Оқыту бағдарламасы (силлабус) Орал 2020 ж. ДӘрістер кешені

1.Специальная педагогика /Под. ред Н.М.Назаровой, М.-2000.3-17б.

2.Настольная книга педагога- дефектолога /Т.Б.Епифанцева, Феникс,2006.

3.Лапшин В.А., Пузанов Б.П. Основы дефектологии, М.-1990.8-17б.

4.Дефектология: словарь – справочник. / Под ред. Б.П. Пузанова, М., 1996.

5.Выготский Л.С. Собрание сочинений в 6-ти томах, М., 1983.

№ 14 дәріс

Тақырып: Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік ортаға және еңбекке бейімдеу.

Дәріс мазмұны:

1. Ақаулығы бар тұлғаларға кәсіби бағдар беру.

2. Ақаулығы бар тұлғаларды еңбек етуге көмек ету.

3. Мүмкіндіктері шектелген тұлғаларды қолдау сипаты.

Арнайы мемлекеттік медициналық-әлеуметтік экспертизаның қызметкері тұлғаны жан-жақты тексере отырып, еңбек ету қабілеттілігін шектей отырып, жекелей бағдарламалы оңалту құрастырады. Бағдарламаны құруға-дәрігерлер, психологтар, педагогтар қатысады. Медициналық әлеуметтік экспертиздер топ мүгедектерін анықтап сәйкес келетін жекелей бағдарламалы оңалтуларды анықтағаннан кейін, тексерулерден өткеннен кейін ақаулығы бар тұлғаларды топтарға бөледі.

Бірінші топ мүгедектері бетпе-бет тұрақты және мағыналы орналасқан функция мүшелеріне мазмұнды ие болғандықтан, ол тіпті түрлі ауруларға алып келуі мүмкін, оның соңы талмаға немесе ақаулықтың мүлдем дамымай қалуына әкеп соғады.Осының салдарынан тұлғаның өте маңызды деңгейлері бұзылуы мүмкін-өз-өзіне қызмет көрсетуі, қайғыру, қоршаған орта хабарларынан тыс қалуы, қарым-қатынасқа түсу қабілеті мен өзінің істеген ісіне жауап беруі және т.б.

Екінші топ мүгедектерінің тік, ашушаң тұлғаға жататындарда талма, түрлі ақаулықтың дамуына әкеп соғады. Денсаулықтың бұзылуы оқу мен еңбек ету әрекетінің мүмкіндігіне, өз-өзіне қызмет көрсетуге, қозғалыс мүмкіндіктерінің шектелуіне, қарым-қатынасқа түсуде, өзінің әрекетіне жауап беру мүмкіндігінің шектелуіне әкеп соғады.

Ал үшінші топ мүгедектері талма немесе ақаулықтың дамуы, соңында бойына сіңіріп алады, мағынасыз немесе функция мүшелерінің мазмұндарын бірнеше ұйымдастырылған оқуларға, еңбек ету әрекетіне, өзіне-өзі немесе қоршаған ортаға қызмет көрсету мүмкіндіктері шектелген қарым-қатынасқа әкеледі.

Екінші және үшінші топ мүгедектері еңбек ете алады және оқи алады. Еңбек етуге қабілеті бар мүгедек балалар мен жасөспірімдерге кәсіби бағдар және кеңес беру жұмыстары мектепте оқып жүргенде басталады. Еңбек ету қабілеттілігін ұйымдастыруда адам әрекетінің сол немесе басқа қабілеті ішкі және сыртқы факторлерге бағынады.

Ұйымдастырылған мүмкіндіктерде жасөспірімдер мен үлкендер үшін де өздерін қызықтыратын әрекет сферасын таңдау жиі қиындау болады. Ең бастысы болып мінез-құлықты анықтау және ағза жүйелерінің дәрежелі мазмұндары мен ақыл-ой және психофизикалық ерекшеліктер үлкендер немесе басқа еңбек түрлерін анықтау үшін, өзінің жеке қызығушылықтары мен сол немесе басқа әрекеттерді, мамандық таңдауға бейімделуі қажет.

Психологтардың қорытындысы бойынша дүниеге келгеннен немесе кішкентай кезінен дамуының бұзылуымен зақымданған адамдар аз емес. Осыған байланысты кедергілер өзін-өзі үйреншіксіз бағалауға, психикасының жаралануына, қоршаған ортамен қарым-қатынас жасауға шектеуіне әкеледі. Жағымсыз стереотипті әлеуметтік әрекеттің күшеюіне үлкен роль атқарады және балалармен кері тәжірибелі қарым-қатынаста ойнайды.

