140
Ел тұрмысындағы бұл кеселді құбылыс қоғам денесіне дендеген дерттен
екенін де Ш әкәрім жақсы ұға білді. Ол дерт — отарлық жүйе, Ресей импери-
ясының аз халықтарды алым-салықпен ғана емес, ж ерін жаулап, малын
тонап, жанын жеп жатқан зорлық пен зомбылығын өз көзімен көрді.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы замана
дүрбелеңінің шындығы Ш әкәрімнің дүние танымын қалыптастыруға ора-
сан зор эсер етті. Осы шынайы шындықты танып білу жолында өзін ің
рухани ұстазы Абай өн егесін ен үйренді. Ол өз халқының рухани
мәдениетінен нәр алып, жалпы адамзаттың ғылым мен көркемдік ақыл-ой
жетістігіне сүйенді.
Ойшыл Ш әкәрім Шығыстың, қала берді, Батыстың ф илософ ия
мәдениетіне де үңіліп, оны тамаша меңгере де білді.
1905-1906 жылдарда Меккеге аттанып, қажы атанды. Меккеге барған са-
парында Ш әкәрім өзінің ой-көзқарасын, рухани жан-дүниесін жаңғыртып,
бүкіл мұсылман әлемінің қасиетті мекенін өз көзімен көріп кайтты.
Қасиетті Қүранды талдап, казак ұғымына, тірлігіне сай сыпаттады.
Теолог ретінде казакка сіңіскен мүсылманшылық ислам дініне дейінгі
наным-сенімнен гөрі алға едәуір қадам баскан ізгілік деп есептеді. Ш әкәрім
табиғаттың жүмбақ сырын ұғып, танып білуге ақиқат шындыкты жалықпай,
ізденуден де талмайды. “Үш анық” атты философиялық туындысында ақын
ақиқатты ар-ож дан , шын иман, яғни “адаспайтын айкын ж о л ” кісілік,
әділеттілік, қайырымдылык деп үғады. “Мен жан жок, өлген соң өмір жок
дегенге таңғаламын... жанның барлығына өлген сон, да жоғалмайтындығы-
на... катып калған әдет... акыл ісі ме? Жан екі өмірге бірдей керек таяныш
екеніне нана алмаған кісінің жүрегін ешбір ғылым, өнер, ешбір жол, заң
тазарта алмайды”,— дей келіп, терең ойлап, ақылымен пайымдап іс қылу
Достарыңызбен бөлісу: |
