Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған



Pdf көрінісі
бет104/259
Дата30.01.2023
өлшемі6,92 Mb.
#166770
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   259
Байланысты:
Кітаптар 25-36

ШУМАҚ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Өлең тармақтарының (жолдарының) бір-бірімен синтак-
систік қарым-қатынасқа түсіп, бірігулерін, яғни синтаксистік 
тұтас бір дүние құрап, топтасуларын сөз еткенде, ең алды-
мен, өлеңнің шумақтарға бөлінетін-бөлінбейтіндігін есепке 
алу керек. Өйткені мұның өлең құрап тұрған жолдардың бір-
бірімен топтасып-ажырасатын межесін айқындауда айрықша 
мәні бар. Б.В.Томашевский өлең тармақтарының строфикалық 
(шумақты) және астрофикалық (шумақсыз) екі түрлі жолмен 
топтасуын сөз етсе
73
, Н.С.Поспелов субстрофикалық (шумақ 
элементі бар) құрылымды да қосу керектігін айтады
74
.
Ал шумақ (строфа, строфика) деген не? Өлең құрылымына 
тән бұл категорияны әрқилы танушылық бар. Қазіргі орыс 
филологиясында шумақ құрайтын белгілер: ұйқас бірлестігі, 
тармақтардың белгілі бір тәртіппен орналасуы және шумақтың 
ритмика-интонациялық оқшаулығы болып табылады
75
. «Стро-
фа является одновременно законченным синтаксическим и 
тематическим целым: она заканчивается точкой и заключает в 
себе законченную мысль»
76
.
Қазақ поэзиясын зерттеушілер де шумаққа бірдей анық-
тама берген емес. Проф. Қ.Жұмалиев негізгі белгі ретінде
синтаксистік тұтастықты алатын сияқты: «Өлең сөйлем-
деріндегі синтаксистік бір ойдың бітуін шумақ деп атайды»
77
(Әрине, шумаққа берілген бұл анықтама тым келте, қара-
пайым). Шумақты жасайтын факторлардың бастысы ұйқас 
деп танығандықтан, кейбір зерттеушілер бір ұйқаспен қам-
тылған тармақтардың күллісін бір-ақ шумақ деп табады. Мы-
салы, Е.Ысмайылов Абайда 32 ұйқасты тармақтан құралған 
шумақ бар дегенді айтады
78
. Қазақ поэзиясын, оның ішінде 
73
 Томашевский Б.В.
Строфика Пушкина // Пушкин. Исследования и материалы. - 
Т. II. - М.-Л., 1958. - С. 51.
74
 Поспелов Н.С.
Синтаксический строй стихотворных произведе ний Пушкина. - 
М., 1960. - С. 38.
75
 Томашевский Б.В.
Стих и


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   259




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет