Әділханова жанна сайынқызы
жүктеу/скачать 0,79 Mb. Pdf көрінісі
|
annotation15841
| пайғамбар, тұр, көр, есіт, сахара, дария,
жандыр сияқты сөздерді оқып қана қоймаймыз, туысқан тілдердегі Пушкин лебін, рухын сеземіз. Мәселе сөздердің сырттай ұғысқанын да емес, ішкі мәнінде, мағынасында»,– дейді ғалым [92, 118-б]. «Пайғамбардың» түркі тілдеріне біршама сәтті аударылуы әлемдік әдебиеттен орын алған тұлғаны тануға деген құштарлық деп түсінген дұрыс сияқты. Ақынның эстетикалық кредосын белгілейтін туындының бірі осы – «Пайғамбар» өлеңі екенінде дау жоқ. А.С.Пушкин шығармашылығының, оның асыл туындыларының қазақ оқырмандарына жетуінің жан-жақты қырларын жаңаша пайымдау бүгінге дейін де жалғасын тауып отыр. М.Әуезовтің 1936 жылы жазылған «Пушкинді қазақшаға аудару тәжірибелері туралы» атты мақаласында: «Ақынның үлкенді-кішілі шығармаларын қазақ тіліне жақсылап аударып беріп, қазақ оқушысы Пушкинді өзінің ана тілінде оқып, түсіне алатындай ету керек», – деген болатын [104, 269- б.]. Осы сөздің мәнін терең түсінген қазақ қаламгерлері сөз жүйрігі сонау І.Жансүгіровтен бастап, бүгінге дейін Пушкин шығармаларын аудару 102 саласында қарымды еңбек етті. Әсіресе, белгілі ақын Қуандық Шаңғытбаевтың шығармашылығы Пушкин шығармаларын қазақ тілінде аударумен тікелей байланысты болды. Ол 1949 жылдан бері осы тақырып төңірегінде талмай тер төкті. «Пушкиннің шығармаларын аударуға отыз жылдай өмірін жұмсаған Қ. Шаңғытбаев осы еңбегі арқылы қазақ әдебиетіне үлкен олжа қосты. 1949 жылы басылған аудармалары қазақтың поэзиялық тәржімасының қалыптасуы жолында өзіндік орны бар еңселі еңбектер болып қала береді »,– деп қазақ ғалымы С. Абдрахманов осы мәселе туралы зерттеуінде атап көрсетеді [105,351-б.]. Бүгінгі күнде қазақ әдебиеттану ғылымының аударма саласы туралы кең көлемде, ауқымды еңбек жазған С. Абрахмановтың «Төлтума мен телтума» атты монографиялық еңбегінде Пушкин шығармашылығына заманауи ғылым тұрғысынан кең талдау жасайды. Осы тақырыптағы С. Сейітов зерттеулері туралы жылы пікірлер білдіріп, онда аударма саласындағы алғашқы терең талдау жасалғанын атап айтады. Қазақ поэзиясында өз кескін-келбетін, жеке қолтаңбасы мен творчестволық даралықтарын айқын танытқан І.Жансүгіров, Қ.Шаңғытбаев, Қ.Аманжолов, Ғ.Орманов, Қ.Бекхожин, Х.Ерғалиев сынды ақындар аударма саласында өзіндік стиль мәнерін қалыптастырды деп айта аламыз. Әсіресе, олардың өз шығармаларындағы сөз қолданыстарының аудармаға «ауысуы», онымен біте қайнасуы сияқты белгі-нышандардын айнытпай аңғаруға болады. Белгілі ғалым Р. Сыздықованың көркем әдебиеттегі сөз қолданысы, тілі туралы пікірлері осы тұста еске түседі: «Көркем әдебиет ақылды ойдың әсем құндақталған көрінісі болса, сол әсемдікті тіл арқылы, сөйлем құру арқылы қалайша берудің жолын жақсы білу керек»,– десе[106], В.М. Жирмунскийдің пікірінше: «композиционные задание художника, звуковое и смысловое, находит выражение в метричексом и синтаксическом построении словесного материала»[107, 31-б.]. Демек, кез-келген шығарма көркемдік қасиетке сөзді дұрыс қолданғаннан келіп шығады. Ғалым осы жағына баса назар аудара отырып, аудармадағы қазақ ақындарының «тең түсіп», «кем түсіп» жатқан сөз қолданыстарын жіті бағдарлайды. Мысалы: Пушкин лириасында «А.П.Кернге» (1825) өлеңі сезім тереңдігімен, өлеңнің мейлінше келісті көркемдігімен ерекше орын алады.С. Сейітов осы өлеңнің қазақша нұсқасын жасаған ақындардың аудармаларының сөз қолданысын салыстыра зерттеп көрсетеді: «Шығарманың үш нұсқасы бар: Қасым Тоғызақов (1938), Қуандық Шаңғытбаев (1949) және Ғали Орманов (1953) аудармалары ең тәуір аудармалар ретінде ұсынылған: Пушкинде: Я помню чудное мгновенье: Передо мной явилась ты, Как мимолетное виденье, жүктеу/скачать 0,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|