам қаншама. Ел болған соң оның даму сатысы да әрқалай келеді. Бір жағы жұлдызды әлемге сапар шегіп жатса, екінші жағы жаңа заманға, бүгінгі уақытқа әзер ілеседі. Жаңағыдай кері көзқарастың туындап жататыны да осыдан.

Алаңға шығушылар өз талаптарын мәдениетті түрде білдірген. Олар Жер ғаламшарынан келген ғалым-ғарышкерлерден қауіптенеді. Оларға деген сенімдері де аз. Бұл олардың әбден оңашалықтан қалыптасқан ойлары еді. Сырттан қандай саналы тіршілік иелері келсе де оларды жақтырмайды. Ол келгендер бейнебір бар нәрселерін кұртып кететіндей, алып кететіндей көрінеді. Оны ел басшысы да жақсы түсінеді. Табиғат аясы тарылған сайын адам пенденің ниеті де тарыла түспек. Кіші әлемдегі соңғы кездегі есепшілдік соған әкелген. Ғаламшар сығылмай тұрған кезде жағдайлары мұнан да қиын еді. Ол кезде ірі өндіріс орындары, ірі көліктер және басқадай нәрселер көп болатын. Олардың бәрі де сығылудан кейін іс-тен шықты. Адамдардың өздері кішірейіп кеткен соң олардың қажеттері де жоқ еді. Тек кейбіреулері біршама уақытқа дейін кәдеге жарап жатты. Енді бұрынғыға қарағанда ғаламшардағы табиғи байлықтар да көбейгендей болған. Оның үстіне енді кішірейген адамдар табиғи байлықтарды бұрынғыдан аз қажет ететін де еді.

Сондай бір тыныштық пен кеңшіліктен кейін басталған қозғалыс еді бұл. Жерден келген кеме халықты дүрліктіріп-ақ жіберген. Оның соңы ел басшысына келіп тірелген. Ол жағдайды бейнебайланыс құралдары мен ақпарат құралдары арқылы талай рет түсіндіріп те көрген. Сонда да одан ештеме шығатын емес. Бүгінде халықты қарумен қорқытып басу деген де ақылға сай келмейді. Мұнда тек өзара түсінісу ғана тыныштықты сақтап қалмақ. Ел басшысы халыққа жағдайды тағы да түсіндірді. Алаңға жиналғандардың алдына барып та сөз сөйлеген. Бірақ халықты бастап, көтеріп жүргендер оған көнбеді. Өз дегендерінен қайтпады. Олар өз талаптарын да өзгертпеген. Негізгі қойған талаптары өзге жұлдыз жүйесінен бөтен ғаламшарды мұнда сүйретіп алып келмеу.

Ел басшысы да ақылы келте кісі емес. Қай кезде де өзін парасаттылық деңгейінде ұстай жүріп, қай нәрсенің де мән-жайын жөнімен түсіндіреді. Бұл жолы да әуелі ғалымдармен пікірлесіп барып жағдайды айтқан. Өзге жұлдыз жүйесінен жаңа денені алып келмейінше, бұл жүйедегі ғаламшарлардың өз қалпына түспейтінін де ашық жеткізді. Тек осыдан кейін барып қана халық алаңнан тарай берген. Олай етпеске енді амалдары да жоқ еді. Ғаламшарда жиі-жиі болып жатқан жер дүмпулері мен жанартау атқылаулары халықты күннен күнге үрейлендіре түскен. Ел басшысына, оның айналасындағы ғалымдардың пікірлеріне деген сенімдері де күшейе берген. Толқу да, қозғалыс та осылайша күшейіп барып басылған.

- Құрметті халайық! -деп бастады ел басшысы бейнехабар құралдары арқылы сөйлеген сөзін, - біз үлкен оқиға алдындамыз. Айналамыздағы ғаламшарларда тұратындардың бәрі бірдей біздің ұсыныс-әрекеттерімізді толық қолдай бермейді. Біздің ғаламшардың үлкендігі, табиғи байлығымыздың молдығы іші тарлардың көздеріне оғаш көрінеді. Сондықтан да ондайлар бастаған топ халықты соңына ертуге тырысуда. Мынаны түсініңіздерші. Жерден келген алапат кеме ғаламшарымыздың төңірегінде айналып ұшып жүргенде біз қаншама жетістікке жеттік. Егініміз бітік шығып жатты. Ауру-сырқау азайды. Мұхиттар мен теңіздеріміздегі тасу мен қайту процестері реттелді. Талай рет жуылып-шайылған аймақтарымыз қайта құрғап, тамаша аймақтарға айналды. Түн мезгілінде ешбір шамсыз-ақ ғаламшарымызға күміс сәуле түсіп тұрды. Қысқасы, Жерден келген алапат кеме ғаламшарымызға қыруар пайда келтірді. Сіздер оны толык түсініп отырған жоқсыздар. Арандатушы топтарға қосылып, өздеріңізге өздеріңіз қарсы шықтыңыздар. Енді ойланайық, ағайын. Алапат кеме алыстағаннан өздеріңіз көріп жатырсыздар, неше түрлі құбылыстар басталды. Олардың бәрін тізіп айтып жеткізу қиын. Ал мұндай қатерлерден құтылуымыз үшін бізге ғаламшарымызды тұрақты айнала қозғалып жүретін аспан денесі қажет. Оны бөтен жұлдыз жүйесінен сүйреп алып келіп, мына жүйемізге тұрақты айналатын дене етіп орналастыру да оңай іс емес. Осының бәрін де тек қана Жерден келген ғалым-ғарышкерлер алапат кемелерінің, оны басқаратын темір адамдардың көмектерімен ғана жүзеге асыра алмақ. Мен тек соларға ғана үлкен үміт артып отырмын...

Ел басшысы өз сөзін осылай аяқтады. Осыдан кейін ғана барып халық арасында мән-жайды дұрыс түсінетіндер жағы көбейді. Күшейе берген халық қозғалысы да сәл де болса саябырсыды. Ара-тұра болып қалатын жер сілкінісі де ел басшысының айтқандарын дәлелдей түскендей бір діріл қағып өтті. Енді халық табиғи қатерден қалай аман қалудың жолын ойластырды. Халықтың да әкелінетін аспан денесінен қауіптенетіндей реті бар еді. Ол қауіп — әкелінген ғаламшардың кенеттен ғаламшар үстіне құлап түсу мүмкіндігі. Ондай оқиға осы кіші әлемдегі ғаламшарлардың бірінде болған. Әлгі үлкен ғаламшардағы толқуды бастаушылар да алаңға сол мәселеге байланысты шыққан-ды. Енді мына жағдай бәрін де ойлантты. Олардың да осындай бір серіктің болғанын қалайтыны түсінікті. Ен- дігі үміт те Жерден келген ғалым-ғарышкерлерге артылған еді.

Жерден келген ғалым-ғарышкерлерге аспан денесін бір жұлдыз жүйесінен екінші бір жұлдыз жүйесіне сүйреп алып бару ештеме де емес еді. Өйткені олар осы жұлдызды жүйеге қарай ұшып келе жатқанда алапат кеменің арнайы зат ұстағыш қондырғылары арқылы шағын аспан денесін кемеге тіркеп алып, сол бағытымен кете баратын. Ондағы мақсат — шағын ғаламшарды қосымша жанармай ретінде пайдалану еді. Мұндай әдісті жұлдызаралық сапарға шыққан көптеген ғарышкерлер қолданады. Бұлар да сондай бір әдісті қолданған болатын жұлдызаралық ұзақ жолда.

Тәкен, өзіне де, өзгеге де таныс жұлдыз жүйесіне жақындаған кезде Темірбекке кемені тежеуге бұйрық берді. Ол сол замат адамнан да шапшаң қозғалып, әміршісінің айтқандарын бұлжытпай орындады. Кеменің тежеуіш жүйелері іске қосылды. Таныс ғаламшардың жанынан ұшып өтіп бара жатып, өздері аялдаған аймақты да темір адамдардың арқасында анықтап көріп алды. Сөйтіп, алдарындағы көздеген шағын ғаламшарға таяған. Оның үлкендігі де алапат кеменің өзімен шамалас. Әдетте, бұлар кеңістікте алапат кеменің өзінен көп кіші ғаламшарды ұстайтын . ал мынау онда жұлдызаралық жолда ағып ұшып бара жатып шыбындай қағып әкете қоятын аспан денесі емес. Көп күш керек. Бірақ, мына кеңістіктегі салмақсыздық оның салмағын азайтып жіберген.