Осы тұлғалардың ерекшелік жағдайларына мән беріле отырып, оларды әлеуметтік жағынан қорғауға және оларды әлеуметтік ортаға бейімдеу жолына үлкен назар аударуда. Әлеуметтік жағынан көмек етудің тиімді жолдарын іздеструде әлеуметтік көмек-бұл гуманитарлық қызмет ету кешені, экономикалық жағынан қамтамасыз етілмеген, әлеуметтік жағынан әлсіз, психологиялық көмекті қажет ететін тұрғындар тобының қабілеттілігін әлеуметтік тұрғыда жақсарту мақсатын көздейді. Бұл белгілі ерекше бойынша кезеңді (мерзімді) және бір мезгілде зейнетақыға қосымша және жәрдем ақы төлеу сипатында, сонымен бірге ұзақ уақыт қызмет көрсету (медициналық, психологиялық, құқықтық, педагогикалық, тұрмыстық т.б.) осындай тұрғындар тобына қиын кезде көмек ету, әлеуметтік-экономикалық қолайсыз жағдай сипатынан құтқаруды қамтиды. Қазіргі таңда әлеуметтік тұрғыдан көмекті қажетсінетін мүгедек тұлғалар мен өмірлік әрекетімен еңбек ету қабілеті шектелген тұлғаларды көтермелеуге әлеуметтік –педагогикалық тұрғыдан көмек ету кең түрде орын алып келеді, әлеуметтік–педагогикалық әрекет мүмкіндігі шектелген тұлғаларды көтермелеу үздіксіз педагогикалық мақсатты ұйымдастырған тәрбие үрдісіндегі жеке тұлғаның даму ерекшелігінің өзіндік сипатын есепке ала отырып әлеуметтік көмек ету және барлық тәрбие субьектілерін қамтиды, әлеуметтік–педагогикалық қызмет мүмкіндігі шектелген тұлғаларды көтермелеу мақсатында білім беру аймағында құрылады, әлеуметтік –педагогикалық әрекет-экономика, саясатпен, адам өмірінің жеке тұлғалық жағдайымен тығыз байланысты. Ол әртүрлі бейінді мамандар күшімен қамтамасыз етіледі. Бірақта бұл жолда ең басты маңызды да, міндетті рөл әлеуметтік педагогқа жүктеледі.

Әлеуметтік педагог –арнайы білім беру мекемесінің қызметкері (коррекциялық) барлық әлеуметтік институт жетекшілерімен байланысты болады (педагог, психолог, дәрігер, әлеуметтік жұмысшы, қызметкер, құқық қорғау органдармен, еңбек ұжымымен, ата-аналармен) жеке басқа қызығушылық танытушы тұлғалармен өзара байланыса отырып жұмыс жасайды. Әлеуметтік педагогтың негізі міндеті–көмек қажет ететін тұлғаларға әлеуметтік өмірге бейімделу жағынан көтермелеу, жеке тұлғалық жағынан дамуына көмек көрсету.

Мүгедектер үлкейген кезде мағыналы психологиялық травмаларды тасымалдайды, адам ортасын жиі өзгерту сияқты-өмір бейнесін, қарым-қатынас ортасын өзгертеді. Оның қоршаған ортаға деген тәуелділігі күшейеді. Еңбек ету әрекетін міндетті түрде жиі өзгертіп отыру керек, сонымен қатар материалды және моральды зиянды байланыстарды.

Компьютерлік жүйедегі мамандық саны мен олардың факторлық еңбектерін кодпен хабарлауға шек қойылады. Психологиялық мүмкін болатын көрсеткіштер сол басқа адамның еңбек ету қабілеттілігіне шек қоюмен сәйкес келеді, тізімге кіретіндердің психологиялық талаптарына сәйкес келеді.Сәйкес келетін нақты жұмыс орны мен мамандықтарға ұқсастығы бағаланады-талаптармен, функция ағзалардың көрсетуімен, зерттелушінің психофизиологиялық мүмкіндіктеріне бағытталған нақты мамандықтың параметрлерімен және жұмыс орнын адам өзі дәл, дұрыс таңдаумен бағаланады және мүмкіндік береді, жүйе аймақтардағы бос жұмыс орындарын толықтырады.

1.Специальная педагогика /Под. ред Н.М.Назаровой, М.-2000.3-17б.

2.Настольная книга педагога- дефектолога /Т.Б.Епифанцева, Феникс,2006.

3.Лапшин В.А., Пузанов Б.П. Основы дефектологии, М.-1990.8-17б.

4.Дефектология: словарь – справочник. / Под ред. Б.П. Пузанова, М., 1996.

5.Выготский Л.С. Собрание сочинений в 6-ти томах, М., 1983.