Оку қүралы оку үрдісінде екі әдіспен еңгізіледі. Бірінші жағдайда

II бөлім. Дидактика
173
Қазіргі танда окыту тәжірибесінде оқыту күралдарын колдану, өндеу,
карастыруда үш пікір кеңінен тараған. Біріншіден, 
қүралдар оқушының білім 
сапасына эсер етпейді, сондықтан оларды қолдану міндетті емес; тақта, бор 
мен анықтап түсіндірудің өзі жеткілікті. Бүл бағытта оқыту күралдары 
көрнекілік қүралдарына үқсайды. Сонымен катар, білімді игеруде тәжірибелік 
қызметтің рөлі бағаланбайды, механикалық жаттаудың мазмүны күшейеді. 
Ақыл-ой еңбегі басты саналады, ал оқушылардың сөзі өз ойын білдіру қүралы 
болып есептеледі. Бүл бағыт қазір ескірген болыгі саналады.
Екінші бағьггта 
оқыту қүралдары максатқа жетуде басты рөл аткарады, ал 
қалған бөліктері (әдістер, үйымдастыру, кескіндер және т.б.) оқыту қүрал- 
дарының ерекшеліктеріне сәйкес болуы кажет. Окыту қүралдарының рөлінің 
басым болуын бірінші бағытқа кері реакция ретінде қарастыруға болады. Осы 
бағытты қолдайтын мүғалімдер оку кабинетінің жабдықталуына аса көңіл 
бөледі, әрдайым оқушылармен бірге жаңа оқу қүралдарын өндеп, дайындайды 
(көрсетілетін тәжірибелер, зертханалық жүмыстар, көрнекі қүралдар жэне т.б). 
Олар, шын мэнінде, үлгі түтатын және оқушыларға сапалы білім беруді 
қамтамасыз ететін, оқыту ісінің шеберлері.
Үшінші бағытта 
оқыту қүралдары негізінен мүғалім мен оқушының кыз- 
мет жүйесінде қарастырылады. Олар белгілі бір қызметті атқарып, оқушының 
ақыл-ойын дамытып, сапалы біліммен қамтамасыз етеді (басқа да бөліктермен 
бірге). Жаңа оқыту күралдарын өңдеу, қолдану арқылы іс-әрекеттің қүрамы 
өзгереді, оқушылардың ақыл-ойының дамуын және білім сапасын күшейтеді.
Алдыңғы, қатарлы мүғалімдердің тәжірибесі мен эксперименттік зерт- 
теулері ақыл-ой дамуының қарқындылығы оқу қүралдарын дайындау іс- 
әрекетіне де тәуелді екенін көрсетті. Жай дайын үлгіні қолданудан гөрі окыту 
қүралын өз бетінше дайындау оқушының ақыл-ойын дамытады, сапалы білім 
береді. Оқыту күралдарын өндеу және игерілгенді жетілдіру танымдық 
тапсырмалар мен нүсқаулар, алгоритм мен жүмыс жоспарлары, жаттығулардың 
жаңа түрін қүрастырудың өзгеруін білдіртеді. Оқушылардың білім сапасының, 
көзкарастары мен қабілеттерінің өсуі тапсырмалардың саны емес, олардың 
әртүрлігіне байланысты.
Белсенді мүғалімдер оқытудың жаңа қүралдарын жиі дайындайды, 
олардың айтуынша, осыған сәйкес оқушылардың білім сагіасы жақсарады. Бүл 
түжырым белгілі дидактика заңдылығында көрсетілген, яғни оқушының білім 
сапасы оқу жүмысында қолданылған оқу қүралына бағынышты (танымдық 
қызмет қүралы). Оқудың жаңа қүралдары мен осыған орай үйымдастырудағы, 
танымдық қызмет мазмүнындағы өзгерістер оқушылардың танымдық қызығу- 
шылығын тудырады, оқу материалын түсінуде еске сақтауды жақсартады. 
Жаңа оқу қүралдарын дайындау мен қолдану үдерісі оқушылардың ақыл- 
ойының дамуына көмектеседі, шығармашылық қабілетін оятады.
Оқу әрекетінде материалдық, сонымен қатар идеалдық оқу қүралдары 
қолданылады. Ақыл-ой орекеттері идеалдық қүралдар арқылы іске асады, олар 
ойлау, тапсырма шарттары мен жүмыс технологиясының қүрамына кіреді. 
Мүғалім жаңа материалды түсіндіруде үдерісінде осы қүралдарды көрнекі 
символдар, сызбалар, кесте, (материалдық) т.б. түрінде көрсетеді. Оқыту 
қүралдарын қатаң тәртіппен қолдануды алгоритм, ал кейде “есептің шешу 
жоспары” деп атайды.

174

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: