Бұл жерде мүғалім қазаң тілінде "не істейді?" деген
сүраңқа ж ауа беретін сөздердің, сөйлемнің соңында ке-
летіндігін мысал арңылы дөлелдей отырып түсіндірген
дүрыс. Оқушылардың казаңшадан орысшыға, орысша-
дан ңазакш аға аудару жүмысын бастауыш сыныптан
бастап жаттьщ тырған күнде ғана нөтижесі болады.
Есте сақтауға дағдыландыру үшін естігенін, көргенін
қатесіз айтып беруі керек. Кейбір оңушылар ж аңа мате
риалды тез үғынғанмен, тез үмытады. Ал кейбір оңутпы-
лар ж апа материалды (сөз, сөз тіркесі, анықтама, өлең,
маңал, т.б.) үзаң игергенімен, естерінде де үзаң саңтай-
ды. Есте саңтаудың осы ерекшеліктерін ескере отырып:
1) оқушылармен жеке жүмыс жүргізіледі. Мүғалім
оқуш ы ларды ң есту, сақтау ерекш еліктерін үнемі ес-
керіп отырғаны дүрыс.
2) мүғалім оңушыларға ж аңа материалдарды үйрет-
кенде көру, есту, айту, есте сақтау ңабілетін үнемі да-
мытып отыру керек.
3) мүғалім өр сыныпта бағдарлама талабын оңушылар-
ға түсіндіреді. А лғаш қы сабаңта
ж ы л бойында ңандай
материалды өтетіндері, ңаншама сөздерді білу керектігі,
ңандай грамматикалың аныңтамалар берілетіні, екі тілге
аударуға жаттығатындары, т.б. айтылады.
4) оңушыларды өз бетінше жүмыс істеуге дағдылан-
дырған ж өн.
М үғалім ж аң а материалды өткенде оңуш ылардың
ж аң а сөздерді айтуын, қатесіз жазуын үнемі қадағалап
отырады. Ол үш ін ж еке өріптерді,
сөздер мен сөйлем-
дерді таңтаға ж азы п, оны сыныпңа хормен оңытңан соң,
тақтад ағы сөз с үрті л е д і, сод ан кейін бір оңушыдан сүрап
таңтаға қайта жаздырады. Ж үмыстың мүндай түрі оку
пил лардың зейіні мен есте саңтау ңабілетін дамытып,
басңа тілдің орфографиясын меңгеру дағдысын ңалып-
тастырады. М үғалім оңуш ыларға оңылған сөйлемнің
мағынасына түсінген соң барып ж атқа жазуға дағдылан-
дырады. Ол үшін кітаптан немесе мүғалімнің оңығаны
бойынша оңуш ылар өрбір
оңылатын сөйлемді хормен
қайталап, соңынан дөптерге жазады. Осы өдетке үйрен-
107
ген оңушы дәптеріне көш іріп жазбастан бұрын, ауызша
қайталап айтып соңынан ж азаты н болады. Мүндай жағ-
дайда оқушы сөйлемнің сөздерін бөліп ж азбай, оны түтас
мағынасына түсініп барып ж азуға өдеттенеді.
5) ж аңа материалды игеруде мүғалім оқуш ыға ж аңа
сабақты еститіндей, көретіндей, еске түсіретіндей, ой-
ланатындай дөрежеде түсіндіріп, оқушымен көру, есту,
есте саңтау, ойлау, ж аңа сөзді еске түсіру сияңты жүмыс-
тар жүргізеді.
6) мүғалім оқушыларды түсініп барып ж аттауға үйре-
теді. Е кі сөзді ж аттағанда оның мағынасына, сөз ңүра-
мына назар аударады, орыс тіліндегі баламасымен салыс-
тыру төсілдерін қолданады.
Оқушылар сөздің мағына-
сына түсініп, оның шығу түбірін білсе, ондай сөз дер олар-
дың есінде үзақ сақталады. Грамматикалық анықтама-
лар орыс тілі аныңтамаларымен үңсастығы, айырмашы-
лы ғы салыстырылып барып түсіндірілсе, оңушылар тез
жаттайтын болады.
7) өткен материал үнемі ңайталанып отырылады. Ж аңа
материал оңушы ларға таныс сөз дер арңылы түсіндіріледі.
Есте сақтау қабілетін дамыту үшін арнайы жаттығу жү-
мыстары бар.
1. Ж аңа әрі жаттауға қиын деген сөздер алдымен тақ-
таға жазылады,
оқуш ылар оны оңиды, соңынан сөздер
сүртіледі. Оңушылар таңтаға ж азған сөздерді естеріне
түсіреді. Бүл жүмысты ауызша да,
жазбаша да өткізуге
болады.
2. Мүғалім ж еке сөз, сөз тіркестері, сөйлемдерді да-
уыстап оңып, оқуш ыларға ңаиталатып ж атңа жазғыза-
ды. Мүндай ж атқа ж азы латы н сөз, сөз тіркестері бірте-
бірте көбейтіліп отырады.
3.
Оқушылар сөз тіркестерін, сөйлемдерді, ңысңа қы-
зыңты жүмбақ, өлең, макал, жаңылтпаш тарды жаттай-
ды.
Белгілі такырыпқа байланысты оңу ңүралдары, тамақ,
ж ы л мезгілдері, киім, үй жануарлары, т.б. сөз, сөз тіркес-
терін айтқызу немесе жаздырту арқылы да оңушылардың
есте сақтау қабілетін нығайтуға болады.
108
Мысалы: V сыныпта М.Өлімбаевтың өлеңін есте саң-
тауда ж үргізілетін жүмыс түрлері:
- Мүғалім оңйды. Түсінген сөздерін орыс тілінде сүрай-
ды: Қай сөздерді түсіндіңдер?
Достарыңызбен бөлісу: