- деп жазады Б.Спиноза, өзімен-өзі өмір сүретін жэне өзі аркылы өзі өмір сүретін, яғни баска нәрседен түзілетіндей өзге затпен салыстыруға келмейтін нэрсе» деп түсінемін. Субстанция идеясын Жаңа заманның көптеген рационалистері кабылдап алды, өйткені ол ішкі себептер мен өзара әсерлер түрғысынан материалдык заттар мен идеал дык объектілердің өмір сүруін негіздеу мен түсіндірудің методологиялык принципі болып табылды. Осылайша, субстанцияны объективті нактылық ретінде мойындау арқасында оның барлык алуан түрлі жэне шексіз түр алмасуларына қарамастан, оны ішкі тұтастык кырынан карастыруға, элемде жүзеге асып жатқан құбылыстар мен үдерістердің себептік шартшлығын негіздеуге мүмкіндік туды. Сонымен, әлемді субстанция ретінде, ал оның әлемдегі барлык онтологиялық түр алмасуларын өз-өзіне жеткілікті субстанция козғалысының жаңа түзілімдері ретінде ұғынуға ұмтылу - адамзат мэдениетінің қажетгі жетістігі (тек Батыс үшін ғана емес, Шыгыс мәдениеті үшін де). Жэне бүл маңшды, өйткені табиғи жэне элеуметтік жүйелердің субстанционалды сипаты туралы, олардың өмір сүруі мен ұйымдасу тәсілдері туралы, олардың атрибутгы сипаттамалары туралы көзқарас болмай, алға жылжу мүмкін емес. Бүл өркениет калыптасуының бастапқы белестерінде ғана емес, әсіресе, оның дамуының жоғары сатыларында да аса кажет болды, өйткені бұл әлемдегі өзіңнің өмірқамындағы өмір сүруің субстанцияның таусылмас шексіз форма-түзілімдерінің бірі болып табылатын, элемнің дамуы мен үйымдасуы туралы жеткілікті білімнің аркасында ғана мүмкін болады.