Жүктерді тасымалдау кезіндегі төлемдер мен алымдар және оларды есептеу ережелері

- теміржол көлігінде-теміржол жолдары;

- автомобиль көлігінде-автомобиль жолдары;

- су көлігінде-су жолдары;

- әуе көлігінде-әуе жолдары.

Егер су және әуе көлігінде су және әуе жолдары ерекше шығындарды талап етпесе, онда қатынас жолында темір жол және автомобиль көлігінде оларды жұмысқа қабілетті күйде ұстау үшін тұрақты күрделі салымдарды талап етемін.

Темір жолдар оларды жөндеумен және қалпына келтірумен айналысатын темір жолдардың меншігі болып табылады. Темір жолдарды жөндеуге және қалпына келтіруге салынатын қаражат темір жолдар темір жол тасымалдарының тарифтеріне қосылады.

Темір жолдарға қарағанда автомобиль жолдары жеке және мемлекеттік автомобиль көлігінің барлық түрлерін пайдаланады. Сондықтан, автомобиль жолдарының негізгі желісі мемлекетке тиесілі. Оларды салу, жөндеу және қалпына келтіру үшін бүкіл әлемде төлем және алымдар жүйесі қабылданды, олардың көмегімен мемлекеттік органдар мен жеке кәсіпорындар – Жол және жол инфрақұрылымы ғимараттарының иелері автокөлік иелерінен автожол инфрақұрылымын пайдаланғаны үшін ақы өндіріп алады.

Әрбір мемлекеттің Үкімет бекіткен осы төлемдер мен алымдарды өндіріп алу ережелері бар.

Қазақстан Республикасында төлем және алым ережелері белгіленген:

- "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" (ҚР Салық кодексі));

- "Автомобиль жолдары туралы" 2001 жылғы 17 маусымдағы №295-II ҚР Заңымен;»;

- ҚР Үкіметінің 2001 жылғы 19 қаңтардағы №62 қаулысымен "Қазақстан Республикасының аумағы арқылы автокөлік құралдарының жүріп өтуі үшін алым ставкалары"»;

- "Жеке тұлғалардан табыс салығын есептеу тәртібі туралы" №40 Нұсқаулық.

Бұрын бұл төлемдер мен алымдарды жергілікті органдар өндіріп алды. Енді төлемдер мен алымдарды өндіріп алуды мемлекеттік органдар – ҚР Мемлекеттік салық комитеті және оның өңірлік бөлімшелері жүргізеді.

Осы негізгі құжаттарға сәйкес алымдар алынады:

- жеке, жеке және мемлекеттік автокөлік құралдарынан литражға (жеңіл автокөлік) немесе жүк көтергіштігіне және оське (жүк автокөлігі және автобустар);

- Қазақстан аумағы арқылы әрбір жүріп өту үшін басқа мемлекеттердің транзиттік автокөлік құралдарынан.

ҚР аталған құжаттары негізінен Еуропалық Одақтың (ЕО) заңнамасына, атап айтқанда, "инфрақұрылымның белгілі бір объектілерін пайдаланғаны үшін ауыр тиелген автомобильдерден алынатын алымдар туралы"ЕО 99/62/ ЕО Директивасына сәйкес келеді. Директивамен төлемақылар мен алымдардың мынадай негізгі ережелері белгіленеді. Төлемдер мен алымдар алынады:

- тек қана автомагистральдарға сәйкес сипаттамалары бар бірнеше қозғалыс жолақтары бар автомагистральдарды немесе басқа да жолдарды пайдаланғаны үшін, сондай-ақ көпірлерді, тоннельдерді және тау өткелдерін пайдаланғаны үшін;

- жолдар бойынша жүру ақысы мен пайдаланушылардан алынатын алымдар бір мезгілде жолдың сол учаскесінде қабылдана алмайды. Алайда, жол жүру ақысы көпірлерді, тоннельдерді, тау-кен үйінділерін пайдаланушылардан алынатын алымдар алынатын желіге таратылуы мүмкін.;

- пайдаланушылардан жол жүру және алымдар үшін төлем тасымалдаушының азаматтық тиістілігі немесе ол жүзеге асыратын тасымалдарды жөнелту немесе межелі пункті негізінде тікелей немесе қиғаш кемсітуге әкеп соқпауы тиіс;

- пайдаланушылардан жол жүру және алымдар үшін төлем, сондай-ақ тиісті бақылау көлік құралдарының қозғалысына кем дегенде кедергі жасайтын жолмен жүзеге асырылады;

- жол жүру үшін орташа өлшемді алымдар тиісті инфрақұрылымдық желіні салу, пайдалану және дамыту шығыстарына сәйкес келуі тиіс.