535
арқылы түсінуге және сипаттауға болады. Бірақ тілдің өзі мәдениет дамыған
сайын – адамдардың іс-әрекетін танудың, ұйымдастырудың құралы ретінде
дамиды [1, 77б].
Тіл мәдениеті деп – белгілі бір тілдің
қабылданған әдеби нормаларын,
тілдік бірліктерді, тілдік құралдарды дұрыс және барабар пайдалануын
көрсететін тіл дамуының белгілі бір деңгейі танылады. Қоғам тілі мен жеке
адамның тілі мәдениеттің көрінісі және кез келген халықтың мәдениет
деңгейінің көрсеткіші болып саналады.
Тіл мәдениеті кез келген қоғамның жалпы мәдениетін қалыптастырады,
оның дамуына ықпал етеді, адамның қоғамдағы орнын белгілейді, оның өмірлік
және қарым-қатынас тәжірибесін қалыптастыруға және ұйымдастыруға ықпал
етеді.
Қазіргі
уақытта кез келген маманға, оның қызмет саласына қарамастан,
талап күшейген кезде, белгілі бір мәдени деңгейге, лингвомәдени
құзыреттілікке ие білімді адамға сұраныс артып келеді.
Тіл мәдениеті мыналарды қамтиды:
1) тілдің мәдени және сөйлеу нормаларын меңгеру;
2) қарым-қатынас міндеттеріне байланысты тілдік құралдарды сауатты
және дұрыс таңдай білу;
3) әртүрлі стильдегі мәтіндердің ауызша және жазбаша жанрларын
меңгеру;
4) табысты оқу және зерттеу әрекеті үшін қажетті сөйлеудің барлық
жанрларын меңгеру;
5) кәсіби-бағдарланған қарым-қатынас жағдайында
сөйлеу мінез-құлық
дағдылары;
6) шешендік өнерді меңгеруді көздейтін шешендік өнердің болуы;
7) адресат факторын барынша ескере отырып диалог жүргізу мүмкіндігі.
Негізгі инновациялық әдістердің бірі – «Интербелсенді оқыту әдісі». Бұл
әдістің негізгі ұстанымы – педагогикалық қарым-қатынас және коммуникативті
диалог арқылы тұлғаны қалыптастыру және дамыту.
Интербелсенді оқытудың мәні мынада: оқу үдерісі оқушылардың барлығы
дерлік танымдық процеске қатысатындай, олар білгенін түсініп, түйсініп, сол
туралы ойлайтындай етіп ұйымдастырылуы керек.
Интербелсенді әдістердің теориялық сипаттамасы
Интербелсенді оқыту – өзара әрекеттестікке негізделген оқыту.
Интербелсенді оқыту әдісінің мақсаты – озық педагогикалық идеяларға, жаңа
технологияларға сүйене отырып, оқушылардың жеке шығармашылық
қажеттіліктерін жүзеге асыруға, әртүрлі қабілеттерін жан-жақты дамытуға,
кәсіптік білім беруге/компьютерлік сауаттылыққа дайындауға қолайлы жағдай
жасау.
Интербелсенді оқыту процесі тіл мәдениеті салаларын оқытуда мынадай
бөліктерден тұрады:
- барлық оқушылардың бірлескен оқу процесіне белсенді қатысуына
мүмкіндік беру;
536
- әр оқушының не үйренгенін және өз білімін түсінуі;
- оқушылардың өз білімін қалыптастыратын ортаны құру;
- терең ойлау, жеке рефлексиялық қабілеттерін дамыту;
- өз идеяларыңыз бен іс-әрекеттеріңізді талдау және бағалау;
- оқу кезіндегі жеке құндылықтар мен сенімдер;
- белсенді өмірлік бағдарын (көзқарас, дүниетаным)
қалыптастыру және
ұстану;
Интербелсенді әдісті пайдаланған кезде мыналарды ескеріңіз:
- адам құқықтары мен бостандықтарын сақтау;
- өзін-өзі көрсетуге жағдай жасау;
- педагогикалық қолдау.
Интербелсенді әдістерге мыналар жатады:
проблемалық оқыту әдістері,
презентациялар, пікірталастар, топпен жұмыс, «миға шабуыл» әдісі, зерттеулер,
іскерлік ойындар, рөлдік ойындар, «инсерт» әдісі, сахналау, тест сынағы әдісі,
дебат, т.б.
Тіл мәдениеті саласын оқытуда проблемалық оқыту әдісі оқушыларды өз
бетінше ізденуге үйрету, танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Мұғалім дайын білім бермейді, оқушыларды өздігінен ізденуге баулиды.
Сабақты өткізудің дәстүрлі түрлерімен салыстырғанда, интербелсенді оқытуда
мұғалім мен оқушының өзара әрекеттестігі өзгеріп отырады. Мұғалімнің
қызметі оқушылардың белсенділігіне орын береді, ал мұғалімнің міндеті –
олардың бастамашылдығына жағдай жасау. Мұғалім оқу ақпаратын өзі арқылы
өткізетін сүзгі түрінің рөлінен бас
тартады және жұмыста көмекші, ақпарат
көздерінің бірі қызметін атқарады [4, 90б].
Жалпы, қорыта келе, мұғалімдер үшін де, оқушылар үшін де ең жоғары
қызығушылық, менің ойымша, интербелсенді сипаттағы оқушылардың
ынтымақтастығына бағытталған сабақ. Сабақ барысын оқушылар өз бетінше
жоспарлайды және жүзеге асырады, ондағы вербалды
қарым-қатынас басқа
әрекеттердің психикалық және эмоционалдық контекстімен байланыстырылады
(ақпаратты іздеу, сұрақ қою, кесте/диаграммадағы деректерді жүйелеу). Тіл
мәдениеті салаларын оқытуда, үйренуде интербелсенді технологияларды
қолданудың көптеген әдістері бар, мен өз мақаламда олардың бірнешеуін ғана
келтірдім. Интербелсенді әдістерді қолдану тіл мәдениетін оқытудың негізгі
мақсаты мен мазмұнын сақтайды, бірақ сонымен бірге жаңашылдық танытады,
өйткені ол оқушыларды қарым-қатынаста оқу процесіне баулиды, сабақтың
формасын өзгертеді.
Достарыңызбен бөлісу: