негіздері. Мұнай өңдеудің екіншілік процестері Жоғарыда аталып өткендей, мұнай өңдеу барысында біріншілік
жəне екіншілік процестерді жүзеге асырады. Біріншілік процестерді
мұнай өңдеудің алғашқы процестері ретінде қолданады. Бұл процестер
дайын тауарлы мұнай өнімдерін алу үшін жеткіліксіз процестер
бо
лып табылады. Сондықтан сапалы дайын мұнай өнімдерін алу
үшін термиялық, термокаталитикалық жəне гидрогенизациялау
процестерін қолданады.
Термиялық процестер жоғары температурада өтеді. Олардың
қатарына: 1) термиялық крекинг жəне висбкрекинг; 2) кокстеу;
3) пиролиз; 4) битумды өндіріс; 5) техникалық көміртектің өндірі сі
жатады.
Жоғары қысымдағы термокрекинг (2-4 МПа), екіншілік немесе
ауыр дистилляттарды фракциялардың жəне олардың қоспаларының
қалдық өнімдерінен, жеңіл көліктердің жанармайларын өндіруге
арналған.
Висбкрекинг – төмен қысымдағы жəне 500°С температурадағы
жеңіл термокрекингтің процесі болып табылады. Бұл процесс ауыр
мұнай қалдықтарынан қазандық отындардың құрауыштарын (мыса-
лы, гудронның) немесе арнайы көміртекті материалдардың өндірісі
үшін қажет шикізат-дистиллятты өнім алуға арналған. Висбкрекинг
процесі ең жақсы дамитын процестер қатарына жатады.
Кокстеу – мұнай коксының құрауыштарын өндіру үшін шикізат
болып табылатын, дистилляттарды өндіру мақсатында төмен қысым-
да (0,2-0,3 МПа) мұнай қалдықтарын жəне олардың ауыр газойльдер-
мен қоспаларын термоөңдеу процесі болып табылады.
Пиролиз – 700-900°С төмен қысымда олефині бар газды алу мақ-
сатымен көмірсутекті шикізатты термоөңдеудің қатаң түрі болып
табылады.
Битумдардың өндірісі – жол, құрылыс жəне басқа да битумдардың
маркаларын алуға арналған.
166
Техникалық көміртекті өндірісі 2000°С дейін сұйық немесе
газтектес көмірсутекті шикізатты (пиролиз шайыры, крекинг қал-
дықтары жəне т.б.) термоөңдеу болып табылады.