Руна жазуы- көне түркі ру -тайпалардың таңбалары негізінде жасалған,ертеде пайда болған жазудың бір түрі.
Трактат- белгілі бір ғылым саласы бойынша түбегейлі зерттеп баяндайтын ғылыми еңбек.
Бартольд Василий Владимирович- (1869-1930) ғалым , шығыстанушы.
Ежелгі түркі жазуының қалыптасуы
Vl ғ. Ортасында- Түрік қағанаты құрылды
VIIғасырда Батыс Түрік және Шығыс Түрік қағанаты болып бөлінді.
Түркі әліпбиі VIIғасырдың бірінші жартысында пайда болды
❖ XVIII ғасырдың 20 – жылдарында неміс ғалымы Д.Мессершмидт пен шведтің тұтқын офицері И.Страленберг Енисей аңғарынан тапты
Түркі жазуын «руналық» деп атады.
Руна жазуларын оқудың кілтін дат ғалымы В.Томсен тапты.
Ертедегі түркілердің руна жазуы XI-XII ғасырлардан кейін қолданыстан шығып қалды.
❖ Қимақтар мен қыпшақтардың жазба деректері
X ғасырда ғалым әл-Хорезми былай дейді: «Хақан – түркілердің патшасы. Хақан- көсемнің көсемі , парсылардың шахиншах , яғни хандардың ханы деген сөз».
Араб тілді грек ғалымы,тарихшы Йақұт әл-Хамауи өзі аралап көрген Қимақ тайпалары туралы былай дейді: « Кейін біз Қимақ аталатын тайпаға жеттік. Жазық жерде алтынды кесек күйінде шығаратын кеніш бар. Сол сияқты өзеннің ағысынан алмас та табылады.Ол жерде жазуға арналған қалам жасайтын қамыс өседі».
XI ғасырдан бастап өлкедегі билік қыпшақтарға өтеді.
Қыпшақтардың әдеби ескерткіші: «Кодекс Куманикус»
❖ Ортағасырлық ғылым дамуындағы араб тілінің рөлі.