Тәкен осы жағына үлкен үміт артқан. Сондықтан да аспан денесін кемемен айналып өткеннен кейін оның өз айналым жолымен қозғалу бағытына қарай ойысты. Ғаламшардың алдына түсті. Енді темір адамдардың тағы бір сыннан өтер кезі келді. Сын болғанда да үлкен сын. Бір жұлдыз жүйесінде айнала қозғалып жүрген аспан денесін сол жұлдыздың тартылыс өрісінен босатып шығарып алу да оңай іс емес. Алапат кеме аспан денесіне, ал аспан денесі кемеге қарай жақындай берген. Бұл бір жағынан ер төңірегіндегі екі үлкен ғарыш кемесінің бір бірімен жайлап келіп түйіскен сәтін көзге елестеткен. Тек көлемдері басқаша. Егер аспан денесі шағын тас қана болса, онда кеменің қорғаныс жүйелері оны оп-оңай қағып алып, тіркеген болар еді. Ал бұл алапат кеменің өзімен бара-бар дене. Сондықтан да өте абай болу қажет.

Жай көзге бейнебір кеңістікте ешбір қозғалыссыз тұрғандай болып көрінетін аспан денесіне мейлінше жақындаған кезде оның қаншалықты жылдамдықпен ағып жылжып бара жатқаны анық байқалды. Сондықтан да онымен түйісе салу аса қауіпті еді. Темір адамдар ғалым-ғарышкерлердің басқаруларымен шебер қозғалған. Алапат кеме аспан денесінің айналым-жолына, оның алдына түскеннен кейін де біршама уақыт бойы ұшты. Бұл уақыт аралығында ғалым-ғарышкерлер аспан денесінің кемеге қараған жағын бейнебайланыс жүйелері арқылы әбден көріп-бақылап алды. Ғаламшардың бұл бүйірінде де жыпырлаған көп қазаншұңқырлар бар екен. Үлкендері ерекше көзге түседі. Аспан денесінің бұл жүйеге сырттан келіп тап болғаны да білінеді. Оны ғарышкерлер аспан денесінің жалпы құрылысына, бетіндегі майда-майда қазаншұңқырларына қарап білген.

Онысы ғалым-ғарышкерлерге пайда да еді. Аспан денесі қандай да бір жұлдыз жүйесіне сырттан келіп киліксе, оны ол жүйеден қайта шығарып әкету де оңай. Мұндағы жүйе кеңею кезеңінде болғандықтан жүйеден бір аспан денесінің сыртқа шығып кеткенінен пәлендей ауытқушылық туындамайды. Ал егер бұл жүйе сығылу кезеңінде болса, онда бір ғаламшар шығып кеткенде кіші әлемдегідей шайқалыс орын алмақ. Әрине, бұл жұлдыз жүйесінде тіршілікке қолайлы ғаламшар жоқ. Бірақ бұл ғаламшарларда да жалпы ғаламшарларға тән табиғи процестер өтіп жатады. Сондай ғаламшардың бірінде болған ғалым-ғарышкерлер өткен жолы. Енді соның көп серігінің бірін әкетпек.

Ғаламшар кемеге, кеме ғаламшарға мейлінше таяған кезде іште қарбалас басталып кетті. Енді темір адамдардың өздерін темірге санау қиянат сияқты еді. Олар ширақ қозғалуда. Басқару пульті панеліндегі жыпырлаған түймелердің керекті дегендерін жылдам басады. Быдайша қарағанда, адамның ойлаған қимылын бұлжытпай қайталайтын театр қуыршақтары сияқты. Бірақ онда адам қуыршақтың қол-аяғын, басын, бүкіл денесін арнайы жіп арқылы қозғалтып отырады. Ал мұндағы көрініс онан мүлдем басқаша. Темір адамдар, керісінше, ғалым-ғарышкерлердің өздерінен әлдеқайда үлкен. Оның үстіне олар ми биотогымен басқарылады. Мұнда қолмен әрекет жасаудың мүлдем қажеті жоқ. Сондықтан да темір адамдар ғалым-ғарышкерлердің айтқандарын айтып, жасағысы келгенін бұлжытпай жасайды. Нағыз ұқсастары болып табылады.

- Тежеу күшейтілсін!- деді бір кезде Темірбек

- Түсінікті! Тежеу күшейтілсін! - деп оның сөзін Алғыр қайталады.

- Аспан денесіне мейлінше жақындадық, - деді осы кезде Сәттібек.

- Қармау жүйесі іске қосылсын, - Серәлі сөзге араласты.

- Аспан денесіне қарай аса жуан қадалғышты бағыттайық, - деді сол кезде Темірбек.

- Түсінікті, - деді оған Алғыр, - бейнешыныда оны көрініп тұрған кішкене қазаншұңқырға туралайық.

Осы сөзден кейін кеме ішін үнсіздік басты. Бұл шешуші сәт еді. Алапат кеме аспан денесіне қарай, ал аспан денесі кемеге карай зымырап ұшып келе жатқандай бір көрініс орын алды. Егер екі кеме бір бірімен түйіссе, онда туралау, тежеу әрекеттері жүзеге асырылар еді. Мұнда аспан денесі өзінің әдеттегі табиғи қозғалысымен келеді. Кеме ғана тежелуде. Темір адамдар кәдімгідей-ақ қарбаласуда. Қолдары да, саусақтары да жылдам қозғалады. Бейнебір ғалым-ғарышкерлердің өздері әрекет етіп жатқандай. Ал Тәкен бастаған топ болса, сол темір адамдарды басқарып отырғандықтан терлеп те кеткен. Әрқайсысы бейнебір қуыршақ театрының әртістеріне айналғандай. Мұндағы айырмашылық, өздері кіші де, айтқандарын орындаушылары алып. Соған қарамастан ғалым-ғарышкерлер темір адамдарға өздерінің айтқандарын бұлжытпай орындатуда.

Бәрі де сәтті басталған. Сәтті өтіп келеді. Кеме де, аспан денесі де бір біріне мейлінше жақындаған. Енді аспан денесі қуалап, ал кеме одан қашып бара жатқандай бір көрініс те орнаған. Осылайша тағы да біраз жүре беруге болар еді. Бірақ аспан денесі ғарыш кемесі емес. Ол баяу да болса, өз осінен де айналады. Сондықтан да көздеген шағын қазаншұңқырдан көз жазып қалмау керек. Дер кезінде әрекетке көшкен жөн. Ғалым- ғарышкерлер бір сәтке де тыным таппай, үлкен экрандағы көріністерді аңдыған. Алдарындағы экрандағы сол көрініс, сол қазаншұңқыр аса үлкен болып көрінгендіктен анау-мынау бағыт-бағдар алудьщ өзі де қиынға соқты. Барлық ғалым-ғарышкерлер оған мойыған да, сасқан да жоқ. Тәкен өз әрекетін жасай берген.

Енді сәлден соң Темірбектің:

- Қадалғышты жіберіндер, - деген дауысы шықты.

- Түсінікті, - деді оған Алғыр.

- Жіберілді, - деді оның артынша Сәттібек.

Алапат кеменің бүкіл денесі солқ ете түсті. Бейнебір оның жартысы бөлініп шығып, кеңістік тереңіне қарай зымырап ұшып жөнелгендей. Өздері әзірге кіп-кішкентай болғандықтан ғалым-ғарышкерлер солқ еткен қозғалысты оншалықты сезе қойған жоқ. Ал темір адамдар болса, отырған орындықтарынан қатты шайқалып, кейбірі еденге құлап та түскен. Бірақ олар орындарынан тез тұрды. Ғалым-ғарышкерлердің бұйрықтарын бұлжытпай орындап, күрделі әрекеттерін одан әрі қарай жалғастыра берді.

Бұл кезде алапат кемеден ұшып шыққан үлкен қадалғыш құрылғы алдын ала берілген бағыт-бағдар бойынша ұттып отырып, аспан денесінің өздеріне қараған жағындағы шағын қазаншұңқырға барып дәл қадалды. Одан бұрқ етіп шыққан шаң-тозаң жоғары көтеріліп, онда не болып жатқанын біршама уақытқа дейін көрсетпей жіберді. Тәкен алғашында ол қадалғышты шағын қазаншұңқырға дәл түспеді ме деп сезіктеніп те қалған еді. Жоқ, іс сәтті өтіпті! Шаң-тозаң басылысымен, көздеген шағын қазаншұңқырға тікелей қадалған қадалғыш ап-анық көрінді экраннан.

Ол жай ғана бір қадалғыш емес еді. Оның ішінде қадалғыш қадалған жердегі топырақ пен қиыршық тастардың құрамын тез анықтап хабарлайтын арнайы күрделі жүйелер де бартын. Сол арқылы ғаламшар қазаншұңқырындағы топырақтың құрамы мен қадалғыштың қалай қадалғаны тез арада анықталды. Қадалғыштың бас жағы кәдімгі мұхит пен теңізде жүзетін кемелердің тұмсығына ұқсаған. Оның үстіне қадалғыш тек кемеден емес, ішіндегі күрделі жүйелер арқылы да басқарылады. Ұшы көзделген нысанаға барып енген кезде арнайы дабыл беріледі. Мұндай іс әзірге болған емес. Бірақ ол Жерден ұшпай тұрған кезде тәжірибеден өткізілген. Сондықтан да Тәкен ештемеден сасқан жоқ. Қадалғыш қажетті жерге, қазаншұңқырға барып қадалып, көтерілген шаң-тозаң басылып, экраннан оның айналасы ап-анық көріне бастаған сәтте келесі бұйрығын Темірбек арқылы былайша жеткізді.

Кемедегі барлық күрделі жүйелер мұқият тексерілсін!

- Түсіндік, - деді оған Алғыр.

- Жылдамдық қадағалансын!

- Жылдамдық қалыпты, - деді Алғыр тағы да.

- Енді ғаламшардың өз осінен айналуын бақылауға алайық, — деді Темірбек.

- Түсінікті, - деді Алғыр.

Басқа төрт темір адам - Сәттібек, Серәлі, Жақсылық пен Серік те қарабаласуда. Жерден келген алты ғалым-ғарышкерлер де енді күшейгендей. Орталарында ұлудай адам. Ол бүгінде мына алапат көрінетін кемеге де әбден үйреніп алған. Енді біраз уақыт өткенде өзінің өсетінін де есіне түсіріп, жанындағы достарына әр нәрсені айтып қояды. Ұлудай адам қазақтілін жақсы меңгеріп алған. Таза сөйлейді. Мақалдап қоятынын қайтерсің. Бұл оның тіл білу қабілетінің қандайлық күшті екенін де айқындай түскен. Алты ғалым-ғарышкердің дәл қазір қатты абыржып, алдарындағы байланыс жүйелерінен көз алмай отырғандарын түсініп, кедергі жасамауға тырысады. Көмек қажет болған жағдайда демеп отырады. Тәкен де, басқа ғалым-ғарышкерлер де онысын жақсы түсінеді. Бірақ, сонда да оны көп мазалай бермеуге тырысады. Ұлудай адам бір істі жасағанда, көмектескенде артық айтқызған емес. Ол осы кемеге тап болып, ғалым-ғарышкерлермен араласып, үйреніскелі кеп нәрсені тындыруды армандап та келеді.

Қазіргі жағдайда да оған артық сөз айтудың еш қажеті жоқ еді. Кеме ішінде оның да қарбалас ісі жүріп жатты. Жыпылық қаққан түрлі-түсті шамдар, түрлі көлемді, түрлі-түсті экрандар. Солардың бәрі де алдағы шағын ғаламшардың бет-бейнесін ап-анық етіп көрсетіп тұр. Енді сәлден соң тіпті, оның өз осінен айналуы да ап-анық көріне бастаған. Бұл керек нәрсе еді. Аспан денесін сүйретуден бұрын оның өз осінен айналуын тоқтату керек. Қадалғыштың ішінде ондай әрекет жасайтын құрылғы да бар-тын. Ғалым-ғарышкерлер мен темір адамдар арнайы байланыс құралы арқылы онымен де жиі-жиі байланыс ұстап отырды. Кеме мен аспан денесінің арасындағы жуан әрі мықты арқан бірте-бірте керіле берді. Соның артынша шағын ғаламшардың өз осінен айналуы кілт тоқтады. Енді қауіп жоқ еді. Тәкен Темірбек арқылы кеменің ұшу жылдамдығын арттыра түсуді білдірді. Аспан денесі өзінің айналым жолынан бірте-бірте шығып, кіші әлемге қарай бет қойды. Енді сырттан қараған адамға қараңғы кеңістікте бір біріне тіркелген екі жарық дене жылжып кетіп бара жатар еді. Ол осы — үлкен кеме мен аспан тасы — ғаламшар. Ұшу бағыттары да түсінікті. Уақыт өткен сайын олардың ұшу жылдамдықтары арта берді, арта берді.

Бұл күндері кіші әлемдегі қозғалыс басыла қойған жоқ еді. Жерден келген ғалым-ғарышкерлер сығылу аймағынан сытылып шығып, өзге жұлдыз жүйесіне қарай бағыт алғаннан кейін де толқулар жалғасып жатты. Көптеген елдердегі қуатты бейнеқабылдағыш құралдар халыққа Жер ғалым-ғарышкерлерінің өзге жұлдыз жүйесінен шағын ғаламшарды қалай сүйреп алып шыққанын ап-анық көрсетті. Бір кездері өздері де алып адамдар болып, кеңею кеңістігіне сапар шеккен де еді. Енді өздерінің майдалықтарын мойындағылары келмегендей бұл әрекеттерді оғаш көруде.

Осы күндердің бірінде жүлдызды аспанда жеңіл көліктердің қос шамындай екі жұлдыз пайда болды. Егер жұлдызды әлемнен хабары жоқ адам болса, оны шынымен-ақ қос жұлдыз ба деп те қалар еді. Бірақ бүгінде жұлдызды әлемді танымайтын адам баласы кездесе қоймайды. Мектеп жасындағы оқушының өзі де жүлдыздардың не екенін, ғаламшар мен жұлдызаралық кемелердің не екенін анық ажырата алады. Сондықтан да қолдары тірліктен босаған кездерінде көшеде, далада, демалыс орындарында уақыттарын өткізетін жастар бөтен жарықты бірден аңғарған. Ол қос жұлдыз әуелде көмескі ғана болып көрініп тұрып, уақыт өте келе жарқырай түскен. Әншейінде қала алаңдарында, caп түзеп, топ құрып жүретін бейберекет жастардың аяқтары да енді күрт тыйылған. Мына қос жұлдыздай жарқыраған екі дене өздеріне келе жатқан бақыттың үлкен үміті еді. Бір заманда Жер адамдары жұлдызды аспанда пайда болған құйрықты жұлдызды көргенде «Жамандық болады» деп үрейленген. Енді әбден дамып жетілген заманда ғаламшарларына қандай аспан денесі жақындап келсе де қорықпайтын.

Бірақ мынаның жайы бөлек еді. Бұл жай ғаламшар да емес, құйрықты жұлдыз да емес, ғалым-ғарышкерлердің ұқсастары — темір адамдар басқарып келе жатқан алапат кемеге тіркелген шағын ғаламшар. Бірақ жұлдызды аспанның өзі де айналатындықтан ол екеуі бір жерде қозғалмай тұрғандай да болады. Күн шығады, қайта батады. Түн болады. Сол кезде жыпырлаған әсем жұлдыздардың арасынан әлгі екеу дараланып көрінеді. Бүгінде оған қызығып қарамайтын адам жоқ. Ол бері жақындап, қажетті қашықтыққа жеткенде ғаламшардың бетіне күміс сәулесін төгетіні де белгілі. Халық бір жағынан соны көруге де асықты.

