(альманах “Тамыр” 1999, вып.1). Постнодернизмде мэдени талдаудын
пэні мен объекті сананың ағымымен үнемі киылысып отырады.
У.Джеймс былай деп жазады: “Біздің калыпты сергек саңамыз, ақылды
саңамыз - бұл сананың ерекше типінің бірі ғана. Саңаның өзге де
формалары бар екендігі туралы білмей-ақ біз өмірден өтуіміз мүмкін,
алайда дер кезінде кажетті стимул колдасак болғаны ол лезде-ак пайда
болады және бұл көңіл-күйдің өзге кездері колдануға бейімді болуы
мүмкін”. Эстетикалық талдаудың объекті мүлдем күтпеген формаға ие
болуы да мүмкін. Мысалы тіпті, компьютерлік көркем эдебиеттер де
бар. Бұл көркем мэтіннің ерекшелігі, оны компьютердің дисплейінен
ғана окуға болады. Ол гипернактылык ретінде кұрылған. Ондағы
307
кнопөкалар аркылы сюжеттің козғалысын өткенге жэне болашакка
ауыстыруға, эпизодтардың орнын алмастыруға, оның акырын өзгертуге
жэне т.б. кимылдар жасауға болады.
Француз мәдениеттанушысы Ж.Бодрийяр біз казірдің өзінде
гипернактылыкта өмір сүрудеміз деп тудырымдайды. Біз дауылды күнгі
кеме сиякты гипернақтылыктың бір шетінен екінші шетіне аударылып
түсіп жүрміз. Оның ойынша Ирактағы “Құмдағы боран” операциясы
(1991 жыл) карапайым нақтылык болған жок. Бұл видеопроектордың
экраны мен компьютер дисплейлеріне “отырғызьшған” гипермэтіндік
сотые болды. Бұл мистика емес -
бұл гипернақтылыктың ерекше
метафизикасы. Мұндай жатдайларда адамның өзіндік бірегейлігі
(самоидентификация) өзгеріп, ол “ойнайтын адамға” айналады.
Ойын
ретіндегі
мәдениет
концепциясын
голланд
ойшылы
Й.Хейзинга ұсынады. Өзінің “Homo ludens” еңбегінде ол мэдениеттің
Достарыңызбен бөлісу: |
