§5. Жеке тергеу әрекеттерінің тактикасы

§5. Жеке тергеу әрекеттерінің тактикасы

• 
  мекемелердің тіркемелік құжаттары (құрылтай шарттары);
  
• 
  жалпы жиналыс хаттамасы, тіркеу туралы куәлік, жарғы;
  
• 
  бухгалтерлік есеп және есептілік құжаттары (бухгалтерлік басты кітап, регистрлер, көрсеткіштер, есептер мен баланстар);
  
• 
  бұйрықтар, ұйғарымдар, қызметтік жазбалар, шарттар, арнайы есептік кітапшалар);
  
• 
  есептік көрсеткіш бойынша есептік операция құжаттары (төлем талаптары мен тапсырыстар, тұлғалардың қолы қойылған карточка үлгілері және т.б.);
  
• 
  кассалық бастапқы құжаттар (кассалық ордер, кассалық кітап);
  
• 
  көліктік және қабылдау мен өткізу құжаттары (тауарлы-транспорттық, накладнойлар, фактуралық-есептер); қоймалық есеп құжаттары.
  

• 
  материалды жауапты тұлғалардың барлық бастапқы құжаттары (ведомствалық накладнойлар, ведомствалық төлемдер, инвентаризациялық тізім және т.б.) мен (кассалық, аванстық, тауарлық, тауарлы-ақшалай) есептері;
  
• 
  зертелетін операциялардан көрініс табатын ведомостар (қойма есептерінің кітаптары мен карточкалары, журналдар, ордерлер, басты кітап, таблицалар, кітапшалар), бухгалтерлік есеп регистрлары.
  
• 
  есептік құжаттар (бухгалтерлік баланс, салық декларациялары, статистикалық есеп);
  

• 
  материалды жауапты және басқа да тұлғалармен берілген ақтау құжаттары аудитормен есептелмеген жағдайда;
  
• 
  аудитормен қолданылған тексеру әдістері күмән тудыратындай жағдайда;
  
• 
  айыпталушының (сотталушының) сот-бухгалтерлік сараптама тағайындауы туралы негізді өтініші болған немесе аудитордың қорытындысына қарсы дәлелді қарсылықтары болған жағдайда;
  
• 
  басқа саладағы сарапшының қорытындылары нәтижесінде бухгалтерлік сараптама тағайындау қажеттілігі туындаған жағдайда.
  

• 
  бухгалтерлік сараптама актісін алғаннан кейін сот немесе тергеу органдарында іске қатысты сұрақтар туындаса;
  
• 
  сарапшының берген қорытындысы толық емес деп танылса;
  

• 
  іс жүргізу нормаларының елеулі бұзылуы;
  
• 
  зерттеу әдістемелерінің қате болуы;
  
• 
  іс үшін аса маңызы бар сұрақтарды шешу барысында сарапшылардың арасында өзара келіспеушіліктердің туындауы;
  
• 
  тергеушінің қойған сұрақтарына сарапшы жауап бере алмауы;
  
• 
  зерттеу процесі жеткіліксіз баяндалса және сараптама актісінің қорытынды негізін дұрыс түсіну мүмкін емес жағдайда;
  
• 
  тергеуші сарапшының кәсіби құзыреттілігіне күмәнді болу жағдайлары.
  

• 
  сұрақтар сарапшы-бухгалтердің құзіреті шегінде қойылуы тиіс. Олар дәлелдемелерді бағалауға және лауазымды тұлғаларды заңи тұрғыда саралауға қатысты болмауы керек;
  
• 
  тапсырманың шегін дұрыс түсіну үшін сарапшыға қойылған сұрақ нақты болуы тиіс. Оларда тексеруге жататын кәсіпорынның атауы, лауазымды немесе материалды жауапты тұлғаның аты-жөні және тексеру кезеңіндегі әрекеттерін көрсететін нұсқаулықтар беріледі;
  
• 
  сұрақтарды күрделендірудің қажеті жоқ. Олар тергеліп отырған істің мән-жайларынан туындауы қажет және оны шешу үшін маңызды мәнге ие болуы керек;
  
• 
  сұрақтар логикалық кезектілікпен баяндалуы тиіс.
  

• 
  есептік және тіркеудегі жазбалар бастапқы құжаттамалардағы мәліметтермен сәйкес келе ме, егер сәйкес болмаса жіберілген ауытқулықтар келтірілген шығын сомасының жоғарлауына (немесе төмендеуіне) қалай әсер етті;
  
• 
  синтетикалық есептің деректері бастапқы құжаттар мен аналитикалық есепке сәйкес келе ме, егер сәйкес келмесе есептік көрсеткіштерін бұрмалау қандай сомада жасалған;
  
• 
  өнімді шығаруға байланысты қорытынды көрсеткіштер құжаттамалық деректерге сәйкес келе ме, сәйкес келмесе қандай бұрмалаушылықтар жасалған;
  
• 
  шаруашылық есепте жіберілген ауытқулықтар (төмендету немесе жоғарлату) қандай шаруашылық операцияларымен байланысты;
  
• 
  қандай шаруашылық операциялар бойынша аналитикалық есептің көрсеткіштері синтетикалық есептің көрсеткіштеріне сәйкес келмейді;
  
• 
  есептік деректердегі сәйкессіздіктер қандай уақыт кезеңдерінде болған және т.б.
  

• 
  бухгалтерлік есептегі материалдарды есептеп шығару тиісті нысанда ресімделген бе;
  
• 
  есептік тіркеудегі қандай жазбалар бастапқы құжаттармен негізделмеген;
  
• 
  құндылықтарды мақсатсыз ысырап ету немесе қабылдау қандай операциялар бойынша жүзеге асырылған;
  
• 
  қандай мерзімде және қандай сомада құндылықтар ешқандай құжатсыз есептен шығарылған;
  
• 
  дұрыс емес жасалған құжат бойынша қанша сома берілген және т.б..
  

• 
  нақты шаруашылық операция бойынша бастапқы және жиынтық құжаттар дұрыс ресімделген бе;
  
• 
  құндылықтарды қабылдау және өткізу кезінде есептіліктің қандай талаптары орындалмаған;
  
• 
  бухгалтерлік құжаттарды толтыру кезінде қандай ауытқулықтар жіберілген;
  
• 
  аналитикалық есептілік жүргізу кезінде қандай ережелер сақталынбаған;
  
• 
  калькульяция жүргізу кезінде қандай ережелер сақталынбаған;
  
• 
  нақты шаруашылық операция бойынша бухгалтнрлік есепті жүргізу әдістемесі сақталынған ба;
  
• 
  заңсыз операцияларды анықтауды қиындату үшін жасалған кедергілер бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібінен қандай орын алады;
  
• 
  ревизия немесе аудит қорытындылары дұрыс па;
  
• 
  ревизия және аудиттің материалдары жеткілікті ме;
  
• 
  бухгалтерлік есеп жүргізудің және мекеменің қойған қандай талаптары сақталмаған және т.б.
  

• 
  бухгалтерлік есептің бастапқы құжаттары (оған накладнойлар жатады);
  
• 
  есептік регистрлер, ордерлер, журналдар, басты кітап;
  
• 
  бухгалтерлік есептегі баланс, есептілік.
  

• 
  банктен несие алу үшін қандай жалған мәліметтер берілген;
  
• 
  несие қаржылары орынды жұмсалған ба;
  
• 
  несие ресурстары мен ақша қорларын құру және пайдалану негізді ме;
  
• 
  несиеге байланысты пайыздар дұрыс есептелінген бе;
  
• 
  несиені дер кезінде өтемеуге байланысты келтірілген залалдардың % -дық соммасы қанша;
  
• 
  кәсіпорын алған несиесіне төлемді дұрыс төледі ме;
  
• 
  қаржы-несиелік жоспарлар дұрыс рәсімделген бе, дұрыс рәсімделмесе, ол неден көрініс табады және қалай сипатталған.
  

• 
  экономикалық көрсеткіштер дұрыс жасалынған ба;
  
• 
  смета (болашақта кететін шығындар мен табысқа түсетін қаржылардың есебі) дұрыс жасалған ба;
  
• 
  жұмысшыларға берілетін еңбек ақы мен сыйақылары дұрыс бөлінген бе;
  
• 
  жұмсалған қаражат бағасы норма көрсеткіштеріне сәйкес келе ме;
  
• 
  қаржы жоспары негізді ме, мысалы, тасымалдауға байланысты.
  
• 
  шикі заттар мен материалдардың бағасы дұрыс есептелген бе;
  
• 
  өнім бірлігінің өзіндік құны дұрыс қойылған ба;
  
• 
  өндірістегі үздіксіз шығындардың есебі дұрыс жүргізілген бе;
  
• 
  өзіндік құнына калькуляция дұрыс жасалынған ба;
  
• 
  салық дұрыс аударылған ба.
  

• 
  шығындар бекітілген нормамен сәйкес келетіндігі, болмаса келмейтіндігі;
  
• 
  ұсынылып отырған өнімді дайындау кезінде қандай технологиялық өндірістердің бұзылуына жол берілгендігі;
  
• 
  технологиялық құрал-жабдықтардың жарамдылығы немесе жарамсыздығы, егер жарамсыз болса өндіріліп отырған өнімнің сапасына әсер ететіндігі, болмаса әсер етпейтіндігі;
  
• 
  өлшеуіш құралдарының жарамдылығы;
  
• 
  өнімді сақтау жағдайларының қамтамасыз етілгендігі немесе қамтамасыз етілмегендігі және олардың бұзылуына сеп болғандығы;
  
• 
  ұсынылып отырған өнім толық өңдеу циклынан өткен, өтпегендігі, егер толық өтпесе өндіріс циклының қай кезеңінде технологиялық процесс тоқтатылғандығы және т.б.
  

• 
  сметалық құжаттамалар дұрыс әрі негізді жасалынған ба және олар мемлекеттік стандартқа сәйкес келе ме;
  
• 
  қабылдау актілері мен смета құру кезіндегі бағалау дұрыс па, негізді ме;
  
• 
  құрылыс-монтаждық, құрылыс-жөндеу жұмыстарын жасаудағы шарттық баға негізделген бе;
  
• 
  фактілік бағасы қандай;
  
• 
  базар бағасы қандай;
  
• 
  орындалған жұмыстың көлемі және бағасы қандай;
  
• 
  құрылыс материалдарының бағасы қандай;
  
• 
  қауіпсіздік ережелері мен еңбек шарттары сақталған ба;
  
• 
  құрылыс материалдары жобаға, нормаға сәйкес пе және т.б..
  

• 
  құрылыс-монтаждық жұмыс немесе құрылыс-жөндеу жұмыс сапасы қандай;
  
• 
  орындалған құрылыс-монтаждық жұмыс нормаға сәйкес келе ме;
  
• 
  пайданылған құрылыс материалдарының сапасы қандай және олар жоба нормаларына сәйкес келе ме;
  
• 
  құрылыс-монтаждық жұмыстар жобаға сәйкес келе ме, егер сәйкес келмесе қандай сәйкессіздік сипатына ие;
  
• 
  жобадағы сәйкессіздіктердің зардабы қандай болуы мүмкін;
  
• 
  жобада қарастырылмаған пайдаланылатын құрылыс материалдары қандай зардап әкелуі мүмкін;
  
• 
  құрылыста қандай техникалық қателіктер жіберілген;
  
• 
  олар немен негізделген: жобамен бе, әлде құрылыс-монтаждық жұмыстармен бе;
  
• 
  құрылыстың бұзылып қирауы мен техникалық жобаның арасында себепті байланыс бар ма;
  
• 
  бұзылып қирау құрылыс-монтаж жұмыстарымен байланысты ма;
  
• 
  құрылыс-монтаждық немесе құрылыс-жөндеу жұмыстары кезінде еңбек қауіпсіздік ережелері сақталған ба:
  
• 
  құрылыс материалдарын пайдалану кезінде олардың сапасының өзгеруі мүмкін бе;
  
• 
  жер учаскесінің шекарасы құжаттар мен нормаларға сәйкес келе ме және т.б.