Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

Сабақтан
басқа
да
, 
жоғары
да
айтылғандай
, 
оқуды
ұйымдастырудың
əртүрлі
формасы
баршылық
. 
Солар
арасында
аса
ерекше
көзге
түсетіні
– 
дəрісбаян
(
лекция
).
Дəрісбаян
– 
оқу
процесінің
өзіндік
анайы
құрылымымен
танылған
тəлім
-
тəрбие
формасы
. 
Дəрістің
басынан
ақырына
дейін
оқытушы
жаңа
оқу
материалын
баяндап
, 
ұсынады
, 
ал
оқушылар
сол
материалды
белсенділікпен
қабылдайды
. 
Дəрісбаян
оқу
ақпаратын
ұсынудың
ең
тиімді
тəсіл
жолы
, 
себебі
оқу
материалы
қисыны
нақтыланған
формада
шоғырландырылып
беріледі
. 
Мұндай
сабақ
аяқ
асты
, 
суырып
салмалыққа
мүмкіндік
береді
, 
осыдан
дəріс
тыңдармандардың
белсенділік
көтеріңкілігіне
дем
беріп
, 
сабаққа
араласып
отыруына
қолдау
-
қуаттау
көрсетеді
, 
сонымен
бірге
оқу
процесіне
шығармашыл
сипат
ендіріп
, 
сабақ
ақпаратына
болған
қызығушылықты
арттырады
. 
Дидактикалық
мақсаттарына
жəне
оқу
процесіндегі
орнына
байланысты
дəрісбаян
: 
кіріспе
, 
айқындау
(
установочная
), 
ағымдық
, 
қорытындылау
жəне
шолу
- 
түрлерімен
ажыралады
. 
Оқу
дəрістерін
өткізу
əдіс
-
тəсілдеріне
орай
дəрісбаян
түрлері
төмендегідей
: 
- 
ақпараттық
 
дəрісбаян
– 
түсіндірме
-
көрнекілік
əдіспен
өткізілетін
дəстүрлі
, 
ежелден
келе
жатқан
оқу
түрі
; 
- 
проблемді
 
дəрісбаян
- 
оқу
материалының
ұсынылуы
шешімі
қажет
болған
сұрақтар
, 
мəселе
-
міндеттер
, 
жағдай
-
ситуациялар
қолданумен
өтілетін
оқу
формасы
. 
Таным
процесі
-
ғылыми
ізденіс
, 
диалог
, 
талдау
, 
əрқилы
көзқарастарды
салыстыру
жəне
т
.
б
. 
жолдармен
орындалатын
оқу
шарты
; 
- 
көрнекілі
 (
визуалды
) 
дəрісбаян
– 
оқу
материалын
техникалық
оқу
құралдарын
, 
аудио
, 
теледидар
қолдану
арқылы
, 
түсіндірме
бере
отырып
, 
оқыту
жүйесі
; 
- 
бинарлы
 
дəрісбаян
(
диалогты
дəрісбаян
) – 
оқу
материалын
екі
оқытушының
- 
бірі
ғалым
, 
екіншісі
– 
практик
немесе
екі
ғылыми
бағыт
өкілдерінің
сұхбаты
негізінде
жеткізу
формасы
; 
- 
шатастыру
 
дəрісбаяны
(
лекция
провокация
) –
мұндай
дəрістер
алдын
ала
жоспарланған
қателіктермен
беріледі
. 
Мұндағы
мақсат
–
оқушылар
ынтасына
дем
беріп
, 
ұсынылып
жатқан
материалға
бақылау
қоюға
жəне
көзделген
олқылықтарды
байқауға
үйрету
. 
Дəрісбаян
соңында
тыңдаушылар
білімі
сарапқа
салынып
, 
жіберілген
қателіктерге
талдау
беріледі
; 
- 
дəрісбаян
 –
конференция
– 
ғылыми
-
практикалық
сабақ
түрінде
күн
ілгері
белгіленген
, 
оқу
бағдарламасына
сəйкес
проблемалар
төңірегінде
баяндамалар
тыңдау
жолымен
өткізіледі
. 
Сабақ
аяғында
оқытушы
қорытынды
жасайды
, 
ақпаратты
толықтырады
əрі
нақтылайды
, 
негізгі
тұжырымдар
жасайды
; 

- 
Кеңес
 
дəрісбаяндар
«
сұрақ
-
жауап
» 
не
«
сұрақ
-
жауап
-
сөз
-
жарыс
» 
күйінде
материалды
оқушыға
жеткізу
формасы
; 
- 
Екеу
 
дəрісбаяны
(
лекции
вдвоем
)- 
бір
пəн
не
тақырып
бойынша
екі
маман
бір
уақытта
дəріс
жүргізеді
. 
Оқушылар
қатысына
орай
оқытушы
рейтингі
анықталады
. 
Дəрісбаян
түрлері
басқа
да
негіздемелер
бойынша
: 
- 
жалпы
 
мақсаттарына
байланысты
оқыту
-
ағарту
, 
үгіттік
, 
насихаттық
, 
тəрбиелік
, 
дамытушылық
дəрісбаяндары
ажыралады
; 
- 
мазмұны
 
бойынша
; 
академиялық
жəне
ғылыми
көпшілік
дəрісбаяндары
белгілі
; 
- 
ықпал
-
əсеріне
 
орай
: 
көңіл
-
күй
, 
түсінім
, 
иландыру
деңгейіндегі
дəрісбаяндар
қолданылуда
. 
Құрылымдық
жағынан
, 
əдетте
, 
дəрісбаян
үш
: 
кіріспе
, 
негізгі
жəне
қорытынды
– 
бөлімнен
тұрады
. 
Кіріспе
 
бөлімде
тақырып
нақтыланады
, 
жоспар
мен
міндеттер
таныстырылады
, 
негізгі
жəне
қосымша
əдебиеттер
көретіледі
, 
өтілген
материалдармен
байланыстар
түзіледі
, 
тақырыптың
теориялық
жəне
практикалық
маңызы
сипатталады
. 
Негізгі
 
бөлімде
проблема
мазмұны
ашылып
, 
өзекті
идеялар
мен
ұстанымдар
нақтыланады
, 
олар
арасындағы
байланыстар
, 
қатынастар
көрсетіліп
, 
құбылыстар
талданады
, 
қалыптасқан
тəжірибе
мен
ғылыми
зерттеулерге
баға
беріледі
, 
даму
болашағы
жөнінде
жол
- 
жоба
анықталады
. 
Қорытынды
 
бөлім
қызметтерінің
мəні
– 
мазмұн
нақтылы
үйретіліп
, 
негізгі
теориялық
көзқарастар
қысқаша
қайталанып
, 
жалпыланады
, 
қорытынды
ой
-
сөз
жүйесіне
келтіріліп
, 
сұрақтарға
жауаптар
беріледі
. 
Семинар
-
меңгеріліп
жатқан
мəселелер
, 
баяндамалар
мен
рефераттарды
ұжымдық
талқылау
формасында
өтетін
оқу
дəрісі
. 
Семинарлардың
басқа
сабақтардан
өзгешелігі
- 
оқушылардың
оқу
-
танымдық
іс
-
əрекеттері
көбіне
олардың
өзіндік
жұмыстары
негізінде
ұйымдастырылады
. 
Семинар
желісінде
тұңғыш
дерек
көздерінен
, 
құжаттардан
, 
қосымша
əдебиеттерден
, 
оқудан
тыс
ізденістер
барысында
алынған
оқушылардың
білімдері
тереңдетіледі
, 
жүйеге
келтіріледі
жəне
бақыланады
; 
дүниетанымдық
бағыт
-
ұстанымдары
, 
бағалау
-
сұрыптау
ой
-
пікірлері
жүйелі
бекімге
келтіріледі
. 
Жүргізу
тəсіліне
орай
семинарлардың
бірнеше
түрі
бар
. 
Олардың
ішінде
аса
кең
тарағаны
– 
семинар
-
сұхбат
 : 
оқытушының
қысқа
кіріс
сөзі
жəне
қорытындылауымен
жоспарға
сəйкес
кең
əрі
ашық
сұхбат
-
əңгімелесу
формасында
өтеді
. 
Семинарға
жоспар
сұрақтары
бойынша
барша
оқушылардың
мұқият
дайындығы
қажет
, 
бұл
тақырып
бойынша
белсенді
талқы
, 
пікір
-
талас
ұйымдастыруға
мүмкіндік
береді
. 
Жоспардың
əр
сұрағы
бойынша
жеке
оқушылар
хабарламалары
тыңдалады
, 
соңынан
олар
басқа
оқушылар
тарапынан
талқыланады
əрі
толықтырылады
.

Кейде
семинар
қатысушылары
сұрақтарды
өзара
бөліп
алады
да
, 
баяндамалар
, 
хабарламалар
дайындайды
, 
кейін
олар
семинар
сабағында
тыңдалады
жəне
талқыланады
.
Семинардың
ерекше
түрі
семинар
-
сөз
-
жарыс
. 
Ол
қандай
да
бір
проблеманың
шешілу
жолдарын
айқындау
мақсатындағы
ұжымдық
талқыға
арналады
. 
Мұндай
семинардың
мақсаты
–
дүниетанымдық
бағыт
-
бағдар
бекіту
, 
бағалау
пікірлерін
қалыптастыру
, 
пікірталас
жүргізу
ептіліктерін
дамыту
, 
өз
көзқарастары
мен
ұстанымдарын
қорғауға
үйрету
, 
өз
ойын
қисынды
да
анық
баяндауға
баулу
. 
Оқу
 
конференциясы
 – 
білім
арттыру
, 
бекіту
жəне
жетілдіруге
бағытталған
оқу
ұйымдастыру
формасы
. 
Əдетте
, 
мұндай
форма
бірнеше
топтардың
қатысуымен
өткізіледі
. 
Зертхана
-
практикалық
 
сабақтар
, 
практикумдар
 – 
оқушылардың
мұғалімдер
тапсырмалары
жəне
басшылығында
зертханалық
тəжірибе
жұмыстар
орындауына
арналған
оқу
ұйымдастыру
формасы
. 
Бұл
оқу
түрі
пəн
кабинеттерінде
, 
зертханаларда
, 
шеберханаларда
, 
оқу
-
тəжірибе
алаңдарында
, 
оқушылардың
өндірістік
бригадаларының
қатысуымен
өндіріс
комбинаттарында
өткізіледі
. 
Мұндай
дəрістердің
негізгі
дидактикалық
мақсаттары
- 
өтілген
теориялық
материалдардың
эксперименталды
негіздемесіне
көз
жеткізу
; 
эксперимент
техникасын
меңгерту
; 
тəжірибелер
өткізу
арқылы
оқу
-
тұрмыстық
міндеттерді
шешу
ептіліктерін
қалыптастыру
; 
əрқилы
оқу
жабдықтары
мен
техникалық
құралдарды
пайдалануға
дағдыландыру
.
Бұл
сабақтар
сонымен
бірге
бағдарламадағы
ірі
бөлімдерде
берілген
теориялық
материалдар
игерімін
бақылау
, 
қадағалау
үшін
қолданылады
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: