Шанаш-ешкі терісінен жасаған ас құйатын ыдыс Қорамсақ-

қызметтері әр түрлі болатынын байқату, сол арқылы жұрнақ пен жалғау

туралы түсінік беру.

2. оқушыларды өзбетімен жұмыс жасауға, өз ойларын

толық жеткізуге, сурет бойынша әңгіме қүрауға дағдыландыру.

жасауға үйрету

1. Мотивациялық бағдарлау кезеңі.

Бір шал мен кемпірдің Жалқаубек деген немересі сабаққа барғанда қазақ тілін,ана тілін түсіне бермейді екен, сөйлей де алмайды екен.Мұның себебі , оның сөздік қоры тым тапшы болыпты. Ал оның досы Талапбек сабақты жақсы оқыпты. Жалқаубек одан көмек сұрап , қазақ тілін үйренбекші болады. Сөйтіп ,Талапбек пен Жалқаубек сөз әлеміне саяхатқа аттанады.Онда кіру үшін үлкен сиқырлы қақпадан өту керек.Ол қақпа сұрақтар қояды. Егер сұраққа дұрыс жауап берсе, қақпа ашылады.

ІІ. Негізгі бөлім.

Сабақ сөз туралы сұрақ –жауап түріндегі әңгімеден басталады.

-Сөз неден құралады

-Ол дыбыстардан құралады.

-Ол нені білдіреді

-Ол белгілі бір ұғымды білдіреді, заттың, құбылыстың, адамның атын, қимылын білдіреді.

- Қосымша туралы не білесің?

Олай болса, бүгін сендермен бірге қосымша туралы білімімізді кеңейтейік.

Қане, бірге бәріміз

Көзімізді жұмамыз.

Өтіп тау мен өзеннен

Бір елге келіп қонамыз.

Қосымша деп аталар

Бұл ел мүлде бейтаныс

Біз білмейтін балалар,

Қосымшаның түрі бар,

Жаңа сөздер жасайтын,

Жұрнақ атты ұлы бар.

Сөз бен сөзді қосатын,

Жалғау атта қызы бар.

Жаңа ұғымды түсіндіруге суреттер пайдаланылады:

-Мынау не?

-Бүркіт .

-Ал енді бүркіт сөзіне қосымша қосып көрейік.

-Бүркіт- ші

-Не пайда болды? Бүркітші деген сөз нені білдіреді?

-Бүркітпен аң аулайтын адамды білдіреді.

-Көрдіңдерме , бір қосымша қосып едік , сөз мүлде өзгеріп , басқа нәрсені білдіріп кетті. Яғни жаңа сөз жасалды.

Ал енді бүркіт сөзіне басқа бір қосымша жалғап көрейік: бүркіт-пен. Мысалы.Аңды бүркітпен аулайды.

Демек, қосымшалардың өзі әр түрлі қызмет атқарады.Түбір сөзге кейбір қосымшалар қосылғанда мүлдем басқа мағыналы жаңа сөз пайда болады да, кейбір қосымшалар жалғанған кезде жаңа сөз емес, басқа сөзбен байланысуға дайын сөз пайда болады.

Балық+пен, балық+шы

Бұл қосымшалардың қайсысы мағынасы өзгерген жаңа сөз, қайсысы жәй байланысқа түсетін сөз жасап тұрғанын түсіндіру.

• 
  Оқушы келді.
  
• 
  Оқулық алдым.
  
• 
  Сабақ оқуға кірістім.
  

Қосымша қосылған сөздерге сұрақ қой.Мағыналарының өзгерген өзгермегенін байқа.

Өнерлі жігіт өрде озар,

Өнерсіз жігіт жер соғар.

Тапсырма:Сөздерге жұрнақ жалғап оқы.Жұрнақ жалғанған сөздеріңді қатыстырыл сөйлем қүра. Дос, іс, жұмыс.

ІІІ Қорытынды бөлім

Пысықтауға арналған тест тапсырмасы:

1 Қосымшаның неше түрі бар?

А.4 ә.2 б.3

2.Жұрнақ жалғанған сөзді тап.

А.көлдер ә. батырлық б.досқа

3.Жалғау жалғанған сөзді тап.

А.қобызшы ә.гүлді б.сусын

ІҮ Бағалау кезеңі

. 22-23 сабақ

1. Жұрнақ пен жалғау туралы білімдері пысықталады.

2. Жұрнақ пен жалғауды ажырата білуге жаттығады.

3. Сауатты, көркем жазуға және өмірмен байланыстыра оқытуға тәрбиеленеді

1. «Мағынаны ажырату»сатысы

Ойын: « Талдап көр, таңдап көр!»

«Жалғау» тобы: 1-тапсырма -қарамен жазылған сөздердің туынды екенін дәлелдейді.

«Жұрнақ» тобы: 2-тапсырма-сөздің түбірі мен қосымшасын табады, сөйлем құрастырып жазады.

«Қосымша»тобы: 3-тапсырма-тұсындағы жалғауларды тиісті сөзге қосып жазады.

2. Сурет бойынша жұмыс «Гүлдер»

Ойын: « Суретке қарап сөйлеп көр!»

«Жалғау» тобы –сөйлем құрастырады.

«Жұрнақ» тобы - түбір мен қосымшасын ажыратады.

«Қосымша»тобы –сызбамен көрсетеді
3. Үнтаспадан ән тыңдалады «Ертегілер»

Ойын: «Кестені толтырып көрелік!»

«Жалғау» тобы: - түбір сөз

«Жұрнақ» тобы: - жұрнақ жалғанған сөз

«Қосымша»тобы:- жалғау жалғанған сөз

Қай топ бірінші болады жұрнақ және жалғау жалғанған сөз бөлігін толтырады.

Түбір сөз

жұрнақ жалғанған сөз

жалғау жалғанған сөз

жұрнақ және жалғау жалғанған сөз

1.Ойын: «Жылдам жауап берейік!»

- Қосымшалар нешеге бөлінеді?

2 қандай сан?- ... 2/1 талдайды

- Жұрнақ деген не?

Қазақстан биыл ЕҚЫҰ төрағалық етеді

- Жалғау деген не?
Барыс жылы баршаға бақыт әкелсін!

«Жалғау» тобы: -5жалғаулы сөздер жазады.

«Жұрнақ» тобы:-5жұрнақты сөздер жазады.

«Қосымша»тобы:-5жұрнағы да, жалғауы да бар сөздер жазады.

«Ойтолғаныс» сатысы

2. Венн диаграммасы

Жұрнақ

жалғау

- жұрнақ

- жазады,өзгертеді,жалғанады

- ол сөздің мағынасын өзгертетін

- қосымша

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа дайындығын тексеру.

Қаның, жаның – тіліңде,

Арың,нәрің тіліңде.

Ұмтыл оны білуге

Тілден алып ғибрат

Құлшынасың білімге

Зат есім Сан есім Сын есім Етістік

Семантикалық картамен жұмыс

	Зат есім	Сын есім	Сан есім	Етістік
сауыншы
қорғады
көше
қалың
жүзінші
тұнық
өсіреді

ІІ. Жаңа сабақ

1. 
   Сұрақ - жауап:
   

• 
  Енді бәріміз туылған күндерімізді есімізге түсіреміз.
  
• 
  Қыс мезгілінде туғандар бірінші топ болады.
  
• 
  Жаз мезгілінде туғандар екінші топ болады.
  
• 
  Мінекей туған күндеріміз арқылы жаңа жұмыс тобын құрдық, осы топтар бойынша жұмыс жүргіземіз.
  

2. 
   Сөзжұмбақпен жұмыс:
   

Мен сөзжұмбақтың сұрағын оқимын, сендер жауабын жазыңдар.

1. 
   Көру мүшесі (Көз)
   
2. 
   Әліппенің атасы (Ахмет)
   
3. 
   Сөздің бөлінбейтін негізгі бөлігі (Түбір)
   
4. 
   Суретші ата (Қастеев)
   
5. 
   Азайту амалына кері амал (Қосу)
   
6. 
   1925 жылы Парижде бүкіл дүние жүзілік жарыста қазақтың атын шығарған әнші (Әміре)
   

7. 
   Жылу сүйгіш өсімдік (Мақта)
   

- Қандай сөз шықты?

• 
  Зат есім
  

• 
  Зат есім туралы не білеміз деп ойлайсыңдар?
  

1. 
   Зат есім туралы не білетінімізді топтастырып, жазайық.
   

Негізгі Туынды

2. 
   Суретпен жұмыс
   

Астана, қасқыр, ата, қарбыз, терезе, аралар, Абай, оқушы, тырна, көбелек

3. 
   Оқулықпен жұмыс:
   

4. 
   Топппен жұмыс
   

ІІ топ – Аңдар:

5. 
   Ауызша жұмыс
   

6. 
   Түртіп алу әдісі бойынша мәтін таратылып, жұмыс жүргізу
   

۷ Білемін

-Білмеймін

+Жаңа ақпарат

?Таңқалдырады

Дина Нүрпейісованың суретін көрсетіп, ол кісі туралы оқыған шығармасы туралы еске түсіру.

7. 
   Дәптермен жұмыс.
   

ІІ топ – зат есімнің көпше түрін жазу.

І топ – Дина сөзіне бес жолды өлең құрастыру.

ІІ топ – Дина Нүрпейісоваға эссе жазу (3-4 сөйлемнен).

V. Бағалау

25-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Зат есім

Мақсаты: 1. Сын есім тақырыбын қайталау және оқушылардың алған білімдерін одан әрі жалғастыру;

2. Сөздік қорларын дамыту;

3. Оқушылардың табиғатқа деген сүйіспеншілік сезімдері арқылы, қоршаған ортаға қамқор болуға тәрбиелеу;

Көрнекілігі: интерактивті тақта, семантикалық карта,венн диаграммасы.

Әдісі:түсіндірмелі, сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Бүгін бізде ерекше

Сабақ болып жатыр ғой.

Тәртіп, оқу деңгейін,

Ұстаздар көріп отыр ғой.

Ал тәртіпті болайық

Жақсы оқып әр күнде

Білім керек әркімге.

ІІ. Үй тапсырмасын жұмбақ шешу арқылы табу.

- Баяғыда бір хандықта кемпір өмір сүріпті. Ол кемпірдің 9 баласы бар екен. Тоғыз баласының әрқайсысында екеуден, үшеуден балалары болыпты.

Кемпірдің аты- Сөз таптары.

Етістік дегеніміз не ? мысал келтіру.

1. 
   Сын есім туралы білімін тиянақтау; сөйлемнен, мәтіннен сын есімді табу дағдысын жетілдіру; сын есімнің зат есіммен байланысын анықтау; сөздік қорын молайту;
   
2. 
   Лексикалық білім, білік,дағдыларын арттыру; ой-өрісін, танымын арттыру;
   
3. 
   Ұлттық салт-дәстүрді насихаттау және оны құрметтеуге
   

• 
  Жылқы, тай, құлын, ат, асау. Себебі, ол -сын есім, қалғандары -зат есімдер.
  
• 
  Дәмді, көже, тәтті, көңілді, әдемі.
  
• 
  Майлы, майлады, шегеледі, тойлады,жайнады.
  

Суреттегі заттарды салыстырып, айырмашылығын сөйлем арқылы айт.

1. 
   Қызыл кітап жуан, ал сары кітап жіңішке.
   
2. 
   Пияз ащы, ал сәбіз тәтті.
   
3. 
   Түнде қараңғы, ал күндіз жарық болады.
   

Берілген әріптермен сөйлем құрау, сөйлемде мүмкіндігінше сын есім болғаны жөн.

Мысалы, Әәәә -Әйгерім әдемі әңгелек әкелді.

Қққ, Ооо, Ссс,Ддд, Ттт, Еее,Жжж.

Ааа Ашулы арыстан ақырды. Бұл сөйлемдегі сын есім қандай? Ашулы деген сөзді басқаша қалай айтуға болады?

ашулы арыстан - ызалы арыстан

- Мұндай сөздерді қалай атайды? Мәндес сөздер, яғни мағынасы бір-біріне жуық сөздер дейді.

- Олай болса, оқулықтағы 2-жаттығуда берілген сын есімдерге мәндес сөздер тауып, үлгі бойынша жазайық.

Ашулы, ызалы; әдемі, сұлу; күшті, мықты; ақылды, білгір; мөлдір, тұнық; үркек, қорқақ.

Берілген сын есімдерден туынды сын есімдерді тап, туынды екенін дәлелде.

Ашулы, ызалы, күшті, ақылды.

(Жұрнақ арқылы жасалған.)

• 
  Орны ауысқан сөздерден сөйлем құрап жаз, сын есімдерді тап, астын ирек сызықпен сыз.
  

1. 
   Өсіп тұр,гүлдер, аулада, қызыл.
   

2. 
   Балды, аю, ұнатады, қоңыр.
   

3. 
   Озып келді, ат,жирен, бәйгеден.
   

4. 
   Қалаларда, метро, болады, үлкен.
   

• 
  Екінші сөйлемдегі сөздердің байланысын сызбамен көрсет.
  
• 
  Ол үшін не істеу керек?
  
• 
  Сөйлемдегі сөздердің байланысын сұрақ қою арқылы анықтаймыз.
  
• 
  Аю не істейді? Аю ұнатады. Нені ұнатады? Балды ұнатады.
  

Бұл ойынның шарты бойынша көсетілген затты сынып тағы оқушылар түлі сөз таптарымен сипаттайды. Тақтаға шыққан бала жасырылған затты табуы тиіс. Алғашқы үш сөйлемге дейін тапқан бала жеңімпаз атанады.

Мысалы, шахмат тақтасы туралы оқушылардың берген сипаттамасы мынадай болды.

- Онда ақ, қара фигуралар бар. Ол төртбұрышты. Онда 64 тор көз бар.

Сын есім туралы не білеміз?

• 
  Сын есім заттың түрін-түсін, сапасын білдіреді.
  
• 
  Сын есімдерге қандай, қай деген сұрақтар қойылады.
  
• 
  Сын есім сөйлемде зат есіммен байланысады.
  
• 
  Сын есімнің негізгі, туынды түрлері бар.
  
• 
  Туынды сын есім жұрнақ арқылы жасалады.
  

Өнер алды-қызыл тіл

“Танысу “ тренингі

Әр оқушы өзінің атының бас әрпінен басталатын сын есім айта отырып өзін таныстырады. Мысалы: Әдемі Әйгерім

«Топтастыру» стратегиясы бойынша ой қозғау.