Қысқа мерзімді кезеңде фирманың

қызметін тоқтатуы

Үшінші жағдайды қарастырайық — фирманы жабу. Баға ең ықтимал орташа айнымалы шығындардың ең төменгі деңгейінен аз делік, яғни:

Р<АVС_тіп. (6)

258

Бұл жағдаңда, фирма өзнің айнымалы шығындарын жабатын өндіріс көлемін де шығара алмайды. Өндірісті жалғастыратын болса, ол тұрақты шығындарының құнынан да көп зиян көреді, яғни зиян барлық шығындар шамасына ТС -ға тең болады. Сондықтан, фирма өз жүмысын

тоқтатқаны жөн. Зиянның ең аз мөлшері ҒС -ті құрайды. Бұл жағдай 7.4-суретте көрсетілген, ондағы баға сызығы

Жоғарыда қарастырылған жағдайларды қорытындылай отырып, “Қысқа мерзімді кезенде фирма өз өндірісін жалғастырғаны дұрыс па?” деген сұраққа нарықтық баға (3) немесе (5) теңсіздіктерді қанағаттандырған жағдайда ғана жауап беруге болады. Бірінші жағдайда фирма пайда алады, екіншіде зиян шегеді, алайда ол зиян өндірісті жабудан келетін зияннан әлдеқайда аз. Фирма мейлінше көп пайда алатын немесе зиянды мейлінше азайтатын өнім мөлшерін анықтау үшін (4) теңсіздікті қолдану қажет. Жеке фирманың ұсынысын график түрінде былай көрсетуге болады.

жетілген бөсекелес фирманың ұсыныс қисығы

Қиылысу нүктелерінен (сәйкестілік бойынша В немесе С) өнім көлемі көрсетілген оське перпендикуляр түсіретін болсақ, онда фирманың берілген бағамен өндіретін және ұсынатын тауарының ұтымды көлемін табуға болады. Олар Р, бағамен ұсынылатын Q₁ және Р₂ бағаға сәйкес Q₂ көлемдері. Р < Р_о бағасында фирма ештеңе өндірмейді. Бұдан фирманың ұсыныс қисығы шекті шығындар қисығының АVС -ден жоғары орналысқан бөлігі деп айтамыз. 7.5-суретте ол А нүктесінен жоғарырақ МС қисығында орналасқан және қара сызықпен көрсетілген.

Нарықтық ұсыным дегеніміз - саладағы фирмалардың кез келген мүмкін болатын бағамен сатқысы келетін нарықтағы өнім көлемінің сомасы.

Бұларды төмендегі графиктен көрсетуге де болады.

260

Мысалы, егер сала әрқайсысының ұқсас шекті шығындары МС бар 1000 ұқсас фирмадан құралатын

қисығының қалыптасуы.

Мұнда, Q* — дәл осындай фирманың Р_о бағасымен

ұсынатын өнім мөлшері.

Қысқа мерзімді нарықтық ұсынысқа ықпал ететін факторлардың бірі осы саладағы фирмалар қолданатын айнымалы ресурстар бағасы және салада қолданатын технология болып табылады. Осы факторлардағы өзгерістер фирманың шекті шығын қисығының ауысуына әкеліп соғады. Мысалы, айнымалы ресурстар бағасының өсуі МС қисығын жоғары жылжытады, өйткені фирманың шекті шығындары өседі. Нәтижесінде нарықтағы ұсыныс азаяды, салада жаңа технологияны пайдалану өндірістің шекті шығындарын азайтады, соның нәтижесінде әр фирманың МС қисықтары төмен жылжиды. Бұл тауарды ұсыну көлемінің өсуін көрсетеді.

261

7-тарау. Пайданы мейлінше арттыру және ...

7.6. Ұзақ мерзімді бәсекелестік теңдестік