Ал ел басшысында дегбір жоқ еді. Ол Жерден келген ғалым-ғарышкерлермен телебайланыс арқылы жиі-жиі жүздесіп отырды. Байланысты бір сәтке де үзбеген. Халық та ел басшысының ұлы жоспарының орындалуын асыға күтуде. Бір жағынан қорқынышты да. Енді-енді ғана тыныштала бастаған ғаламшар қайтадан қозғалыс пен сілкініске ұшырамақ. Осыншама еңбек етіп, тер төккенде ол ғаламшар мұндя кіріге қойса жақсы. Ал кірікпесе, ғаламшарға қатер тонбек. Аспан денесі қанша дегенмен де алапат кеме емес, қуатты қозғалтқыштарымен белгілі бір айналым жолмен айнала ұшып жүретін. Ал мына аспан денесінде ондай қосымша итергіш күш жоқ. Бұл тек өзінің бір қозғалған қозғалысының инерциясымен мәңгілік айналысқа көшпек. Сондықтан да ғаламшарға сену қиын. Ел басшысы осындай қиын іске басын тігіп отыр. Қос жарық жұлдыз уақыт өткен сайын ұлғая берген. Олар әуелі кіші әлем кеңістігіне енген-ді. Одан кейін орталық жұлдызға ең жақын осы үлкен ғаламшардың табиғи серігіне айналмақ. Ел басшысының да, бүкіл халықтың да көптен күткені де осы сәт. Ғаламшар бетіндегі жер сілкінісі, жанартау атқылаулары, мұхит-теңіздердегі тасу мен қайту мұнда тіршілік ететін кім кімді де жалықтырған. Тек ол ма, ғаламшардағы ауа райының өзгерістері де адам баласына жайлы тимеген.

Ел басшысы соңғы кездері ұйқыны да қойған. Санаулы сағат аралығында ғана ұйықтап, қалған кезде кеңістікте келе жатқан қос жұлдыздың қимыл-қозғалысын зерттеуге, мұқият қадағалауға арнаған. Елдегі ғалымдар да ғарышкерлер де қарбаласуда. Қос жұлдыз ғаламшарға жақындағанда оларға қарай алдын ала дайындалған бірнеше ғарыш кемелері аттандырылды. Олар алапат кемеге көмек көрсеткен. Дұрыс бағыт-бағдар берген. Жерден келген ғарышкерлер осылайша кіші әлемге екінші рет енді. Бұл жолы олар мұндағы елге көмек көрсету үшін оралды. Өздерінің құтылғандарына мәз болып, мұндағы халықтың жайын ойламаған болса, онда әлдеқашан жұлдызаралық жолда ағып ұшып бара жатпақ-ты. Азаматтық, адамгершілік ар ешкайсысын да ондай жағдайға жібермеді. Ел басшысы да мұны сол дәрежеде түсінген. Соған сеніп, соған үміт артып жақсылығын аямаған еді. Жерліктер ол сенімін ақтап отыр. Сөздерінде тұрды.

Қос жұлдыз ғаламшарға мейлінше таяғанда қалған ғаламшардың тұрғындары да тыныш қала алмаған. Олардағы кейбір топтар енді «Үлкен ғаламшардың ел басшысы тек өзіне ғана жағдай жасауды ойлап отыр» деген сөздерді телебайланыс арналары арқылы тынымсыз тарата бастаған. Ел басшысы қандай әрекеттер жасаса да, көрші ғаламшарлардың тұрғындарының арасынан шыққан топтарға еш ұнамады. Бірақ қолдаусыз да қалған жоқ. Қолдайтындар кіші әлемдік дәрежедегі теледидар арқылы өздерінің пікірлерін айтып жатты. Ел басшысы үшін халықтың жылы лебізі арқасынан қаққанмен бірдей еді. Оның үстіне халық арасында айтылған оң пікірлер ел басшысын қашан да жігерлендіре түседі де.

Алапат кеме мен шағын ғаламшар қажетті деген қашықтық аралығына жеткен кезде ол жайлы хабарлар да күшейе түскен. Оның анық бейнесі енді кіші әлемдегі барлық ғаламшарлардың тұрғындарына бейнехабарлар тарататын орталық жүйелер арқылы берілді. Ел елеңдесіп, үлкен істің жақсы басталып, жақсы аяқталуын күтті. Алапат кеменің соңындағы жуан арқанға байланған аспан тасы ғаламшарға әбден жақындап болған кезде жай қырағы көздің өзіне оның бетінің бедері жобамен көрінетіндей дәрежеге жетті. Бұл кіші әлемдегі тұңғыш ғажайып құбылыстың басталғанының дәлелі еді. Ел басшысында дегбір қалмаған. Ол енді үлкен қаладағы ғарыш кемелерімен байланыс ұстайтын орталыққа келіп, өтіп жатқан құбылысты арнайы экран арқылы мұқият қарап-бақылап отырды. Әзірге бәрі де ойдағыдай өтіп жатты. Ел басшысы Тәкенмен де, басқа ғарышкерлермен де жиі-жиі сөйлесіп отырды. Кіші әлемдегі тарихи іс толығымен орындалуға жақын еді. Мұндайда уақыт та зымырап ала жөнелгендей болады. Кіші әлемдегі күллі ғаламшарлардың тұрғындары бұрын-соңды жүзеге асырыльш көрмеген істің бітуін асыға күтіп, арнайы бейнехабар тарату құралдары арқылы мұқият бақылап-көріп отырды.

- Енді аспан денесін арқаннан босатуға болады, — деді енді бір сәтте басқару орталығындағы ел басшысы.

- Түсіндік, - деп Тәкен Темірбекке қараған, - аспан денесін алапат кемеден босатамын.

Тәкеннің бұл сөзі күшейтіліп, үлкен қаланың барлық бейне- көрсеткіштері мен дыбыс күшейткіштері арқылы сарнап шығып жатты. Ел басшысы енді одан арғы жағдайды мұқият бақылауға кіріскен. Көрініс көз алдарында өтіп жатты. Біресе алапат кеменің іші, біресе аспан денесі көрінеді. Онан кейін ол екеуінің араларын жалғап тұрған жуан-сым арқан байқалады. Бір кезде аспан денесінің алапат кемеге қараған бүйірінен бұрқ еткен шаң-тозаң көтерілді. Ол көрініс бейнебір сол ғаламшардан қандай да бір ғарыш кемесінің ұшып шыққанындай көрініспен бірдей еді. Бақылаушылар да қатты елеңдескен. Жуан арқан-сым алапат кемеге қарай тартылып-қысқарып барады. Жаңағы бұрқ еткен шаң-тозаңның сол үлкен қадалғышты суырып алғанда шыққан шаң-тозаң екені белгілі еді. Жерден келген ғалым-ғарышкерлер жуан арқан-сымды да, үлкен қадалғышты да лезде алапат кемеге арнайы құрылғы жүйелері арқылы тез жинап алды.

Артынша аспан денесі үлкен ғаламшардың төңірегіндегі тұрақты айналымжолға шықты. Енді алапат кеме мен аспан денесінің екі арасы уақыт өткен сайын, алшақтай берген. Бар қызық та, бар қауіп те енді ғана басталғандай еді. Ел жым-жырт. Ел басшысы да үнсіз күйде бұдан әрі қарай не болатынын мұқият бақылап отыр. Жанындағы ғалымдар болса да аспан денесінің қозғалу жылдамдығы мен өз осінен айналу жылдамдығын тез- детіп есептеуге кіріскен. Алған мәліметтері арнайы экрандарда жазылып, таспаларға жазылып жатты. Алапат кемедегілер аспан денесі өзінің тұрақты айналымжолына түскеннен кейін-ақ уақыт жоғалтпастан сығылу аймағынан тездетіп қайта шығуға әрекеттенді. Енді алғашқыдай емес, тәжірибелері бар. Сондықтан да олар уақыт жоғалтқан жоқ бұл жолы. Ел басшысымен жиі-жиі сөйлесе, кеңесе отырып, сығылу аймағынан сыртқа шыға берді.