Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
| Henneguya-мен закымдануы негізінен 3-4 жастагы шортандар- да байкалган, ятни балыктар жыныстык жетілгеннен соң. Ал, көп жастагы балыктар сирек закымдалады, мүмкін шортандардын көп түрлері 3-4 жасында закымдалуга ұшырап үлгерген болуы керек, сондыктанда кайта зақымдалмайды.
Гельминттердің инвазиясы нэтижесінде пайда болатын иммуни тет көп жагдайда абсолютті емес салыстырмалылык болып келеді. Организмніц кайта закымдалуга жэне жұкпалы ауруларды жұктырмаута кабілетінің калыптасу жагдайы өте аз жэне де олар жеткілікті түрде емес. Иммунды ие организмінде паразиттің дамуы тежелсе, салы- стырмалы сезімталдылыгы жиі байқалады. Иттер шистозомалар- мен екінші қайтара закымдалса оларда паразиттер баяу дамиды, ал алгашкы закымдалтан иттерде паразиттер тез дамып, өте көп кезеседі. Мәліметтер бойынша, Diphyllobothrium /atum-ге катысты адамдарда келе пайда болатын иммунитет дамиды. В.А.Тарсов (1935) алгаш рет өзін 7 плероцеркоидтармен закымдады жэне оньщ денесінде 7 күрт дамыган. бір жылдан соц екінші рет 6 плероцеркойдтан 2, ал үшінші рет 7 плероцеркойдтан бірде бір кұрт дамымаган. Осындай көрініс, жүмыр кұрттарга катысты тышкандарда да келе пайда болатын иммунитет дамиды. Мысалы, тышканды 260Trichocephalus muris паразиттің жұмырткаларымен екінші қайтара закымдатқан кезде оларда 20-30 күн арасында 8-10 есе кем құрттар дамыған, алғаш рет закымдатканга Караганда. Реинвазия барысында 10-15 күннен кейін зақымдалудың каркындылығының 3-4 есеге төмендегені байқалган. Паразиттерді жойғаннан соң 1-1,5 ай бойы иммунитет сакталған. Кейін тышқандар инвазияны бастапқыдай деңгейде кабылдаған. Иммунитеттің қарқындылығы көп жағдайда біріншілік зақымдалудың қаркындылығына тәуелді. Келе пайда болған иммунитеттің тағы да бір көріністері им- мунды организмінде паразиттердің дамуы баяулайды, көлемі жағынан азаяды, аналықтарының түқымдылығы төмендейді жэне ие организмінде паразиттің болу мерзімі қыскарады. Бүл мыса- лы, койлардың Dictyocaulus жэне Cystocaulus, тышкандардың Trichocephalus muris-те байкалады. Сонымен, паразит пен иенін арасындағы қатынаста өзара эсер етушіліктер байкалады, иеге паразиттің антигенді әсері нэтижесінде паразиттердің өздерінің қалыпты тіршілк әрекеттері бұзылады. Бүны, ие организмдердің каркынды және баяу зақымдалған жағдайда паразиттің кейбір даму ерекшеліктерінен байкалады, мысалы, Trichocephalus muris, Trichinella spiralis, Ascaridia lineata, Syngamus trachea, Cystocaulus, Diphyllobothrium latum жэне т.б. Н.П.Шихобалова, Trichocephalus muris-тың дамуын зерттеген- де, каркынды закымданған тышкандарда паразиттің дернәсілдері жыныстык жетілмей өлген, ал әлсіз закымдалғанда дернэсілдердін өлуі азбайкалған. Біртышкандағы 1000 жүмыртканыңтек 8,58% ғана жыныстык жетілген, 500 жүмыртканың -20,4%, 50 жұмыртканын 78,8% жыныстык жағынан жетілген. Ие организмінде паразиттердің саны көп болған сайын олардың дамуы соншальщты баяу жүреді, аналыктары кеш жұмыртқалайды. Н.П.Шихобалова осы күбылысты коректің жетіспеушілігі сал- дарынан емес, келе пайда болған иммунитеттің салдары ретінде түсіндіреді. Осы көзкарасты Cystocaulus паразитпен иесінің арасындағы өзара карым катынасты зерттеп Э.А.Давтян мен Р.С.Шульц колдады. Олардың пікірінще, инвазия каркынды болған сайын иммунологиялык ықпал оданда күшті күрылады, дэл біріншілік зақымдалған процестегідей гельминттердің дамуы шектеледі. Организм кайта закымдалғанда, паразиттің бөлетін токсиндеріне 261қарсы бағытталған иммунитеттің дамуы жиі байкалады. Мысалы, диктиокаулезбен кайта ауырған койларда келесі закымдалуда бірінші закымдалуға тэн кұбылыс бермейді. Вакцинация нэтижесінде пайда болған белсенді иммунитет көптеген мэліметтерде көрсетілген. Накты мэліметтер ұлпалык паразиттерден (Cysticercus fasciolaris, C.pisiformis, Echinococcus granulosus) немесе ие организмінде ауысып жүретін паразит терден (TrichineUa spiralis, Ascaris) алынған. Миграция жаса- майтын ініек паразиттеріне кареы жануарлардың иммунитеті болуы мүмкін. Тэжірбие жүзінде жануарлардың вакцинациясы жоғарыда айтылғандардан баска тағыда келееі гельминттерге карсы жүргізілген: Schistosoma japonicum, Fasciola hepatica, Hymenolepis fraterna, Trichocephahts mitris, Toxocara mistax, Moniezia expansa, Ancvlostoma caninum. Cystoccnilus nigrescens және т.б. Вакцинация үшін эртүрлі эдістермен дайындалған аитигендер мен олардың белсенді фракциялары колданылады. Өгіз солитерінің буындарынан (члеников) дайындалған полисахаридті антигенмен иммундалтан бұзау финноздарымен закымдалуға резистентті бо- лып шыкты. Көптетен баскада гельминттер үшін полисахаридтер дайындалды. Глобулинді жоне туглобулинді фракциялар Cysticercus fasciolaris-ке белсенді болып ніықты. Кейбір гельминттер үшін пассивті иммунитеттің мүмкіндігі бекітілген болатын: Hymenolepis папа, Cysticercus bovis, Ancvlostoma caninum, Ascaris suum, Ascaridia lineata, Trichanclla spiralis және т.б. Белсендіге Караганда, пассивті иммунитет иммунитеттіц ore элсіз корнуін камтамасыз етеді, эдетте оның әсері салыстырмалы аз уакытты алады. Антигендердің эсеріне, жануарлардың арнайы кайтаратын жауабы фагоцитарлы клеткалардың белсенділігінің жогарылауымен жэне антиденелердің түзілуімен көрінеді. Ретнкулярлы тндогелиальді жүйесінің, иммунитеттің пайда болуын- да жэие жүзеге асуында, маңызы өте зор. Олар антигепдердіц тасы- малдаушыеы болады. Сондыктанда осы үлпалардың кез-келген ын- таландыруы күшті жауапты реакцияға алып келеді, керісінше, егер эндотелиальды жүйе бұзылса онда иммунитет элсірейді. Шынында да. ірі кара малдарда силен жтомия пиронлазмаға резиетенттіліктің бірден төмендеуіне алын келеді. Әртүрлі наразиттер үшін, келе пайда болатын иммуниттеттің дамуындағы гуморальді жэне клеткалык факторлардыц ролі бірдей емес. Клеткалык реакциялардың белсенділігі, фагоцитоз, көптеген 262 протозоилык аурулар кезіндегі резистенттіліктің дамуын аныктаиды. (безгек ауруы. пироплазмоз жэне г.б). Фагоциттср паразиттерді корытып жібереді. Деседе, ксйде паразиттер фагоцитозда да дамуға кабілетті. Бұл мысалы. Leishmania жэне Plasmodim calhemeriwn-ж байкалады. Бірак, клеткалык реакциялармеи бірге канда аптидене- лер панда болады. Коп клеткалы паразиттергс кагысы бойынша, фагоцитарлы реакция элсіз дамиды, негізінен ұлпалык паразиттер- де гельминттердің миграция жасайтып дернэсілдері (эсіресе не- матодтар) барлық уакытта эртүрлі мүшелеріндс болады. Алгашкы бөгет ішсктің немесе теріиің кабырғасы болса екіншілері бауыр лимфатикалық бездер, үшінші богет өкгіе үлпалары. Ретикулярлы-эидотелиальді жүйепің козғалғыш клеткаларының жылдам шоғырлануы, паразиттің иммобилизациясына жэнеде акыр сонында оның сәйкесінше мүшеде капіиыкталуына алып келеді. Туа жэне келе пайда болған иммунитет жануарларда түрақты болып та- былмайды, олар иеніңорганизмініңэеер ететін фактолардыңәсерінен біршама күшейіп немесе элсіреп отырады. Осы ықпалдар аурулармен баска да факторлармен үйлееетін ортүрлі диеталарта пегізделіиеді. Күрамында жеткілікті мөліиерде дәрумендері, акуыздары, тұздары бар. толык канды тағамдык режимнің аркаеында паразиттерге катысты жануарлардағы туа жэне келе пайда болатын иммунитет айтарлыктай арта түседі. Екінші жағынан дәрумендердің, кейбір гұздардың жетіспеушілігі организмнің рсзистен ттілігін төмендетеді нэтижесінде туа пайда болтан иммунитеттің өзі де элсірейді. Сонымен мысалы, Эккерттіц (Ackert, 1935) тәжірбиесінде. бала- пандарды авитаминозды корекпен коректендірген кезде, олардың Ascaridia-мен зақымдалуы орташа бір организмде 58 кұрт дамыған, бір мезгілдс толыкканды витаминды корекнен осірілген балаиапдар- дан оріаша 4,4 күрт аныкгалтан. Toxocara cati жүмыргкаларымеп капы закымдалған авитаминоздағы мысыктарда 75 тен 231 дейін паразит кездессе, калыпты мысыктарда бар болтаны 50 паразит кез- деекен. Қоректік кұндылыты томен диета, оргапизмнің төзімділігін томендетіп капа коймай жастык жэне келе пайда болатын иммунитеттті элсіретеді. Авитаминозды ортанизмдегі паразиттердің жүмыр і ка өнімдері едэуір оседі. Helerakis gaUinuc парази гтіктіршілк етуіне кальций тұздарыныц болмауының эсерін Клэфем (Clapham, 1934) зерттеді. Қалыпты диета кезіндегімен салыстырғанда (ба- лапанда 50 кұрт), кальцийсіз диета барысында жануарлар күшті зақымдалады ( бір балапанда 81 құрт кездескен). Nippostrongylus 263 minis паразитше, көртышкапдардың төзімділігше күрамында темірі жок сүтті диетаның эсерін Портер (Porter, 1935) зерттеген. Ол 45-72 күн сүтті диетаға тышкандарды отырғызған жэне осы уакытта олар- ды Nippostrongylus дернәсілдерімен закымдаған. Сүтті диета кезінде инвазия екі есе күшті болтан. А витамины жок диетадағы тышкандардын Nippostrongylus minis, Strongy/oicJes ratti паразиттеріне қарсы табиғи жэне келе панда бола- тын резистенттілігін төмендетеді. Бүл ішек кызметінің бұзылуынан пайда болуы мүмкін. Қоректік рационға алкогольдің аз ғана мөлшерін енгізу иенің резистенттілігін төмендетеді. Коптеген жағдайларда кері қатынасты байқауға болады. Гипоавитаминоз немесе ашығудың эсерінен иенің организмі бірден азып кетсе паразиттер кырылады яғни мекен егу ортасының катты өзгеруі паразиттердің өзіне қолайсыз болып табылады. 264
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|