Г. К. Сатыбалдиева а в т о р л а р

малык мәселелерді өз бетімен шешуге мүмкіндігі болмайды, сон- 
дыктан мүғалім, осы проблеманы шсшу үшін белгілі бір жүйс- 
мен, бағытпен окушыларды тарта, олардыц белсснділігін артты- 
ра отырып, жаңа бір білімді игеру жолдарын керссту арқылы оқу 
матсриалының таны.мдылык жагын арттыруға комектсссді.
Проблемалық-ізденіс оқыту әдістері коп жағдайларда оқушы- 
нын шығармашылық шеберлігін, оқу-танымдылық және сңбск- 
тену іс-әрекетін, ойлану жәнс өз беті.мен білімді игеру. жске ба- 
сыныц еңбекке деген шығармашылык көзкарасын, белсенділігін, 
саналылығын да.мытуда тиімді әдістердің бірі болып саналады.
Проблемалы-ізденіс әдістерін қолданылудың тағы да бір 
тиімділігі - оку материалының мазмүнындағы жаңа ғылыми тү- 
сініктер мсн заңдылыктарды, теорияларды қалыптастыруда ен 
басты рөл аткарады. Осы алған білімдерінің иегізінде проблема- 
лык ситуацияларды өз бетімен іздену барысында жаңа ғылыми 
моліметтерді шешуге, игеруге, түсінуге мүмкіндік береді.
Сонымен катар бүл әдісті ен бір срекше түр деп есептсуге 
болмайды, себебі бүл әдіспен окыту көп уакыт алумен қатар, жа- 
ңа оку материалы» игеруге, оқушыныц базалык білімі болмаса, 
оны қолдануда дүрыс нотиже бермейді.
Егер оку материалының күнделік деңгейі жоне окушының 
базалык білімі жеткілікті болса, олар өздерінін болжамдарын, 
күбылыстар мен заңдылыктар арасындағы байланыстарды анык- 
тауда осы одісті колдану оте пайдалы деп есептеледі.
Зерттеу одісіиін басты мәиі мынада:
- белгілі бір уакыт аралығында белгілі бір проблеманы аиык- 
тап, оны шешуді окытушы мен окушы бірге жүргізеді;
- окушыға проблема жайлы алдын ала хабарламай, өз бе- 
тімсн шешуге мақсат кою. Оның шешу жолын окушы озі 
тауып корытындылайды;
- окушының басты кызметі жедел түрде берілген проблема- 
ларды шешуді баскару;
- оку үдсрісінің қаркыны жогары, оқу оте кызықты жүргізі- 
луде, нәтижесінде, білімніц теренділігі, нактылығы, жан- 
жактылығы айкыи корініп түрады.
4.1. Окыту одістемссінс жалим сипаттама 
♦ 
71

Сондықтан бүл әдіс окушының білім алу барысында шығар- 
машылық қабілетілігіиіц дамуына байланысты болатындығын 
корсетеді. Оиыц басты ксмшілігі - окушыдан да. окытушыдан да 
көи уакыгты және энергняны шығындауды талап етеді жоне бүл 
одісті қолдану окытушының білім деңгейінің жоғары болуыи та­
лап етеді.
Дидактикалык максатка байланысты екі әдіс тобын боліп ка- 
рауға болады:
1. Оку материалы!! алғаш игеруге мүмкіндік жасау әдісі.
2. Алғап білімді тиянақтау жоне жетілдіруге мүмкіндік жасау 
одісі (Г.И. Щукина. И.Т. Огородников).
Бірінші топка ақпаратты дамытушы (ауызша мазмүндау әнгі- 
ме, кітаппсн жүмыс істеу), ізденіс (онгімелссу, диспут, зертха- 
налык жүмыс), ғылыми зсрттсу әдісі жатады.
2. Бинарлы жоне полинарлы әдістердін түрлерін колдаушы- 
лар бар. Мысалы, М.И. Махмутов бинарлы әдісті жасады.
1. Окыту тәсілі.
2. Оку тәсілі. В.Ф. Паламарчук жәнс В.М. Паламарчук поли­
нарлы әдісті үсынды.
3. Дидактикадағы соңғы ксздегі еп коп тараған әдістердің 61- 
pi жәнс сонғы оп жыл бойы пайдаланып келе жаткан әдістін бірі 
- К. Бабанский үсынған әдіс, онда үлкен үш топ әдістерге бөлінеді:
1. Оқу-танымдылық кызмстін ынталандыру - дәлелдеу (мотив).
2. Оку-танымдылык үдерістін тиімділік қызметін бакылау 
жоне өзіндік бакылау.
3. Оку-танымдылык үдсрістін үйымдастыру жәнс іске асыру 
кызметі.
Оларды мынандай кесте түрінде көрсстс отырып, түсіндіруге 
болады.
Оку танымлылык кызметін үйымдастыру және іске асыру одісі
72 
♦ 
4-тарау. Биология иоиін окыту олістемслсрі. Окыту одістерін...
Сөйлеу
Корнекілік
Практнкалык
Индуктивті
Дедуктивті
Реиродуктивті жә- 
ис проблсмалык 
ізденіс
Өз бстімен іздену жәнс 
окытушынын баска- 
руымсн іздену
Білім козі
Логика
Ойлану
Баскару

4.2. Окыту одістері жәнс оиыц қы.зметі 
♦ 
73
Оку танымдылык кызметін ынталандыру жоне дәлелдеу әдістсрі
Окуга лсген кыімгушылыгмн ынталаиды- 
ру жэне долелдеу
Окуга леген борышы мен жауаиксрші- 
лігін ынталаилыру және дәлелдеу
Оку-танымдылык кызметінін тиімділігін бакылау 
және өзара бакылау әдіеі
' Ауызша бакылау жоне 
езін-озі бакылау
Жазбаша бакылау жә- 
не озінше бакылау
Зертхана.іык, практика- 
лык бакылау және өзін- 
өзі бакылау
Сонымеи, әрбір әдісті алсак та оның басты мақсаты оку-тәр- 
бие үдерісінде: окыту, дамыту, тәрбислеу, дәледдеу және бақылау 
кызметтерін аткаруға бағытталған. Осы әдістерінің нәтижссін- 
де әрбір үстаз және шәкірт алдына койған максаттарына жете- 
ді. Әдістердің аткаратын қызметіне байланысты біреуінің функ- 
циясы жоғарыдаса, екіншісі төмсндеуі мүмкін.
Ертедегі тарихи үрпақтан қалған және педагогикалык прак- 
тикаларда кездесетін, отандык және шетслдік зерттеушілердің 
үсынуы бойьшша окылу әдісініц мынадай түрлсрі бар.

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: