383
мөлшерден кем, бірі артық шығып жатуы шалықтап, шалқып айтылған
мағынасыз сөздің қисынсыздығын айқындау үшін көркем тәсіл ретінде
әдейі жасалған.
Ілиястың «Қазақы қорытынды», «Ала бие», Бейімбеттің «Ыбыраймыз,
Ыбыраймын» атты өлеңдеріне тән қасиет – олар екі адамның бетпе-
бет келіп сөйлескен сөзі
диалог түрінде
құрылған. Екі кісінің сөздері
кезектесіп, үнемі алмасып келуінің өзі де өлең ырғағының ширыға түсіп,
нақ-нақ айтылуына себін тигізеді. Аталған өлеңдерден мысал келтірейік:
«Қазақы қорытынды»
:
– Не шықты
Әликүм салам,
– Ат майы қайтты,
Қайдан балам?
Тигені – ала бие.
– Қаладан.
«Ыбыраймыз, Ыбыраймын»
:
– Не жақсы, жаман?
– Уа, кімсің?
– Ел аман.
– Ыбыраймын.
Әйелге бостандық болды.
– Жайымысың?
Әйел ерге барады қалаған
– Жаймын.
Еркек әйел алады таңдаған.
– Қайдан келесің?
Ұғынбаймын, балам,
– Соттан келемін.
Бұ не заң-заман?
Соттан емес-ау,
– Қазақшылық қалады білем,
Оттан келемін …
Сырт қарағанда бір-біріне жанасымы жоқ секілді көрінген ұзынды-
қысқалы тармақтардың қиюласып, ырғағы бірыңғай, жеңіл шығатынын
байқауға болады. Өлеңнің басында келетін тармақтарды алсақ,
«Әликүм
салам», «Қайдан балам?», «Не жақсы, жаман»
4, 5 буынды тармақтар
ырғағы жағынан өзара сәйкес, «Қаладан», «Ел аман» деген 3 буынды
тармақтар да сондай сәйкес шығады. Ал «Әйел ерге барады қалаған»,
«Еркек әйел алады таңдаған» деген екі ұзын тармақты алсақ, бұлардың өз
ара жақындығын былай қойғанда, әрқайсысы жоғарыдағы бір ұзынырақ,
бір қысқарақ тармақтың екеуімен (
Достарыңызбен бөлісу: