Саясаттану
жүктеу/скачать 15,5 Mb. Pdf көрінісі
|
otemisov karabala saisat
| конституциялық монархия
. Мемлекет басқарудың бұл түрі Англияда осы күнге дейін сақталып кейін басқа мемлекеттерге де тарады. Мысалы, Швеция, Дания, Испания, Жапония және т.б. Парламенттің пайда болуының екінші маңызы, ол демократия туралы идеяны іске асырудың құралының, тәсілінің шығуы. Идеяны іске асыратын әдіс болмаса, ол идея күйінде қала беруі де мүмкін. Парламент дегеніміз - тек жоғарғы саяси биліктің түрі ғана емес, ол жалпы сайланбалы органдар жүйесі. Мысалы, жергілікті сайлау органдары, мәслихат та парламенттік жүйе. Демократияның дамуындағы келесі үлкен қадам 527 жылдан кейін жасалып, 1792 жылы Францияда республика қалыптасты. Республика дегеніміз - саяси биліктің негізгі жоғары органдары сайлау арқылы ұйымдастырылатын мемлекет құрылысы. Мұнда монарх (патша, король) жоқ. Биліктің негізгі органдары сайлау арқылы қалыптасады. Францияда республиканың пайда болуы 1789 жылғы Ұлы Француз революциясымен байланысты. Мемлекет басқарудың республикалық түрі бұрын да тарихта болған. Мысалы, көне Афины, немесе, орта ғасырлардағы Италияның көптеген полистері республика болып аталды. Бірақ оларды басқаруға қоғамның барлық мүшелері қатысқан жоқ, мемлекеттік билік тек ғана ақсүйектердің қолында болды. Ал Франциядағы республика – тарихта алғаш рет қоғамның барлық әлеуметтік топтарын, таптарын қамтитын мемлекет басқарудың түрі болатын. Франция республика деген атаққа өз мағынасына, мәніне лайық ие болып отыр. Бұл елде республика талай рет құлатылды, бірақ оны француз халқы бірігіп қайтадан қалыптастырып, дамытып келе жатыр. Францияның қазіргі конституциясы осыны көрсетеді, бұл «Бесінші республиканың конституциясы» деп аталды. Сонымен, парламенттің отаны – Англия болатын болса, республиканың отаны – Франция. Ал дүниежүзіндегі қазіргі басты бағыт - республикалық мемлекет қалыптастыру болып отыр. Бүгінгі күні дүние жүзінде 150 - ден астам республикалар бар, 30 - ға жуығы конституциялық монархия, шексіз монархия, теократтық діни республикалар болып қалыптасқан. ХХ ғасырдың басынан бастап республикаға өту кең орын алса, республикадан керісінше монархияға ауысушылық болған жоқ. Соңғы кездегі монархиядан және тоталитаризмнен республикаға өткен мемлекеттер Ливия (1969 ж.), бұрынғы КСРО - ның республикалары мен Шығыс Еуропа елдері (1989 - 1991жж) және Непал (2008 ж.) болды. Ал қазір дүние жүзіндегі мемлекеттердің қаншасын демократиялық мемлекет деп есептеуге болады? Ол 70 мемлекеттей ғана, үштің бірі. Бұл көп пе, аз ба? Егер мемлекеттердің барлық саны арқылы есептейтін болсақ, бұл, әрине, аз, үштің бірі ғана, ал тарихи тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл көп, себебі тарихта ешбір кезде 70 мемлекет демократиялық болып көрген жоқ. Сонымен, демократиялық даму жолының қазіргі кезеңдегі басты нәтижесі, дүниежүзі мемлекеттерінің үштен бірінің демократиялық болуы. 32 Бұл біздің дәуіріміз демократия дамуының алғашқы ғана кезеңі екенін білдіреді. Сол себептен Қазақстанның саяси өміріндегі демократияға байланысты кейбір келіспейтіндердің неге демократияның даму деңгейі бізде ойдағыдай емес деген пікірі, біздің ойымызша, асығыс айтылған пікірлер қатарына жатады. Сөйтіп, демократияның даму тарихына қорытынды жасайтын болсақ, бүгінгі күні ол негізгі екі жетістікке жетті: біріншісі, әлемдегі барлық мемлекеттердің үштен бірінің демократиялық болуы, екіншісі – 150- ден астам мемлекеттерде республиканың орнығуы. жүктеу/скачать 15,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|