Өзін-өзі бақылау сұрақтары

№8 дәріс тақырыбы: Балаларға қосымша білім беру мекемелеріндегі әлеуметтік тәрбиені жүзеге асырудың модельдері

Әлеуметтік тәрбиені жүзеге асыру моделі – белгілі әлеуметтік - мәдени аналогтарға сәйкес тәрбие ұйымы қызметінің ерекшелігінің жалпыланған тұтас бейнесі. Бұл жағдайда «модель» түсінігі белгілі бір тәрбие сипаттамаларының ерекше бірлігін белгілейді:

• 
  әлеуметтік тәжірибе (әлеуметтік мәдени контекст; бірлесу формалары, өмірлік іс әрекеттерің басым сферасы, режимдері, өзара әрекеттесудің ұйымдастыруының формалары, ережелері, зара әрекеттесу нормалары, ересектер мен балалардың әлеуметтік рольдері)
  
• 
  білім (оқыту мазмұның регламеттелуі, оқыту түрлері мен әдістері, ағарту ісінің сипаты, өз бетімен білім алудың мазмұны.)
  
• 
  жеке көмек (ерекше проблемалық жағдайларды шешуге бағытану)
  

Әлеуметтік тәрбиенің қаңдай да болмасын мөделінің ерекшелігі айқын көрінген әлеуметтік – мәдени контекстпен негізделеді.

Тәбиелеуші ұйымның әлеуметтік мәдени контекстісі - тәрбие мен тәрбиеленушілердің өзара әрекеттесуіне кірістірілген заттар мен құбылыстардың спецификалық мәнін анықтайтын жалпы идеяны көрсетеді. Афинада әлеуметтік тәрбие жас адамның рухани және денелік күштеріне үйлесімді және жақты дамытуға бағытталған. Калокагатия адамды тәрбиелеу идеал концепциясы (грек.Halokagathia мұнда kaios – ғажап, agothos – мейірімді) адамның сыртқы және ішкі негіздерін үйлесімді дамытуды қарастырады. Әдемілік идеалы бірлік, рух және дене үйлесімділігін кірістірді. Сондықтан әлеуметтік тәрбиенің негізгі жолы идеалдарының командарын ұстану деп қарастырылады. Идеалға жақындау үшін камандарды ұстану гимнастикалық және мүсіндік тәрбие шеңберінде жүрді. Гимнастикалық тәрбие ең алдымен тез қозалу, жылдам жүгіруге үйретумен байланысты болды. Гимназияда тәрбиеленушілер күрес, секіру, диск, найза, лақтыру, жүзу, есу, доп лақтырумен айналысты.

Мүсіндік тәрбие (грек.tygike - әдебиет, ғылым, өнер саласында жетістікке

жету) – ғұламалардың сөздерімен, ерліктерімен таныстыру, өлен айту, музыкалық аспаптарда ойнауды үйретуді қарастырады. Ғұламалар мен батырлардың жетістіктері , ерліктері жөнінде естей отырып жастар оларға ұқсап бағуға талпынды. Мүсіндік және гимнастикалық тәрбиенің жетекші әдісі арыс, қоғамдық пікір деп айтуға болады. «мектеп»моделіне баланың сабаққа қатынасуы міндетті. Бұл модельдегі, оқу процессіндегі өзара қатынасты түсіну үшін қосымша білім беретін педагогтың міндеті де яғни оқушының білім дағдыға деген қажеттілігін қаланың міндеті де манызды. «Педагог – тәрбиеленуші»өзара қатынасы императивті сипатта болады, объективті түрде тәрбиеші оқушының қажетті оқу материалын менгеруі мақсатында оған жерді жүзеге асырады.

Сондықтан тәрбиеленушіде оқуға деген қабілеті, табиғи нысандары мен талпынысы бағаланады. Бағалаудың басты критериі оқудағы жетістік. Қосымша білім беретін педагог пен тәрбиешінің қатынасын әлеуметтік контекст бойынша жаттықтырушы, мұғалім, шебер сияқты әлеуметтік рольдермен түсіндіруге болады.

«Мектеп» моделінің жағдайында білім жоғары денгейде мамандарылған әдетте сертификат алумен байланысты. Сондытан қосымша білім беретін мекемелерге оқытудың жоғары денгейде регламенттелуі; қатаңсабақ кестесінің болуы; оқу мазмұнынын әр тәрбиеленушінің меңгеруінің міндеттілігі тән. Мұнда оқыту жеке – топтық, дифференцияланган, репродуктивті сияқты түр және әдіс формасында көрінеді, мектепте өзбетінше жұмыс, үй тапсырмалары, аттестациялаудың сынақ – емтихандық формалары бар. Тағы бір әлеуметтік контекстіні әлеуметтік тәрбиенің спартаңдық жүйесінен анықтауға болады. Спартада жүргізілетін әскери саясатқа сәйкес тәрбие нағыз жауынгердің негізгі сапаларын қалыптастыруға бағытталған, ол сапалар: физикалық кезен, батыл, өзін - өзі ұстай білу, мендалдылық, экстремалды жағдайда тәрбиеленушінін күресе білу, өлімнен қорықпау. Спарттандық тәрбие тән негізі сипаттар қоғам алдыңда ашықтық, мемлекеттік қоғамдық бақылау, отбасынан тыс болу және ұжымдық. Ер балаларды ата – аналарынан кіші отрядтарға біріктіріп оқытты. Мұндай әскери тәрбиесінің тәсілдері:

• 
  жеке үлгі болу (әр отрядтың басшылығында батыл, ерлік танытқан жауынгер тұрды.)
  
• 
  имитация
  
• 
  марапаттау және жазалау.
  
• 
  Сынақтар арқылы әскери дайындықтың бір кезенінең екіншісіне алмастыру жүргізілді.
  
• 
  Жарыс
  
• 
  әскери қызметтегі тәжірибе.