Жасампаздық қиырында

Ғаламшардағы күндер өз белгісін бермей зымырап өтіп жатты. Қаншама жатсынса да үйренулеріне тура келген. Алғашқы күндері мұндағы судың дәміне дейін ес бөлетін. Оның өзгешелігін сезетін. Енді оған да үйренген. Үлкен қаладағы тұрғындардың бір бірімен қарым-қатынастары, сауда-саттығы, ғылыми ізденістері, бәрі бәрі де көкейге қона бастады. Ғалым-ғарышкерлер енді өздерінің болашақ қайту сапары жайында да жиі ойлай бастаған. Бірақ ол үшін алапат кемені басқара алатын үлкен темір адам қажет еді. Бұл елде темір адамдардың ең жетілген ұрпақтары жасалған екен. Сондықтан да оларға ақыл-кеңес айту да артық. Дегенмен, темірдің аты - темір. Оған тамақ берудің еш қажеті жоқ. Ток болса жетіп жатыр. Ток көзі алапат кемеде жеткілікті. Тек соны пайдалана білетін үлкен адам жоқ.

Жерге қарай сапар шегіп бара жатқан жұлдызаралық жолда темір адамның бойында қандай да бір кілтипан пайда болса, өздері не істемек? Темір адам өздерін оп-оңай жанши салмақ. Ондай жағдайлар Жер ғаламшарында да кездескен. Соны жасаушылардың кейбірі жарақат та алған. Онда да ол кең жерде жасалған тәжірибе кезінде. Ал шектеулі ортада, самсаған күрделі жүйелердің ортасында сынақ өткізілсе не болмақ? Кемедегі күрделі жүйелердің әрбір тетігі лекер. Оған тек саналы адамның саусақтары ғана жанасуы тиісті. Ғалым-ғарышкерлер осы жағын да мұқият ойлаған.

Бірақ қарап та жата алмаған. Бұл елде өздеріне жасалған құрмет те жеткілікті. Бәрі де жетеді. Бәрі де алдарынан өтіп жатыр. Тек, бір ғана нәрсе жетпейді, ол - туған Жер. Сол Жер ғаламшарында жүргенде әрқайсысы өзінің туған ауылын ойлайтын, сағынатын. Енді күллі адамзат баласы өмір кешіп жатқан тұтастай Жерді сағынады. Ана аймақ, континент материк деп бөліп-жарып жатпайды. Ойлайтындары да Жер ғаламшары ғана. Ол жүйедегі Күн де бұл жерден кіп-кішкентай бір сарғыш жұлдыз болып қана көрінеді. Онда да, қуатты бақылау құралдарымен бақыласа ғана. Ал былайша қанша қырағы көз болса да ештеме де шалына қоймайды. Жыпырлаған жұлдыздар, шоғырлар мен тұмандықтар. Жерден жай қырағы көзбен қараған кезде бұл жүйе де көрінбеген. Мұндай кіші әлем жүйесінің бар екенін. Егіздер шоқжұлдызындағы осы шоғырға жақындаған кезде ғана білген. Оның өзінде де өздері ғарыш кеңістігінде қалықтап, адасып кетіп бара жатқан бір бөтен кеменің қалдығын ұстап алып, кемеге алғаннан кейін.

Ғалым-ғарышкерлер бұл ғаламшарда қанша құрметке не болып жүрсе де Жер ғаламшарын бір сәтке де ұмытқан емес. Бүгінде олар өздерінің жеке мекемесін құрып, жұлдызаралық сапарға аттанудың мәселелерін қарастырған. Жергілікті тұрғындар Жерден келген қазақ ғарышкерлерінің мұндай әрекеттеріне қызыға қараған. Олардың алдында бұлар ұлы Жаратушы әдеиі жіберген елшілер іспетті. Оның үстіне бұлардың алысқа сапар шегуден тәжірибелері де мол. Жергіліктілер де жұлдызды әлемді аз шарламаған. Бірақ олар адамзат өмір сүре алатын жұлдызды жүйені әзірге таппаған-ды. Олар жұлызды әлемнің терең тұңғиығынан талай рет тың да тыңдаған. Сонда да ешбір жұлдыз жүйесінен ешқандай да жауап ала алмаған еді. нді міне, »Тағдыр айдап, ғарышкерлердің өздері де келіп жетті» деген сөзге де ие болды. Жерден келгендерге барлық жағдайды жасап, өздерінің қуаныш үстінде жүргендері де содан-ды. Жерліктер де онысына жауап ретінде тынымсыз еңбек етуде. Жақсылықтарына жақсылык қайтаруға тырысуда.

Ал бірақ қай қайсысының көкейінен де мына сығылу жүйесінен босап шығу мәселесі көтпеген. Күні-түні ойлайтындары да сол мәселе. Содан бір күні Тәкен мынандай бір шешімді ұсынды.

Біз өзіміздің бұрынғы табиғи дене-тұрқымыздан көп есеге кішірейіп лкеттік.Мына кіші әлемге келмеген адам мұнда дәл осындай құбылыстың боларын біле қоймас. Бұдан қайтып шығып кету жағы болса да қиын. Бізден хабар үзілгеннен кейін-ақ Жердегілер бізден үміттерін үзген де болар. Оның үстіне біз жіберген радиотелехабар Жерге барып жеткенше де көп уақыт өтер.Бізді олар өткен ғана көреді. Оны қойып, ең бастысы, жеңіп шығып, қайта қалпымызға түсуіміз қажет. Ал ол үшін бізге үлкен күш қуат керек болмақ. Ондай күшті жасауға болатынын өздерінің де сезіп-біліп жүрсіңдер. Ол – темір адамның күші. Темір адам біздің бұл сығылу аймағынан шығу жолындағы бірінші жәрдемшіміз болмақ. Мен соған тоқтадым. Басқа шара жоқ болса да әзірге.Мұныңыз ойланбай-ақ қолдайтын ақыл,- деді оған Азамат іле жауап қатып, - тек осы идеямызды ертерек жүзеге асырсақ. Ол үшін уақыт жоғалтпастан тынбай еңбек етуіміз, ізденуіміз керек.

- Иә, бұл дұрыс жол, - деп философ Сейдолла да қолдап қойды, - біз қашан да мына ғаламшарға Аймен барабар жарқырап тұрған алапат кемемізді темір адам арқылы басқаруымыз керек. Оны жүзеге асыру бір ғана темір адамның құзырында емес. Сондықтан да алты темір адам жасау қажет болмақ. Олар біздің бір бір ұқсасымыз сияқты әрекет жасамақ. Оның үстіне олардың күш-қуаты мен ақылдылықтары бізден еш кем болмауға тиісті. Өйтпеген күнде жүлдызаралық сапарда кемеге де, өзімізге де кез келген сәтте қатер төнбек.

- Жұлдызаралық жол оңай жол емес, - деп астрофизик Сәрсенбі отырғандардың ойын болді, - осылай қарай ұшып келе жатқанда қаншама қиындықтарды бастан кештік, ал енді қайта ұшып кетіп бара жатқанда да қиындықтың алдымыздан шыға келмеуіне кім кепілдік береді? Алыстағыны ойлмай тұрып бүгінгі мәселеге кірісуге болмайды. Мен де кемеде алты темір адамның болғанын қалаймын. Олардың әрқайсысы біздің әрқайсысымыздың әрекеттерімізді қайталауы тиісті. Сонда ғана сапарымыз оң болмақ. Жер мен екі ара аз қашықтық емес. Біз ол жағын да ойлауға тиістіміз...

Осындай қысқа әңгімеден кейін ғалым-ғарышкерлер іске кірісіп те кеткен. Өздері жеке құрған мекемеде жергілікті тұрғындардың көмегімен алты темір адам құрастыруды бастады. Темір адам мұнда тек көмекші ғана емес, адамның сенімді серігі де. Бұл елде темір адамдардың қаласы да бар. Бірақ ол да кіп-кішкентай. Осы жергілікті тұрғындардың өздеріндей. Сығылу аймағына жетпей тұрған кезде осындағылардың бәрі де алақандағы қыбырлаған жәндіктердей көрінетін еді. Енді өздері жасаған темір адамдар да өздерімен шамалас. Сығылу жағынан да, іскерлік жағынан да асып түспесе, кем емес. Темір адамның мұндай саналы дәрежедегі ұрпақтары Жер ғаламшарынан белгілі-тін. Ал мыналар олардан да ширақ. Ғаламшар тұрғындарының қай салада болмасын, күн көріп отырғандары да осы темір адамдар.

Тәкен бастаған топтың жасағалы отырғаны олардан жүз есеге үлкен. Оларға кеткен детальдардан алты жүз кішкентай темір адам құрап шығаруға болар еді. Сол алты жүзді алты алып темір адам алмастырмақ. Тағы бір ерекшелігі, бұл жай ғана бір темір торап емес, адам баласының сезімі мен мінез-құлқын да қайталай алатын күрделі жүйе. Сондықтан да олардың әрқайсысының есімдерін ғалым-ғарышкерлердің әрқайсысының есімдеріне сай атап, мінез-құлықтары мен ақыл-ой дәрежелерін де, мамандықтарын да соған сай үйлестірген. Темір адамның есіміне ғалым-ғарышкердің есімінің алғашқы әрпін қоюды ұйғарған. Ғарышқа ұшып шығар алдында оларға Темірбек, онан кейінгілеріне Алғыр, Сәттібек, Серәлі, Жақсылық, Серік деген аттар қойды. Содан кейін олармен қалай араласу керектігі жөнінде мәселелер қаралды. Темір адамдарға мына ғаламшар ештемеге тұрмайтын аспан денесіндей еді. Өздері талай уақыт жүріп өтетін жолды олар екі-үш адымымен-ақ кейінге тастайды. Сондықтан да оларды басқару да біршама қиын іс еді.

Алғашында бұл мәселеге ғаламшар тұрғындары да ойлана қараған. Өйткені, темір адамдардың әрбір қадамы қатерлі. Жүздеген адамды ауыр да жалпақ табандарымен оп-оңай жанши салады. Оған қарсы тұру өте қиын. Оларға қарсы қолданылатын ең мықты деген қару - ток көзі Күрделі жүйелер. Солар арқылы ғана басқарылады. Саналы адам баласы өзінен жүз есе үлкен нәрсені жасайды әрі оны сұқ саусағының ұшымен ғана басқарады. Бұл жолы ол іс тіпті де күрделі еді. Темір адамдардың әрбір бөлшегін жасау үшін де аз уақыт кеткен жоқ. Оны жасауға оны құрастыратын арнайы манипуляторларды жасаудың өзі де бір үлкен жұмыс еді. Дегенмен де ғалым-ғарышкерлер ол қиындықтардан бас тарта қойған жоқ. Қайта Жерге деген сағыныштары артқан сайын ол іске бар күш-жі- герлерімен құлшына кіріскен.

Темір адамдардың тағы бір ерекшелігі, олар белгілі бір адамның жүйесіне негізделетіні. Тәкен не жөнінде ойласа, Темірбек те соны оилайтын болады. Тәкен нендей әрекет жасаса, Темірбек те тап сол әрекетке көшеді. Жұлдызаралық жолда алапат кемені дұрыс басқару мен түрлі күрделі әрекеттер жасау сонда ғана мүмкін болмақ. Алғашқы қиындық та осы жағынан кездескен. Ғарышкерлер оны да жеңе білді. Жұлдызаралық сапарда кемені небәрі алты ғана адам басқаратын болғандықтан олардың ми жүйелері де ойдағыдай болуға тиісті еді. Ендігі басты үміт те соған ауған. Темір адамдардың ең басты ерекшелігі олардың тамақ ішпейтіні. Ток көзі болса жетіп жатыр. Әйтпесе, оларға тамақ артса, мына алапат деген кеменің өзінің бөлімдеріне де азық-түлік асып кетер еді. Ғарышкерлер бұл жағынан көп жеңілдік көре алатындарына іштей қуанды.

Осы іске деген ниеттері уақыт санап артқан сайын ғалым-ғарышкерлер жұмыстарына құшына кірісе берді. Алғашқы темір адамның «ми жүйелері» түгелдей өзгертілген-ді. Содан кейін-ақ ол Тәкеннің ұқсасындай кейіпке келді Темір адамның түрі де басшыдан аумайды. Айырмасы - алыптығы. Егер бұрынғы үлкен күніндегідей болса, ол ешқандай да алып болмас еді. Енді одан алып темір адам бұл ғаламшарда жоқ. Тәкеннің езінің алып ұқсасының сөйлегені де бір қызық еді. Тәкен аспанға қарайды, ал темір дам жерге қарайды. Тәкен қандай қимыл-әрекет жасаса, темір адам соны қайталайды. Кейде темір адам Тәкенді алақанына салып жоғары көтеріп, көз алдына апарып қызықтап қарайды. Бірақ мұндай көрініс ғарышкерлерге еш таңсық емес-ті. Ал мұндағы басты айырма да, қызығы да адамның өз ұқсасының езінен жүз есеге үлкен болғаны еді. Адам айнаға қарап тұрып өз өзіне күбірлеп қояды, бет-әлпетін шолып, шашын түзейді. Ал мынау бейнені үлкейтіп көрсететін айна түрі еді. Ал қалғандарының бәрі де сол үшін қалпында көрсететін айналар. Тәкен осы айналар арқылы да былай да темір адаммен жаттығу жасады. Бірақ әзірге солар үшін алапат етіп салынған үй ішінен шыққан жоқ. Оған рұқсат та алмаған-ды.Егер алып темір адам көшеге шығып кетсе, онда жыпырлап жүрген құмырсқадай халық қайда қашып құтылмақ.

- Енді бұлар нағыз алып ғарышкерлер болды,- деді жымиды. Тәкен бір кезде өзінің ұқсасына қарап.

- Енді біз нағыз алып ғарышкер болдық, — деп алып темір адам да жымиды.

Тәкен өзінің алып ұқсасының өз іс-әрекетін бұлжытпай орындағанына мәз бола оған жақындай түсті. Сөйтті де;

- Сығылу аймағын жеңіп шығуымыз керек. Содан соң Күн жүйеміздегі Жерімізге ораламыз!, - деді ол сәл қабағын түйіп.

- Иә, біз сығылу аймағын жеңіп шығуға тиіспіз. Содан соң Күн жүйеміздегі Жерімізге ораламыз, - деді Темірбек те қабағын түйіп.

Енді ғарышкерлерге қандай да бір артық сөз айту да қиын еді. Сондықтан да сөз айту мен ойлаудың өзі де ерекше белек бір жауапкершілікпен талап етпек. Өйткені аңғармай сөйлеп қалса, сырттағы бейбіт өмір сүріп жатқан саналы, санасыз мың-сан халықа бостан босқа қатер төніп кетуі де әбден мүмкін-ді. Осы кезге дейін Тәкен де, басқалар да дауыс- тап жақсы тілектер айтқандарымен іштерінен басқаша ойлайтын. Пенде болған соң жақсы ой мен пікірдің арасында жаман ойлар да кезігетін. Енді ондай ой тек қана өздері емес, бүкіл ғаламшар халқына қатер әкелмек. Сол жағынан келгенде ендігі сәз де, ой да аса сақтықты қажет етеді. Бірақ бұл темір адамдардың үлкен жәрдемшілер екендігіне еш дау жоқ та еді. Тәкен тек қана бұл темір адамдар емес, жалпы темір адамдардың ми жүйелеріне де жаман пиғылды бағдарламаудың қажет екенін ескертті сапарластарына. Өйтпеген күнде олар елге қатер төндірмек.

Күн жүйесіндегі Жер деп аталынған ғаламшардан келген ғарышкерлер жасаған алты алып темір адам жайлы хабар лезде күллі елге тарап үлгерді. Мұндағы мәдени даму жоғары болғандықтан күрделі техника жасап шығару ісі де аса қиынға соқпайтын. Тек бір ғана қауіп, темір адамдардың ми жүйелерінде қандай да бір кілтипанның орын алуы болмаса болғаны ғаламшар тұрғындары ол жағын да аз ойламаған. Ал темір адамдар болса, айналасы бірнеше күннің ішінде ғаламшарда тұратын барша халыққа; «Әлемдегі алты алып» деген құрметті атқа ие болып та үлгерді. Олар жөнінде ғаламшардағы барлық елдің баспасөз орындары жазып та жатты. Тәкен де, Азамат, Сәлмен, Сәрсенбі, ақан мен Сейдолла да Жер ғаламшарында адам баласы жарылғыш заттардың түр-түрін жасап, ақыр соңында өздері сол қатерден сақтануға мәжбүр болған. Кей жерлерде кездейсоқ болған жарылыс, сол жерде және басқа да аймақтарда тұрған халықтың денсаулықтарын құртты. Қаншасы мүгедек болып қалды. Мертіккендері де аз емес-ті. Сондай құдіретті бір түрі еді мына алты алып темір адам.

Ел басшысының алғашында бас тартып, кейіннен ғана келісімін бергенінде де осындай мән бар еді. Бәрі де Жерден жұлдызаралық кемемен ұшып келген ғалым-ғарышкерлердің өз кемелерінде кішірейіп қалғандарына өкініш те білдірген. Содан кейін-ақ олардың алапат кемесін басқаратын алты алып темір адамды жасап шығаруларына көмек көрсеткен. Сол аяныштың бәрі де ел басшысының бұл мәселеге рұқсат етуіне әкелді. Бұл темір адамдардың Жерден келген ғалым-ғарышкерлер ғана емес, алапат кеме мен ондағы мәліметтер арқылы Жер жайлы көп білуге де мүмкіндіңк тумақ.

Темір адамдардың пайдасы қазіргі жагдайда да тиді.

Содан кейін-ақ әлемдегі алты алып деген сөздің соңы аңызға айнала бастады. Айналмай қайтсін, олардың жасаған істері ғаламшар тұрғындары үшін өмірде бұл кезге дейін болып көрмеген жаңалық еді. Олар мұндай ғажайып алып темір адамдарды өмірлерінде кездестірмеген. Мұндай ғажайып күш иелері жөнінде тек аңыз-әңгімелерден оқитын, адамдардың ауыздарынан еститін. Ондайды бір көруді армандайтын. Енді міне, ол армандары жүзеге асқан. Көп уақыт өтпей сол алты алып темір адам алғаш рет көшеге шықты. Олар үшін жеңіл көлік біткен түнде ұшатын жарқырауық түн қоңызындай, ал адамдар ұлудай ғана болып көрінеді. Сондықтан да темір адамдарға көшеде қадам басып жүру мейлінше қауіпті де еді. Ал ең бастысы да, қызығы да олар Жерден жұлдызаралық кемемен ұшып келген алты ғарышкердің ұқсастары, солардың ой-идеяларын жүзеге асырушы.

Темір адамдар алғашқы серуендерін жазық, адам баласы мен көлік жоқ жерден бастады. Олардың жүрістеріне ілесіп отыру үшін Жерден келген ғарышкерлер шағын бесаспап көлікке мінді. Онымен қатты жүре де алады, қажет кезде жерден шамалы көтеріліп ұша да алады. Көлік биік бағаналардай көрінетін алып темір адамдардың аяқтарының арасынан да емін-еркін олай да, былай да ұшып өте береді. Темір адамдардың ауыр аяқтарына кигізілген аяқ киімдер де салмақты еді. Олардың теміртабандарынан түскен із тап бір Ай бетінде аяқ басқан адамдардың ізді аяқ киімдерінен түскен іздердей болып айшықталып жатты. Олар әп-сәтте басып өткен жерлерге ұлудай адамдар ұзақ уақыт жүреді. Оларға ол көп шақырымдық жер. Жерден келген адамдар ғана темір адамдардың бұл әрекеттерін жақсы түсінеді. Өздері ұлудай ғана болып қалса да, кеп нәрсені ой елегінен өткізеді, Жердегі дәурендерін көз алдарына елестетеді. Кіп-кішкентай әлемді өз дәрежесінде сезінеді. Өйткені адам болсын, басқа болсын, бүл дүние әлемін сол дәрежесінде көре алады. Тек ойға қалдыратыны шектеулі қашықтығы ғана. Одан әрідегісі болса да ұлыңғыр. Жерден келген ғарышкерлерге алғашында осы жұлдыз жүиесі кіп-кішкентай ғана әлем болып көрінген жоқ па еді. Енді өздері кішкентай күйге түскен соң ол ұлғайып шыға келгендей болды. Бұл әлемдегі өздерінің аса кішірейіп кеткендерін нақты дәлелдейтін бір ғана алапат жұлдызаралық кемелері еді. Сол ғана өз қалпында қалған.

Өйткені ол адам қолымен жасалған жансыз зат. Қалған тау да, тас та, көл де сығылу тағдырын басынан кешірген. Енді міне, өздері де сондай күйге түсіп, ұлудай ғана адамға айналды.

Өздері қолдан жасап шығарған алып темір адамдар бәрібір де өздерінің бұрынғы қалыптарын көз алдарына әкелді. Тек енді сол дәрежелеріне жетуге қолдарынан келер шаралары жоқ. Сол алғашқы заманына қайта оралу үшін қаншама күш керек. Енді кемені өздерінше игеру, оны сығылу аймағынан алып шығу көп батылдықты талап етеді. Сондықтан да ғалым- ғарышкерлер оларды түрлі күрделі жаттығулардан өткізуді қайта қолға алған. Әуелгісі жазық далада өтті. Олардың жүріс-тұрыстарында пәлендей өзгешелік жоқ еді. Адамға тән саналы қимыл-қозғалыс жасайды. Темірден жаралғандығына қарамастан жаттығу кезінде тірі адамға тән төзімділік пен шеберлік танытты. Олардың басты ерекшеліктері Жерден келген адамдардың ой-санасы мен әрекеттерін бұлжытпай қайталайтындығында еді. Ғарышкерлер нені ойласа, темір адамдар да соны ойлайды. Мұндағы ел басшысы да темір адамдардың тек солай болуын талап еткен. Онысы бір жағынан дұрыс та. Адамның ой-санасымен байланыстырылмаған темір адам адамның өзіне тек қауіп төндірмек. Егер олардың ішкі жүйелерінде қандай да бір кілтипан орын алса, мына ұлудай ғана өздерін алапат темір табандарымен оп-оңай жаншып тастамақ.

Кең даладағы ұзақ жаттығулардан кейін алты алып темір адамдар қайта оралды. Қала халқы оларды әрі қуанып, әрі үрейленіп қарсы алды. Жерден келген ғалым-ғарышкерлердің осындағы сығылу аймағына тап болғанға дейінгі алып тұлғаларының ұқсастары еді темір адамдар. Бет-әлпеттерінің әр ғарышкерге ұқсастығы да қала халқына жақсы белгілі-тін. Халық көшеге шыққан. Алты алыппен жүздесу қала халқы үшін үлкен құбылыс та еді. Егер Жерден келген ғарышкерлер сығылу кеңістігіне тап болып осындай жағдайға ұшырамағанда, темір адамдармен бірдей болып жүрер еді. Мына ғаламшар да сол бұрынғы қалпында болмақ. Ғаламның мұндай құдіретіне шара бар ма? Кішіні ұлғайтып, үлкенді кішірейтіп жіберіп жатқан бір ғажайып, ақыл жетпес құбылыс.Егер Жерден келгендер сығылу аймағында кішірейіп кетпесе, кеме ішінде де тап осы алты алып темір адам сияқты жүріп, оны емін-еркін басқарар еді. Қатер де аз болмақ. Енді темір адамдардың жөні бөлек. Олар қанша дегенмен де адам баласының ой-санасы мен әрекеттерін бұжытпай қайталайды. Темір адамдардың халықпен жүздесуі де сонысымен қызық.

Тағы бір ғажабы, темір адамдардың әрбір ғарышкердің атына сай аттары да бар. Қала халқына ол да жақсы белгілі. Мерзімді баспасөз, телерадио және тағы басқадай ақпарат құралдары арқылы білген. Қайсысының қай ғарышкердің ой-санасы мен әрекетін қайталайтыны да айдан анық көрініп тұр. Темір адамдар қалаға келген соң үлкен стадионда халықпен кездесу басталды. Әлемдегі алты, алып темір адам сол стадионның ішіне оның қабырғасы арқылы аттап кірді. Олар тікесінен тік тұрғанда ұлудай адамдарға темір адамдардың бет-әлпеттерін анықтап көрудің өзі де қиын еді. Алыптардың төбелері де бейнебір аспандағы бұлтқа тірелетіндей көрінген. Ал олардың жанында тұрған Тәкен, Азамат, Сәлмен, Сәрсенбі Жақан, Сейдолла кш-кішкентай ғана адамдар. Бірақ олардың білімдері мол болғандықтан өздерінен осыншалықты алып алты темір адамды уыстарында ұстап тұр. Ғарышкерлердің қайсысы қалай сөйлесе темір адамдардың соларға ұқсастары дәл солай сөйлейді. Осындай ғажайып кездесуді көруге келген қала халқында сан жоқ.

- Құрметті халайық!-деп басталды сөзін Тәкен, - біз бүгін сіздермен жүздесіп, тілдесуге келіп тұрмыз!

Құрметті халайық!-деп қайталады оның сөзін өзіне ұқсас темір адамы, - бүгін біз сіздермен жүздесіп тілдесуге келіп тұрмыз!

Халық толқындай қозғалып кетті. Оларға алып темір адамның әкеннің сөзін бұлжытпай қайталағаны қызық көрінген. Темір адамның, тірі адамның дәлме-дәл қайталауы бұдан бұрын да, темір адамдарды алғаш жасай бастаған кезде де болтан. Ол Жерден келген ғарышкерлер үшін де, жергілікті тұрғындар үшін де тансық емес. Мұндағы қызық нәрсе, осы алып темір адамдардың жанындағы ұлудай ғана ғарышкерлерге тапжылмай бағынуы. Олар ғарышкерлердің айтқан бұйрықтарынан шыға алмайды. Ал бірақ, ғалым-ғарышкерлер үшін бір қиын нәрсе, ешқашан да, ешбір минутта адам баласына жаманшылық ойлауға болмайды. Егер қайсыбірі ішінен жамандық ойлай қалса, онда темір адамдардың миында да тап сондаи жаманшылық ой туындап, жазықсыз халыққа қатер төнеді. Жерден келген ғалым-ғарышкерлер осы жағына аса сақ та еді. Темірбектен кейін Алғыр, Сәттібек, Серік, Сералы мен Жақсылық сөйледі. Бәрі де өз ғарышкерлерінің сөздерін қайталаған. Соның өзінде де оларды тыңдап тұрған халыққа әсерлері мол болды. Тұрғындардың бәрі де бұрын-сонды темір адамнан хабардар болса да мына алыптардың қылықтарына қайран. Халық алты алыптың қызығын ұзақ тамашалады. Олардың көбі өздерінің өткендегі жағдайларын қайталап көріп тұрғандай бір күйде екендерін де дәл қазір ұмытқандай еді.

Ал Жерден келген алты ғарышкер бұл көріністі қимады. Көпке дейін қараумен, өздерінің сөздері мен ойларын қайталатумен болған. Осы кездесуден кейін алты алып темір адам жанындағылармен бірге ғарышқа кемелер аттандырылатын аймаққа қарай жүрген. Олар үшін бұл ғаламшарда алыс жер, алыс аймақ деген ұғым жоқ. Алып темір адамдар ғаламшар жазығындағы ұлудай адамдар көре алмайтын нәрселерді де оп-оңай байқайды. Ұлудай адамдар шыға алмайтын биіктерге де оп-оңай шығады. Ондай қимыл-әрекет оларға тіпті де қиындық тудырмайды. Жанындағы кіп-кішкентай адамдарға қолұшын да береді қажет кезде. Ендігі жоспар да ғаламшар төңірегінде айналып ұшып жүрген алапат кемеге осы алып темір адамдарды апару еді. Жерден келген қазақ ғарышкерлері сол мақсатта алып темір адамдарды ғарышқа кемелер ұшатын айлаққа қарай бастаған-ды.

Ғарышкерлер ғаламшар төңірегіндегі айналымжолға ел басшысы ұсынған күрделі ғарыш кемесімен аттанды. Ол әзірше өздеріне үлкен болып көрінеді. Егер сығылу аймағынан босап шықса, онда жағдай басқаша болар еді. Әзірге осы жерде әрекет жасаудың қажеті жоқ. Ғалым- ғарышкерлер кемені әуелі жақыннан барламақ болды. Алты алыпқа тапсырманы осы күрделі деген кеме ішінен беріп отырды. Алып темip адамдарға бұйрықты дәл беріп отырмаса, онда алапат кемеге де, өздеріне де күтпеген қатердің төнуі әбден мүмкін. Сондықтан да олардын артық қозғалыс жасамауын мейлінше мұқият қадағалаулары да керек. Өйткені ендігі әрбір әрекет сығылу аймағынан босап шығуға деген әрекеттердің бастамасы болмақ.

Тәкен бастаған ғарышкерлер тобы алапат кемеге жеткенде оның ішіне еніп үлгерген алты алып темір адам өздерін күтуде еді. Олар ғаламшар бетінен арнайы көтеру лифтімен жеткен болатын алапат кемеге. Одан алапат кеменің жанында айналып ұшып жүрген үлкен құрылғы арқылы кеме ішіне енген. Ал кейін ұшып жеткен қоңыздай ғана кемелер алапат кеменің төңірегінде тынымсыз ұшып жүрді. Содан соң ашық есік арқылы алапат кеменің ұзын дәлізінің біріне қонып жатты. Сол кемелердің бірінен шыққан Тәкен алты алыпты өзіне шақырды.

Олар келген соң Тәкеннің басқаруымен кеменің басқару пульті бар бөліміне барып, ондағы панельдегі қажетті деген түймелерді үлкен темір саусақтарының ұшымен нұқи бастады. Соның артынша-ақ кеме ішіндегі түрлі күрделі жүйелер қайта тіріле бастағандай болды. Одан кейінгі бұйрықты астрофизик Сәрсенбі Сапарұлы берген. Бәрінің мақсаттары Жер ғаламшарын тезірек экраннан көріп, сағыныштарын басу. Қаншама жағадай жасалып, қаншама құрмет көрсетіліп, жеке-дара үй салып беріп жатса да, бәрібір, туған Жерді ұмыта алар емес ешқайсысы да. Ғалым-ғарышкерлер осындай сағынышқа жетті. Ғаламшар төңірегіндегі үлкеп кеме ішіндегі күрделі жүйелерді алып темір адамдарға мұқият тексерткен соң олардың басшысы, Тәкеннің ұқсасы саналатын Темірбекке бұдан әрі қарай не істеу керек болатыны түсіндірілді. Түсіндірілгенде, Тәкенге өткенін есіне түсіру ғана жеткілікті. Ал Темірбек болса, оның ойлаған ойын бұлжытпай орындайды. Бұл жолғы билік Сәрсенбі Сапарұлының ұқсасы Сәттібекке берілді. Ол Сәрсенбінің ой-жүйесіндегіні бұлжытпай орындай бастады. Алып темір адамдар өздерін алақандарына салып, жұлдызды әлемді бақылайтын расытхана бөліміне әкелген. Бірақ, енді ондағы алапат көрінетін бақылау-зерттеу құралдарының шыны көзіне үңілу де, ол арқылы жұлдызды әлемнен бірдемені байқау да оңай емес. Ол арқылы жұлдызды әлемге көз тікпек түгілі, сол шыны көздің үстінде өздері емін-еркін жүре береді. Ал алып темір адамдар болса, өздерінің үлкен көздері арқылы бәрін көргені сияқты емін-еркін үңіле алады. Бәрін де жақсы көре алады.

Темір адамдар шыны көз арқылы жұлдызды әлемге қадала қарағанымен, одан небір ғажайып нәрселерді көре алғандарымен тап адамның өзіндей әсерді ешқашан да ала алмайды. Сондықтан да олардың көргені ғарышкерлердің көргені емес. Егер осы құбылыс, осы әрекет керісінше болса, онда мәселе де басқаша бөлек сипатқа ие болмақ. Егер темір адамның көргендері мен білгендері адам баласының ой-жүйесіне, миына тікелей әсер ететін болса, онда оларға шыны кез арқылы жұлдызды әлемді, ондағы Жер ғаламшарын қарауға рұқсат берілген де болар еді. Ал қазіргі жағдай мүлдем бөлек. Темір адамдар қарауын қарайды, олардың көргендерінің бәрі де арнайы телебайланыс жүйелеріне жазылады. Бірақ сонда да ол қарабайыр бір ғылыми мәлімет қана болып қалады. Сығылу аймағына тап болмай тұрған кездерінде осы экрандардың бәрі де шап-шағын болатын. Ондағы үлкейтілген Жер бейнесі де аса көңіл орнықтырмайтын еді.

Енді темір адамдардың көз жүйелері арқылы қараған кезде Жер ғаламшарының соншалықты алыста екеніне қарамастан бір ғаламат болып көрініп тұрды. Fалым-ғарышкерлер оны енді сыңардүрбінің шыны көзінен емес, сол үлкен болып қалған экраннан бақылап отырды. Алыста жүргенде Жерді көзбен көрмек түгілі, ол жайлы бір сөз айтыла қалса, елең ете түсетін ғалым-ғарышкерлерге мына көрініс ерекше бөлек әсер етті. Кішіреюдің де бір ләззатының болғанына енді ғана көз жеткізгендей болды бәрі де. Қай қайсысы да Жерге тапжылмай қарап отыр. Сәрсенбі ғана негізгі жауапкершілік өзінде болғандықтан ойын бұзбауға тырысып, бар есіл-дертін Жер ғаламшарына аударған. Қалғандар да көз алмай қарауда. Адам баласы өткенді есіне алғанда, көрген қиындықтарын көз алдына әкелгенде ерекше толқиды әрі жігерлене түседі. Бұл жолы да ғарышкерлердің бойына ерекше бір күш-жігер дарығандай болды. Жерді көрмей тұрғанда, онымен байланыс жоқ кезде, расында да біртүрлі болып, жігерлері кәдімгідей жасып та қалған еді. Енді көз алдарындағы ер ғаламшары, онда қазір қандай ұрпақтар тіршілік етіп жатса да, көңілдеріне үлкен демеу бола бастағандай. Әрқайсысы өздері таныған аймақтарды сұқ саусақтарымен көрсетіп қояды. Естеріне алып жеңіл күрсініп те алады. Сөйтіп, осы бір сәтте бәрі де өздерінің балалық шақтарының ең ыстық, ең қызықты сәттерін де естеріне алып үлгерді.

Сәрсенбі қуатты құралдың барлық мүмкіндігін пайдалануға тырысты. Оның ойындағысын темір адам Сәттібек те бұлжытпай қайталаумен болды. Сөйтіп Жерге бірер сағат бойы бақылау жүргізген бәрі де. Жердің өзгерген келбеті кей сәтте ғалым-ғарышкерлердің көңілдеріне титтей де болса да қаяу түсірмей қалған жоқ. Онда тозған аймақтар көбейе бастапты. Теңіз-мұхиттарында да көптеген өзгерістер байқалады. Жердің өзінде жүрген кезде байқалмаған кейбір өзгерістер де енді кезге қатты дараланып байқалады. Олар кей сәтте ғалым-ғарышкерлердің көңіл-күйлерін де сәл де болса да бәсендете түскендей болады. Ғалым-ғарышкерлер Жерден қандай әсер алса да, сырларын іштерінде сақтап тіл қатпайды. Өйткені, бұл жерде енді өздері ғана емес, жандарында жұлдызаралық жолда кезіккен ұлудай адам мен оның достары бар. Ұлудай адам өздерінен бір елі де қалған емес. Ол енді өз ғаламшарындағы тұрғындардан гөрі осы ғалым-ғарышкерлерге қатты бауыр басып кеткен. Жерліктердің арқа тұтатыны да жалғыз сол. Ұлудай адам жұлдызаралық жолда өзін өлімнен құтқарған адамдарға жақсылық жасаудан әсте бас тартқан емес. Егер жұлдызаралық жолда осы ұлудай адам кез болмағанда, мына ғаламшардың тұрғындары ғарышкерлерге мұншалықты құрмет көрсетпес пе еді. Мұндай еркіндік те берілмек емес. Ғалым-ғарышкерлер де ол жағын жақсы түсінген. Қандай түсініксіз жағдай кездесе қалса да сол ұлудай адаммен ақылдасып келеді. Дүние кезек деген де осы. Осының алдында ғана ұлудай адам алақандарында жүрген еді. Оны езіп өлтіре салу еш қиын емес-ті. Оны мерт етуге екі саусақтың ғана күші жететін. Енді жағдай күрт өзгеріп, енді өздері де тап бекер кетпейді. Өмір болған соң реті келгенде ол жақсылык қайтады. Енді ғалым-ғарышкерлердің ғаламшар тұрғындарына қарыздар болып қалғаны да белгілі. Ал егер мына сығылу аймағынан құтылып шығудың күні туып жатса, онда бұлардың өмірінің жақсаруына қолдарынан келгендерін аямақ емес.

Жер ғаламшарын ұзақ уақыт бақылап, іштей рахат-ләззат алып, бойларына жігер жинаған соң ғалым-ғарышкерлер шамалы тынығуды дұрыс көрді. Темір адамдарға ондай демалыстың қажеті шамалы. Олар денелері саусақ тигізбейтіндей болып аса қызып тұрса да өз істерінен жаңылмайды. Өздерінің әміршілерінің ойындағысын да, бұйрығын да бұлжытпай орындайды. Бірақ, соған қарамастан Тәкен ол темір адамдардың да біршама уақытқа дамылдағанын қалады. Тәкеннің бұл шешіміне ешкім дс қарсы болған жоқ. Темір адамдардың адамнан басты айырмашылықтары да кез келген уақытта мөлиіп, жансызданғандай кілт тұра қалады. Сондықтан да оларға демалыс жасау күрделі іс емес. Ал адам баласы болса да ұйқымен демалады. Ол кезде жүрегі баяулау соғады, тыныс сирек алынады, дене де аз қозғалып, жүйке жүйелері дамылдайды. Ал темір адамдардың ішкі күрделі деген кейбір жүйелері ғана сол қалпында жұмыс жасап тұрады. Жұмысын уақытша тоқтатқан кейбір детальдары ғана суынады. Бірақ олар адам сияқты кенеттен оянып кете алмайды, түс дегенді мүлдем көрмейді. Сырттан оқыс естілген дыбысты, адам ұйықтап жатса да сырттан естілгсн дыбысты естіп ояна алады, денесіне тиген қандай да бір нәрсені жақсы сезеді. Ал темір адамда ол қабілет жоқ. Адам баласыныц органикалық жүйесі аса күрделі болып та келеді. Адам баласы бұл жарық дүниеде бір ғана рет ғұмыр кешетіндіктен тынымсыз тіршілік етеді. Адамның өмірі, тіршілігі сағаттың бір бұрауымен тең. Адам темір адам сияқты тоқты қажет етпейді. Тіпті, есінен танып қалған жағдайда да оның жүйке тамырлары жұмыс жасап жатады.

Тәкен темір адамдардың қозғалыссыз, тып-тыныш қалатын сәтін қалады. Кеме ішін оларсыз шарлауды, ондағы өзгерістерді өз көзімен көруді жоспарлады. Көп уақыт өтпей ол жоспарын жүзеге асырды. Бұл кезде алып темір адамдар орын орындарында қаңқиып-қанқиып тұрып қалған да еді. Ғалым-ғарышкерлер Жер жайлы алған жаңа мәліметтерді көкейлеріне түйді. Ғаламшардан әкелген өздерінс тән қағаз бен есте сақтау кұралдарын реттеді. Темір адамдардың басқаруымен Жерден алынған бейнемәліметтер енді қабырғаға үлкейтіліп түсірілген Тек енді өздері ұлудай адам күйіне түскен сон ол экрандағы аса ірі болып көрінетін жазуларды оқудың өзі де қиын еді. Жер ғаламшарындағы тегіс далаға салынған алапат сызық-суреттерді жаяу жүрген адам қалай көре алмаса, мұндағы ақ қағазға жазылған жазулар да тап сондай ірі сызықтарға айналып, оқуға мүмкіндік бермеген. Енді ұлудай болған ғарышкерлер ол жазуларды оқымақ түгілі, даладай көрінетін ақ қағаздың бетінде емін-еркін жүре де алады. Тәкен бастаған топ қағаздағы жазуларды оқуға талпыныс жасаған жоқ. Ол жазуларды оқып шығатын автомат жүйелерді іске қосып олардың дыбысын мұқият тыңдап, алдарындағы кішкентай экрандардан Жер келбетін көріп отырды. Енді қалай десе де, кемедегі барлық жүйелерді тек темір адамдардың күшімен, осындай автомат жүйелердің көмегімен басқаруларына тура келеді. Тәкеннің ендігі ойы да осы алапат кемені бұдан әрі қарай қалай басқару жөніндегі мәселеге көшкен еді.

Бірақ қалай дегенде де жұлдызаралық кеңістікте талай ғұмырлары мен уақыттарын өткізген бұл алапат кеме ыстық еді. Оның даладай-даладай көрінетін дәліздері мен алаңдай-алаңдай бөлмелері бүгінде бос тұр. Егер бұл оқиғаны көрмеген біреу Жерден келе қалса, мұнда не болып өткенін ә дегеннен түсіне қоймас та еді. Бұларды танымайды да. Екі арада бір түсінбеушілік те орын алмақ. Жерден келген алты ғалым-ғарышкер алып темір адамдар тыныш тұрған кезде кеменің барлық бөлімдері мен жүйелерін барлап шықты. Кеменің жүйелерінде пәлендей кілтипан жоқ екен. Тәкен бастаған топ ол жағына да назар аударған. Қанша кіші болып тұрса да, кеме ішін түгел аралап, онан іштей ләззат алып, бір жасап та қалғандай болды. Ендігі Жер ғаламшарын еске түсіретін де осы жалғыз алапат кеме. Сондықтан да мұны көздің қарашығындай сақтаулары керек. Осы кемеге қайта келгелі бері де өздерін Жер ғаламшарына қайта оралғандай сезінген. Кеме енді өздеріне бұрынғыдан да алапат, басқаруға еш мүмкін емес болса да, осы ғаламшар тұрғындарының ғарыш кемелерінен әлдеқайда жақсы, ыстық көрінеді. Ыстық болатын себебі, мұндағы басқару пульті бар басқы бөлім де, өзге бөлімдер де жақсы таныс. Адам баласы қандай ортаға қалыптасса, сол ортадан ешқайда кеткісі келмейді. Ол жер бәрінен де ыстық болып тұрады. Ғалым-ғарышкерлер мұнда келгелі біршама уақыт өтсе де әлгі ғаламшарға қайтып барғылары келмейді. Ал мұнда келудің реті тағы жоқ. Қалған күнде мұнда өмір сүру қиын болмақ. Оныц үстіне енді кемеде өздерінің мына денетұрықтарына лайықты ештеме де жоқ. Барлық нәрсе өздерінің әуелгі денетұрықтарына сай етіліп жасалған.

Тәкен кеме ішін әбден аралап, Жерді еске түсіріп, оны бақылап, көп нәрсені өз көзімен көріп, мауықтарын басқаннан кейін алып темір адамдарды қайтадан іске қосты. Олар арқылы кеменің барлық күрделі жүйелерін тағы бір мұқият тексеруден өткізіп алды. Алапат кеменің барлық жүйелерінің қалыпты жұмыс істеп тұрғанына әбден көз жеткізген- нен кейін демдерін алды. Осыдан кейін бәрінде де сығылу аймағын жеңіп шығуға, жұлдызаралық жолға шығып, Күн жүйесіне, Жер ғаламшарына оралуға деген үміт оты тұтанған. Бәрі де көңілді жүрді. Алып темір адамдарда да мін болған жоқ. Олардың әрбірі әрқайсысының сенімді қызметшісі әрі ұқсасы. Ойлаған ойлары мен алдарына қойған мақсаттары тек осы алыптар арқылы жүзеге аспақ. Осындай бір үміт артар шақ та келген-ді. Енді тіпті, мұндай сенімді темір адамдармен ешбір күмәнсіз Жерге қарай аттануға да болар еді. Өйткені темір адамдардың алтауы да неше рет күрделі сынақтардан өткен. Ол сынақтардан ешқайсысы да не сүрінген, не сыр берген жоқ. Оның өзі де «тұтқынға түскен» ғалым-ғарышкерлердің сығылған аймақтан сытылып шығуға деген талпыныстарының жүзеге асуына бір үлкен үміт еді.