496
өйткені, бұл – көркем сөз дамуының объективті заңдарының
бірі. Абай буын саны жағынан өлеңнің өзіне дейін болмаған
жаңа түрін жасағанымен, олардың барлығы да силлабикалық
құрылыс заңдылығына бағынады, өйткені қазақ өлеңінің жа-
салу табиғаты силлабикалық буын өлшеміне құрылған. Абай
өлеңнің тармақ саны мен ұйқасуына қарай небір алуан жаңа
түрлерін ұсынғанымен, сайып келгенде, олар өлеңді ұйқасқа
құру шартына бағынады, өйткені соңғы дәуірлердегі қазақ
өлеңінің негізгі белгісі – аллитерация емес, ұйқас. Абай қазақ
өлеңі бұрын білмеген теңеудің, эпитеттің, метафораның жаңа
түрлерін ұсынды, ал олардың қолданылу принциптері мен
жасалу техникасы Абайға дейінгі қазақ өлеңіне де тән бола-
тын. Бұл шарттан да Абайдың аттап өтуі мүмкін емес. Бірақ
осылардың барлығын жетілдіру, түрлендіру, жаңа сапалық
белгілер қосу тұрғысынан поэзия тілін дамытуда Абайдың
еңбегі орасан зор болды.
Абай Пушкин сияқты, өлеңнің іші поэтикалық ойға толы
болуына күш салады. Ойға құрылған өлең сол ойды дәл, әсерлі
етіп беретін амал-тәсілдерді іздеттіреді. Сондықтан да Абай-
да өлеңнің мазмұнын, ақынның айтпақ идеясын білдіретін
элементтердің айқындала түсуі басым.
Ең алдымен, Абай қазақ поэзиясы тілінің сөздік құрамына
өзгеріс енгізді. Өзіне дейінгі ақын-жыраулар тілінде көп қол-
данылмайтын тұрмыс-салттық лексиканы, қарапайым сөз-
дерді, терминдік мәнге ие болған ескі, жаңа атауларды өлең
тіліне қосып, оларды поэтиканың құралына айналдырды. Абай
шығармашылығы тақырыбының бірі және бастысы – адам,
оның моральдық бет-бейнесі, сыртқы портреті, ішкі дүниесі,
іс-әрекеті және бұл тақырыптарды Абай бұрынғыдай жал-
пы түрде, өсиет-ақыл айту түрінде емес, нақтылы түрде, әр
қимыл-әрекетті, әр мінез-құлықты дәл көрсету түрінде жыр-
лайды. Сондықтан адамның белгілі бір сәттегі психологиялық
күй-қалпын дәл беру үшін бұрыннан тілде қолданылатын
Достарыңызбен бөлісу: