Карталар: Жануарлар Өсімдіктер Қорғау
Мағына Экология
Сонымен қатар, әр топ кілт сөз жазылған парақты (A3 форматы) алады.
б) командир мәтіннің бүкіл топ жұмыс істейтін бөлігін маркермен бөлектейді.
в) тақтада мұғалім кластердің атын тіркейді:
г) ЖАТТЫҒУ :
Видишь, бабочка летает,
На лугу цветы считает:
Раз, два, три, четыре, пять,
Ох, считать - не сосчитать
За день, за два и за месяц.
Шесть, семь, восемь, девять, десять.
Даже мудрая сова
Сосчитать бы не смогла.
д) топтық жұмыс -5-7 мин.
е) топтың бір өкілі бойынша оқушылар тірек ұғымдар мен сөздерді таңдауды түсіндіреді.
Мысалы:
МАҒЫНА
↓ ↓ ↓
ауыл шаруашылығы дәрі-дәрмек безендіру
↓
Жайылым → жемшөп
ЖАНУАРЛАР
↓ ↓ ↓
топтар қорек құрылғылар
↓ ↓
жәндіктер бауырымен жорғалаушылар
ӨСІМДІКТЕР
↓ ↓
улы ← ТҮРЛЕРІ БЕЙІМДІЛІК
∕ ↓ ↓ ↓ ↓
дақылды гүлді емдік шөпті аласа
ҚОРҒАУ
↓ ↓ ↓ ↓
бұзбау ауламау өрттемеу жұлмау
ұяларды көбелектерді шөпті гүлдерді
ЭКОЛОГИЯ
↓ ↓ ↓
жануарлар ↔ өсімдіктер адам ↔ табиғат тірі ↔ өлі
ШӨП → ЖҰЛДЫЗҚҰРТ → ШАҚШАҚАЙ
4. Жалпылау
а) себеп-салдарлық байланыстарды анықтау:
Мұғалім: - сонымен табиғи қауымдастық дегеніміз не?
- Неліктен шалғынды табиғи қауымдастық деп атайды?
б) күмәнге оралу:
- Шалғында қарға көзі өсе ме? (Жоқ)
Мұғалім: - бұл қандай қауымдастық деп ойлайсыз?
Біз бұл суретті жасыл жапырақтан алып тастаймыз.
- Шалғында қоңыраугүл өсе ме? ( Иә)
- Шалғында лалагүл өсе ме? (Жоқ)
Мұғалім: - бұл қандай қауымдастық деп ойлайсыз?
Біз бұл суретті жасыл жапырақтан алып тастаймыз.
- Шалғында шәукілдек өсе ме? ( Иә)
- Шалғында көртышқан өсе ме? ( Иә)
в) Үй тапсырмасы. Эссе жазу:
Мұғалім: - үйде келесі тақырыпқа шағын эссе жазыңыз:
« Мен шалғынмен келе жатқанда, онда....»
г) - Сіз қалай жұмыс істедіңіз?
- Сабақтан кім жаңа нәрсе білді?
- Не ерекше есте қалды?
д) Сабақтағы жұмыс үшін бағалау.
Ш алғын - табиғи қауымдастық.
Шалғындар өзендер мен көлдер бойымен кең жолақпен созылады. Шалғын - шөптесін өсімдіктер алып жатқан ағашсыз кеңістік. Шабындықта өсетін барлық шөптерді бірнеше топқа бөлуге болады (дәнді дақылдар, түлкіқұйрық, қоңырбас, шалғындық атқонақ және т.б.). Дәнді дақылдар оңай танылады: олардың сабағы қуыс - қалыңдатылған түйіндері бар сабан, жапырақтары түйіндерден шығады. Сүйкімді гүлдер масақтарға, масақтар гүлшоғырларда жиналады. Шалғынды дәнді дақылдар - мал үшін құнды азық. Гүлді өсімдіктер (қоңыраугүлдер, нивяник, жүгері гүлдері және т.б.). Шалғындарда дәрілік өсімдіктер (мыңжапырақ, жолжелкен) және улы өсімдіктер (күйдіргі сарғалдақ, маралқурай) өседі. Шалғында тек шөптесін өсімдіктер өседі, олар биік емес, жарық пен жылуды жақсы көреді.
Шалғындардың жануарлар әлемі де бай және алуан түрлі. Жануарлар шөп жамылғысында өмір сүруге бейімделген: жасыруға көмектесетін түсі, кішкентай мөлшері, шұңқырларда тұрады немесе жерге ұя салады. Шалғында жануарлар аз, өйткені жем аз, баспана жоқ - өйткені шалғын - ашық кеңістік.
Шалғынның жануарлар әлемі көптеген топтармен ұсынылған: қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілер.
Жәндіктер әсіресе әртүрлі. Гүлдерде - аралар, көбелектер гүл шыбындары. Олар балшырынмен қоректенеді, гүлдерді тозаңдандырады. Шөптердің жасылында - жұлдызқұрттар өсімдіктермен қоректенеді. Шалғында бақалар мен кесірткелерді табуға болады. Олар жәндіктермен қоректенеді. Жәндіктер шалғынды құстардың негізгі қорегі - бөдене, шәукілдек, шақшақай. Көптеген тышқандар шөпте жасырылады. Шалғындарда борпылдақ топырақтың кішкене бөліктерін байқауға болады. Бұл көртыштардың жұмысы. Олар жер астында өмір сүреді, өсімдік тамырларымен және жәндіктердің құрттарымен қоректенеді.
Шалғында әртүрлі тіршілік иелері бірге тұрады. Олар бір-бірімен байланысты, бір-біріне тәуелді. Аралар тозаң жинайды және сонымен бірге өсімдіктерді тозаңдандырады.
Құстар жәндіктер мен құрттардың тым көп болмауын қамтамасыз етеді, әйтпесе олар өсімдіктерді өлтіреді. Демек, шалғын - табиғи қауымдастық. Шалғындар туған жерін безендіреді. Олар ауыл шаруашылығында үлкен рөл атқарады. Шалғындар мал азығын жинау үшін пайдаланылады, үй жануарлары үшін жайылым ретінде қызмет етеді. Мал жаю шалғындарға өте зиянды екенін есте ұстаған жөн. Көптеген өсімдіктер жоғалады, кейде тіпті шалғынның орнында жалаңаш, тапталған топырақта қалады.
Шалғындағы адамның дұрыс емес әрекеті: көбелектерді аулау, бақаларды аулау, құстардың ұяларын бұзу - экологиялық тепе-теңдікті бұзуы мүмкін. Егер сіз бақалар жойсаңыз, онда шөпті жәндіктер шөптерді жояды. Егер сіз көбелектер мен араларды жойсаңыз, онда өсімдіктер өледі. Адамның шалғынның өмірін, табиғи тепе-теңдігін бұзуға құқығы жоқ, өйткені ол өзіне зиян тигізеді.
Шалғынның сұлулығын қорғау, оның барлық тұрғындарының өмірін қорғау өте маңызды. Шабындықта гүл жыртып алмаңыз, аралардың ұяларын бұзбаңыз, көбелектерді Көңілді ұстау үшін ұстамаңыз. Көбелектер мен аралар болмаса, көптеген өсімдіктер тозаңданбайды - жемістер мен тұқымдар болмайды. Аралар мен көбелектердің кейбір түрлері Ресейдің Қызыл кітабына енгізілген. Өткен жылғы құрғақ шөпті шалғындарда өртеуге болмайды. Ескі шөппен бірге жас өскіндер өртеніп, өсімдіктердің жер асты бөліктері өледі. Өртте ледибугтар, аралар мен құстардың ұялары жойылады. Топырақ аз құнарлы болады. Шалғында тұратын құстарға, кесірткелерге, бақаларға мұқият қарау керек.
Бұл жануарлар шабындықтың экологиялық тепе-теңдігін мұқият сақтайды.
САБАҚТЫ ӨЗІН-ӨЗІ ТАЛДАУ
Пән: Жаратылыстану. Сынып: 4. Технология: Оқу және жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау.
Оқулық: «Жаратылыстану» 2004 ж. «Атамұра» баспасы, автор К.Жунусова. Сабақтың тақырыбы: «Шалғын - табиғи қауымдастық»
Сабақ түрі: жаңа білім туралы хабарлама
Жабдық: оқулықтар, жануарлар мен өсімдіктердің суреттері бар конверттер, үлкен жасыл парақтар, таспа, маркерлер, желім және тақырыптық карталар.
Сабақта педагогикалық қызметтің келесі мақсаттары қойылды:
Өзінің бастапқы білімі мен ғылыми ақпаратын салыстыру негізінде өз білімін талдауды жүзеге асыру және олардың қандай қызмет арқылы алынғанын түсіну қабілетін дамыту.
Сыни ойлауды қалыптастыру; "Кластер" техникасымен таныстыру және оларды "Шабындық – табиғи қауымдастық" мәтінінің мысалында қолдануға үйрету; топтардағы өзара әрекеттесуді үйрету;
Шығармашылық және аналитикалық қабілеттерін дамыту.
Сабақтың дидактикалық процесі "Оқу және жазу арқылы сыни ойлауды дамыту технологиясына" негізделген.
Сабақ барысында модель сақталды: СЫН-ҚАТЕР - ТҮСІНУ – РЕФЛЕКСИЯ.
СЫН-ҚАТЕР кезеңінде оқушының қолда бар білімді өзектендіруі үшін жағдайлар жасалды және оларға сүйене отырып, кестелер құру арқылы топтар бойынша пікірлер, ойлар мен болжамдар алмасуды ұйымдастырды. Ақпарат тыңдалады және талқыланады, күмән туындайды. Жұмыс жеке және топтарда жүргізіледі. "Сын-қатер" кезеңдерінде қолда бар білімге жүгіну әдісі қолданылды.
ТҮСІНУ (іске асыру) кезеңінде "Инсерт" қабылдау негізінде ақпарат алу ұйымдастырылды. Балаларға тақырып жазылған мәтін мен карта ұсынылды. Сондай-ақ, оқушылар қойылған мәселе бойынша алынған ақпаратпен алмасты, өйткені әр оқушының пікірі маңызды. Топтарда жұмыс жүргізілді.
РЕФЛЕКСИЯ (ойлану) кезеңінде "Кластерді" құру арқылы алынған ақпаратты түсіну; тақырып бойынша білімді игеру туралы пікір алмасу және өзін-өзі бағалау ұйымдастырылды. Сондай-ақ балаларға үй тапсырмасы ұсынылды - "Мен шалғынды аралап жүргенде, ....». Менің ойымша, сабақ мақсатқа жетті. КМЧП технологиясы сабақтарда ынтымақтастық құруға ықпал ететініне, зерттелетін материалға қызығушылықты арттыратынына, жаңа жағдайда өз бетінше әрекет етуге үйрететініне сенімдімін.
Әдебиеттік оқу сабағы. А.Н.Толстой «Никитаның балалық шағы»
Мақсаты: көркем мәтінді талдау арқылы балалардың эмоционалды саласын дамытуға ықпал ету; шығарманы әдеби - тарихи аспект арқылы қарастыру; туған жердің сұлулығын көре және бағалай білетін ізденімпаз және мұқият оқырманды тәрбиелеу.
|
Достарыңызбен бөлісу: |