Кәсіпорын экономикасы пәні бойынша дәрістер жинағы

1. 
   Кәсіпорын түсінігі, негізгі мақсаты және міндеттері
   
2. 
   Кәсіпорынның ішкі және сыртқы орта элементтері
   
3. 
   Кәсіпорындардың жіктелуі
   
4. 
   Кәсіпорындардың ұйымдастырушылық-құқықтық формалары
   

1. 
   ҚР-ның «Кәсіпорындар туралы» заңы:
   
2. 
   Дәрістер
   
3. 
   Шмален Г. Основы и проблемы экономики предприятия/ под ред. А.Г. Поршнева, М.: «Финансы и статистика», 1996 г., 59-71 б
   
4. 
   Сергеев И.В. Экономика предприятия. М.: «Финансы и статистика», 2000 г., 5-15, 37-58 б.
   
5. 
   Грузинов В.П. Экономика предприятия. М.: «Банки и биржи», 1999 г., 75-111 б
   
6. 
   Экономика предприятия / под ред. О.И. Волкова, М.: «Инфра-М», 1997 г., 11-35,42-72 бб.
   
1. 
   7. Бейсенова М., Садықбаева А. Кәсіпорын экономикасы (есептер жинағы), Алматы: «Ғылым», 2002 ж., 4-12 б
   

Заңды тұлғаның негізгі белгілеріне келесі жатады:

1. 
   Тұлғаның ұйымдық бірлігі болу керек – нақты және толық басқару құрылымы болу керек, кәсіпорын цехтерге, жұмыс орындарға және т.с.с. бөліну керек;
   
2. 
   Мүліктік дербестік – бухгалтерлік баланс негізінде;
   
3. 
   Мүліктік жауапкершілік – кәсіпорын барлық қарыздары бойынша барлық өз мүлігімен жауап беруге тиіс.
   

Әр кәсіпорын өндірістік жүйе ретінде қарастырылады. Жүйе дегеніміз тұтас бірлікті құрайтын элементтердің және олардың арасындағы байланыстардың жиынтығы. Кәсіпорын ашық жүйе ретінде қарастырылу керек.

Кез келген кәсіпорынның өмірлік циклы болады: құрылуы, дамуы, жетілуі, құлдырауы.

Кәсіпорынның негізгі міндеттері:

1. 
   Пайда алу және оны өсіру
   
2. 
   Жұмыс орындарын және еңбек ақыны қамтамасыз ету
   
3. 
   Қоршаған ортаны қорғау, ластамау
   
4. 
   Сапалы өнім шығару
   
5. 
   Жұмысшыларға қажет жұмыс жағдайларын жасау
   
6. 
   Өз қызметін дамыту
   

А) Өндіріс қорлары

Б) Адамдар

В) Ақпарат

Г) Қаржы

Капитал – қосымша құн әкелетін кез келген құндылық.

Кәсіпорын қорлары – экономикалық және экономикалық емес болып бөлінеді.

1. 
   Материалдық қорлар.
   
   1. 
      Капитал, негізгі және айналым.
      
   2. 
      Жер қорлары.
      
   3. 
      Энергетикалық қорлар.
      
2. 
   Материалдық емес қорлар – өнім өңдіруге қатысатын, бірақ материалдық-заттық формасы жоқ қорлар.
   
   1. 
      Авторлық құқық.
      
   2. 
      Патент.
      
   3. 
      Сауда маркалары.
      
   4. 
      Бағдарламалар, ноу-хау және т.с.с.
      
3. 
   Еңбек қорлары.
   
   1. 
      Еңбек
      
   2. 
      Кәсіпкерлік қабілет.
      
4. 
   Қаржы қорлары (экономикалық емес) – кәсіпорында бар ақша:
   

• 
  өзіндіке – жарғылық капитал, пайда, амортизациялық қор және т.с.с.
  
• 
  келтірілген.
  
• 
  қарызды.
  
• 
  Басқа түсімдер – сақтық төлемдер, мемлекеттік бюджеттен түскен ақша, дивидендтер және с.с.
  

А) Мемлекеттік органдар

Б) Кәсіпорындар – бәсекелестер, әріптестер, серіктестер.

В) Тұтынушылар

Г) Кәсіпорын қасында тұратын халық
3. Кәсіпорындардың жіктелуі

Жіктеу факторлары:

1) Қолданылатын қорларына байланысты кәсіпорындар еңбек сіңіргіштігі жоғары, қор сіңіргіштігі жоғары және материал сіңіргіштігі жоғары болып бөлінеді. Еңбек сіңіргіштігі жоғары кәсіпорындарда, көбінесе еңбек бөлінісі дәрежесі өте жоғары. Бөл бөліністің кемшіліктері еңбекті ізгілендіру, еңбек қызметін қызықтыру және топтарда жұмыс істеу тұжырымдамаларын туғызды.

2) Салаға байланысты кәсіпорындар келесі түрде бөлінеді: кен өңдіру, өнеркәсіптік кәсіпорындар, ауыл шаруашылық, сауда, транспорт, байланыс, құрылыс кәсіпорындары, қаржы мекемелері.

3) Орналасуына қарай. Орналасу жерін таңдау белгілері:

а) материалдар шығындары (транспорттау шығындарын азайту)

б) еңбек шығындары (еңбек қорларының жеткіліктілігі, еңбек күші бағасы)

в) тауарларды сату шығындары және салықтар деңгейі

г) транспорттық құралдар жеткіліктілігі

д) энергия шығындары

е) қоршаған орта жағдайына қарай

ж) тұтынушылар жеткіліктілігіне

з) жергілікті жердің ерекшеліктеріне қарай (ландшафтысы, климаты және с.с.)

и) шетел әріптестерімен байланысуына қарай

4) кәсіпорын өлшеміне қарай ірі, орташа, шағын кәсіпорындар болады. Ол үшін жұмысшылардың саны, жылдық айналымы, негізге қаржы мөлшері, жұмыс орындарының саны, бастапқы материалдардың қолданылуы есебке алынады.

5) меншік формасына қарай жеке, мемлекеттік, ұжымды кәсіпорындар болады.

6) ұйымдастырушылық-құқықтық формасына қарай
4. Кәсіпорындардың ұйымдастырушылық-құқықтық формалары.

1. Шаруашылық серіктестіктер.

1. 
   Толық серіктестік. Оның мүшелері кәсіпорын қарыздары үшін бүкіл мүлігімен жауап беруге тиіс. Сондықтан да бұл ең сенімді ұйымның түрі. Әр серіктес ұйым атынан басқалардың келісімінсіз қызмет ете алады.
   
2. 
   Коммандитті серіктестіктер. Мұнда толық серіктестермен бірге жай салымшылар коммандитисттер бола алады. Коммандитисттер компанияны басқаруға қатыспайды, тек енгізген капиталдан процент түрінде пайда алады.
   

2. 
   
   жүктеу/скачать 1,5 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: