§ 5. Талшық заттарды зерттеу

Тергеу тәжірибесінде табиғи талшық заттарды криминалистикалық тұрғыдан зерттеу кеңінен қолданылып жүр. Себебі олар күнделікті өмірде жиі кездеседі және қылмыстық істерді (кісі өлтіру, зорлау, көлік оқиғасы т.б.) ашуда маңызды роль атқарады. Көрсетілген қылмыстарды ашу кезінде оқиға болған жерде қылмыскердің киімі мен жәбірленген адамның киімінің, не болмаса көліктің кейбір бөлшектері (қолғап, белбеу, бәтеңке бауы, ілгек, жіп, матаның қиығы) қалады.

• 
  жіптердің, маталардың, жіп бұйымдарының және басқа да заттардың тектік, топтық тегін анықтауға;
  
• 
  талшық зерттелетін заттың қай жерінде орналасқанын анықтауға;
  
• 
  тоқыма талшықтарымен былғанған киім іздері бойынша бір киім мен екінші киімнің байланысын анықтауға;
  
• 
  тоқыма талшық іздері мен басқа микроіздер бойынша киім мен кісі өлтіру құралының, не болмаса көлік бөлшектерімен арақатынасын анықтауға болады.
  

• 
  зерттелетін заттың бетінде өзге заттардың қабатталуы орын алды ма, егер орын алса сезікті немесе жәбірленушінің киімінің талшықтары бір топқа жата ма;
  
• 
  зерттелетін киім талшығы қылмыскердікі ме, болмаса жәбірленушінікі ме, ол жерде кісі өлтіру және көлік құралдарының іздері бар ма;
  
• 
  зерттелетін күлде киімнің және басқа талшық заттардың қалдығы бар ма, егер болса олар талшықтың қай түріне жатады және оны не үшін пайдаланады;
  
• 
  зерттелетін киімнің немесе талшық бұйымдарының бөлшектері бұрын бір бүтін болған ба;
  
• 
  талшық заттары қалай жасалған және қалай сақталған.
  

• 
  біріншіден, киімнің бетінде басқа жақтан жұққан талшықтардың болуы;
  
• 
  екіншіден, талшықтардың зерттелетін затқа жұққан уақытының белгісіздігі (оқиға болғанға дейін, оқиға болған сәтте, мүмкін оқиға болғаннан кейін);
  
• 
  үшіншіден, киімдер бір-біріне араласқанда олардың талшықтары бір киімнен екінші киімге түгелдей жұқпауынан.
  

• 
  жәбірленуші адамның немесе мәйіттің киімдерін;
  
• 
  сезікті адамның оқиғаға қатысты барлық киімдерін.
  

• 
  тергеуші өзінің заттарды сарапшыға жіберу туралы қаулысында жоғарыда көрсетілген қағидаларды сақтамай жалпы сұрақтар қояды;
  
• 
  заттай дәлелдемелер ережеге сәйкес алынбайды және буып-түйілмейді;
  
• 
  заттай дәлелдемелерді сараптаманың қай түріне (талшық-зерттеу, трасологиялық, сот-медициналық, сот-биологиялық т.б.) бұрын жіберу кезектілігі сақталмайды;
  
• 
  заттардың бір-бірімен араласып кетпес үшін, оларды сарапшыға жеке буып-түйіп жіберу тәртібі сақталмайды;
  
• 
  көбінде жәбірленуші мен сезіктінің тырнақтары сараптамаға жіберілмейді;
  
• 
  кейде оқиғаның қалай, әрі қандай жағдайларда болғанына және оқиғаға байланысты қажетті басқа да мәліметтер сарапшыға жіберілмейді немесе олар хаттамада көрсетілмейді.