Математиканы

і
рын түсініп алады да, есептеулер жүргізуде толық түсіндірмеден 
қысқаш а талқылауға көшеді. Ал балалардың біразы оған жете 
түсінбейді де, бөлуді орындауда үнемі қателеседі және қинала- 
ды. Міне, осы топтағы балалармен әрдайым жұмыс жүргізіп, бөлу 
дағдысын жетілдіру қаж ет болады. Өйткені мұғалімнің түсін- 
дірмесі, оқулы қты ң машықтандыру сипатындағы жаттығулары 
ол топтағы балалардың бөлу алгоритмі кезеңдерін ж етік мең- 
геруіне ж еткіліксіз болатындығын тәжірибе көрсетіп отыр. Бөлу 
алгоритміне қатысты алғанда, оның жиірек қайталануы орын- 
ды. Өйткені, бүл алгоритм мейілінше қиын, оны орындауда бас- 
қа амалдарды жүргізу керек болады. Осы бағытта дәйекті жүр- 
гізілген жұмыс қана есептеулерге қатысты біліктер мен дағды- 
ның дамуына негіз жасайды.
Ал оқуш ылар қателескен жағдайда әрдайым дұрыс көмектің 
үйымдастырылуы тиіс. Мұнда алдымен оқуш ының жіберген қа- 
тесінің тегі, себебі дәл анықталуы керек. Олай болмағанда, қазір- 
де көптеген мүғалімдердің тәжірибесінде кездесіп отырғандай, 
бір сары нды ж атты ғу лар д ы ң бірнеш еуін ш ы ғаруды басшы- 
лы ққа алу жөн емес. Ол тек қана оқушыға қосымша ж үктеме 
туғызады. Ал қатені жоюға септігін тигізбейді. Сондықтанда 
алгоритмнің оқуш ы қателесетін қадамы мен кезеңіне сәйкес 
қосымша жұмыс ұйымдастырылуы дұрыс.
Бөлу дағдысының қалыптасу дәрежесі төмен оқуш ылармен 
қосымша жұмыс ж үргізіліп, жеке-дара тапсырмалар беріліп, 
бөлудің ең қарапайы м түрлерінен бастап маш ы қтану жаттығу- 
ларының үйлесімді санын қарастыру керек. Сондай-ақ төмен- 
дегі ескертпенің әрбір бөліміне сәйкес жұмыс ж асаудың үлгісін 
көрсетудің ж әне оны әркім нің де өздігінен қолдануы ны ң ма- 
ңызы зор.
Есінде болсын:
1. Бөлгіш тің неше таңбалы сан екендігін аны қта.
2. Бөлгіш қанш а таңбалы сан болса, сонша цифрды бөлін 
гіште жоғары разрядтан бастап айырып көр.
3. Сонша цифрдан қүралған санды бөлгішпен салыстыр, егер 
де ол кем болса, онда оңға қарай тағы да бір цифр ж ы лж ы тьш , 
оның үстінен штрих сал. Бұл бірінші толымсыз бөлінгіш.
206

4. Бірінш і толымсыз бөлінгіш тің соңғы цифры бөлінгіште 
и ң
ж ақтан бастап санағанда неш інш і орында түрса, бөліндіде 
соішіа цифр шығуы тиіс. Бөліндінің цифрлар саны қанш а бо- 
,ііуы тиіс болса, сонша нүкте белгілеп ал.
5. Бөлінгіш тің өзіне ж ақы н кіш і дөңгелек санмен 10, 100,
I 
0 0 0
сандарының көбейтіндісі түрінде ауызш а белгілеп ал.
6
. Толымсыз бөлінгішті көбейтіндіге, алдымен 1 0 ,1 0 0 ,1000-ға 
бөл, сонан кейін бір таңбалы санға бөл.
7 .1 0 ,1 0 0 ,1000-ғаоңайбөлу үш ін бұлардың жазылуында қан- 
ша нөл болса, толымсыз бөлінгіш тің сонша соңғы цифрын сау- 
сзіъщ мен жаба тұр да, көрініп түрған санды бір таңбалы санға, 
бөлінгіштің жоғары разрядының цифрына бөл, сонда бөліндінің 
сыналатын цифры шығады.
8
. Бөлгіш ті бөліндінің сыналатын цифрына ауызш а көбейт, 
сгер ол көбейтінді толымсыз бөлінгіштен асып кетсе, онда сы- 
малатын цифрды кеміту керек.
9. Қалдықтың жанына бөлінгіштің келесі цифрын тіркеп ж аз 
да, біртіндеп бөлуді жоғарыдағы ретпен орындауды жалғастыр.
10. Қ алды қ бөлгіштен ылғи да кем болуы керек, сонда ғана 
боліндінің сыналатын цифры нөл болады.
11. Қ алды қ ж ан ы н а бөлін гіш тің екі циф ры н қ атар ы н ан
түсірсек, бөліндіге бір нөл түсіру керек, ал қалдық ж аны на қата- 
рынан бөлінгіштің үш цифрын түсірсек, бөліндіге екі нөл түсіру 
ісерек, сондай-ақ 
0
-ді бөлгішке бөлгенде де 
0
пайда болады.
12. Тексеруді үмытпа, бөлінді бөлінгіштен асып кетпейді, неше
II
үкте белгілеп алсаң, бөліндіде сонша цифр болуы керек, ол бөлін- 
діні бөлгішке көбейткенде бөлінгіш шыға ма, соны тексер.
Осы топтағы балалардың ең басты қатесі - бөліндінің цифр- 
лар санын аны қтауды ң мән-мазмүнын жете түсінбеу.
Бірнеше мысалдарды ш ығаруда бүған баса мән беріп, ж алпы
алғанда, бөлінгіш тің ж азы луы на оңға қарай қанш а цифр болса, 
бөліндіде сонша цифр болуы тиіс деген қорытындыға оқушы- 
лар өздігінен келетін болсын. Сонда балалар ш трихтан бастап 
оңға қарай бөлінгіште неше цифр түрса, бөліндідегі цифрлар 
орнына сонша нүкте белгілеп алуы керек. Мұны балалар әбден 
ж атты ққанш а қолданған жөн.
Бастауыш сыныпта математиканы оқытатын болашақ оқыту- 
шы өз бетімен сабақ жоспарын құрастырып, оқулықпен жұмыс- 
қа мүмкіндік туғызу үшін бағдарлама бойынша қарастырыла-
2 0 7

тын білім м азм ұн ы н ж ек е та қ ы р ы п т ар ға бөліп қарасты ру 
қаж ет.

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: