Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»


ӘОЖ АНЫҚТАЛҒАН ИНТЕГРАЛДЫ ОРТА МЕКТЕПТЕ ОҚЫТУ



Pdf көрінісі
бет151/301
Дата22.10.2023
өлшемі8,82 Mb.
#187405
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   301
Байланысты:
baytanaev 2022 zhinak 1 tom gotov

 
ӘОЖ
АНЫҚТАЛҒАН ИНТЕГРАЛДЫ ОРТА МЕКТЕПТЕ ОҚЫТУ 
ӘДІСТЕМЕСІ
 
Базарбаева Гауһар Нұрболатқызы- 126-18 оқу тобының студенті 
Ғылыми жетекші: Абдрахманов Курбанхожа

ф.м.ғ.к., доцент
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Шымкент 
Резюме 
Мектеп оқушыларына интеграл тақырыбын түсіндіру әдістемесінің негізгі мақсаты – 
білім бере отырып, олардың танымдық деңгейін және ой – өрісін кеңейту, оқуға және 
математикаға деген қызығушылығын арттыру, ынтасын ояту, тәрбиелікке, 
патриоттыққа және шығармашылыққа баулу.

Жалпы, интегралды оқыту әдістерінің өзіне тән тарихы бар. Интеграл 
және интегралдау ұғымдары туралы алғашқы жүйелі түсініктер И. Ньютон 
жәнеГ. Лейбниц еңбектерінде келтірілген. Интегралдық есептеуді дамытуға
қомақты үлес қосқан ғалымдар қатарына орыс математиктері М.В. 
Остроградский, В.Я. Буняковский, П.Л.Чебышев, А.Я.Хинчин, көрнекті неміс 
математигі Б.Риман, француз математиктері Г.Дарбу, А.Лебег және т.б 
көптеген ғалымдар болған. Сабақ өту кездерінде алған білімдерін оқушылар 
практикалық жұмыстарда пайдалануға машықтанады және білімдерін тереңдете 
түседі, интегралдың геометриялық және физикалық мағынасын терең түсінудің
себебін және салдарын анықтайды, оқушылардың логикалық ойлау қабілетінің 
дамуы анық көріне бастайды және олар жүйелі абстрактылы ойлауға көшеді, 
орындаған жұмыстарын дәлелдеуге және саналы түсінуге тырысады.
Интегралдау тақырыбын оқытудың әдістемесі мектепте оқытылатын 
пәндік білімдерді және оларды тәжірибе жүзінде қолдану арқылы жүзеге 
асырылады. Математика пәнін басқа пәндермен байланыстыра оқығанда 
оқушылар тек есепті шығарып қана қоймай, олар сол есепті түбегейлі 
дәлелдеуге және практика жүзінде пайдалануға үйренеді, оқулық қызметінде 
сенімділік орнығады, келешек өзіндік тұлға ретінде қалыптасады.
Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытының 11-
сыныбына арналған оқулықта 1-тарау «Алғашқы функция және интеграл» 
тақырыбымен басталады, тарау төрт параграфтан тұрады. Бірінші параграфта 
алғашқы функцияның, анықталмаған интегралдың анықтамалары, интегралдың 
қасиеттері беріледі. Екінші параграфта қисықсызықты трапеция ұғымы, ал 
үшіншісінде интегралдық қосынды, анықталған интеграл ұғымдары және 


296 
Ньютон-Лейбниц формуласы қарастырылады. Соңғы, төртінші параграфта ғана 
интегралды қолдануға жетеміз. Онда да, геометриялық және физикалық 
есептерде қолдану! Қоғамдық – гуманитарлық бағытта да солай. Сол баяғы 
абстрактілі математика. Материалдың бұл ретпен берілуі әрине ғылыми 
жағынан дұрыс, заңды шығар. Әйтсе де, туынды – анықталмаған интеграл – 
анықталған интеграл қандай ретпен беру керек деп ғалымдар әлі күнге бас 
қатыруда. Тарихи жағынан алғанда интегралдар туындыдан бұрын, ал 
анықталмаған интеграл анықталған интегралдан бұрын туған емес пе? Егер 
мектепте оқытушы тек осы жолмен ғана жүріп, «құрғақ» формулалар мен 
есептерді көптеп беретін болса, онсыз да әрең жүрген оқушылар математиканы 
тіпті ұнатпай қалады. Сол балалардың 90 пайызына интеграл ертеңгі өмірінде 
тіпті қажет те емес. Дегенмен, өмірде, қоғамның қай салаларында оның 
қолданылатынын, қаншалықты маңызды дүние екенін білулері қажет деп 
есептейміз. Тарау соңында берілген «Интеграл ұғымы кез келген жазық 
фигуралардың ауданын, сондай-ақ кез-келген дене бетінің ауданын және 
көлемін есептеу қажеттілігінен пайда болды» деген бір абзац барлық 
оқушының санасын серпілте алмасы анық. Туындының, интегралдың, жалпы 
кез-келген ұғымның қолданбалы бағытына мән бермеу оқушының тақырыпты 
қызықпай, селқос, үстіртін игеруіне кепілдік береді (барлық оқушы емес әрине). 
Қазіргі кітаптарда функция үшін барлық алғашқы функциялардың ұғымы 
да анықталмаған интеграл деп жазылған. Бұл үғымды екіге бөліп кқрсеткен 
Ленбниц болды. Ол алғашқы функциялардың айырмашылықтарын өзіміздің 
қалауымыз бойынша алынатын тұрақты сан екенін айқындаған. Анықталған 
интегралдың белгіленуін К.Фурье енгізген болатын. Ал, интегралдау шектерін 
Эйлер көрсеткен. F(b) - F(a) айырмасын y=f(x) функциясының [a;b] 
кесіндісіндегі анықталған интегралы деп атайды.
мұндағы, a және b сандары интегралдау шектері: a – төменгі 
шегі, ал b – жоғарғы шегі.
Бұл мақалада білім беретін орта мектепте «Анықталған ингеграл» 
тақырыбын оқытудың әдістемелік ерекшеліктері тақырыбы негізінде жазылған. 
Орта мектептерде анықталған 
интегралдар тақырыбын оқыту әдістемесін 
дамыту кезінде оқушылардың жас ерекшеліктері , психологиялық – 
педагогикалық әдістемелік негіздемелеріне сүйене отырып мынандай 
қорытынды жасауға болады: 

Оқулықтар мен бағдарламаларға талдау жасау мектеп оқушыларына 
интегралдау 
тақырыбын 
оқыту 
әдістемесін 
дамытудың 
мүмкіндіктерінің көптігін көрсетеді; 

Мектеп оқулықтарындағы есептер мен жаттығуларды қайта өңдеп 
жаңа мазмұн беру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін және 
танымдық деңгейін дамытуға, қолданбалы есептерді шешуге және
оқыту үрдісін, оқу – танымдық іс-әрекетерін, дидактикалық 
міндеттерін тиімді пайдалануға болатынын дәлелдейді; 


297 

Анықталған интегралдау тақырыбын оқытуға бағытталған және 
тиімділігі отырған әдістемелердің ұтымдылығы менің мектепте өткен 
кәсіптік іс-тәжірибе кезінде байқалды; 

Орта мектепте математикалық білім берудің өзіндік ерекшелігін және 
математика пәнінің табиғаты, өзіндік орны мен мақсатына сәйкес, осы 
пән бойынша орта сыныптың сабақтарында “түсіндіру,” “түсіндірме,” 
“әңгіме,” “әңгімелесу,” “проблемалы баяндау,” “ішінара іздену немесе 
эвристикалық әңгімелеу” сияқты әдіс түрлерін тиімді қолдануға 
болаындығы тұжырымдалды. 
Менің Шымкент қаласындағы Ақселеу Сейдимбек атындағы №80 IT 
мектеп-лицейінде 31.01.2022-25.03.2022 ж.ж. аралығында кәсіптік практика 
кезінде 11 сынып оқушыларымен “Анықталған интеграл” тақырыбында 
сыныптан тыс жұмыс негізінде ашық сабақ өткізген болатынмын. Бұл ашық 
сабақтан оқушыларда анықталған интегралдар жайында тереңірек түсінік 
қалыптасты және болашақта осы тақырыпқа байланысты есептерді шығаруда 
қиналмайтынына сенімдімін. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   147   148   149   150   151   152   153   154   ...   301




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет