Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»

570 
мақсаты пәндік интеграцияланған оқыту әдісін (бұдан әрі - CLIL) қарастыру, әдістің 
элементтерін анықтау және пән мен тілді оқыту процесінде когнитивті-академиялық 
тілдік құзыреттіліктің қалыптасу процесін сипаттау болып табылады. Зерттеу 
барысында көрсетілген тақырып бойынша ғылыми әдебиеттер талданды, тіл мұғалімдері 
мен оқушылар қызметіне бақылау жасалды. 
Еуропа елдерінде білім берудің әртүрлі деңгейлерінде кең тараған мазмұн 
мен тілді кіріктірілген оқыту (Content and Language Integrated Learning - CLIL) 
әдістемесі Қазақстан мұғалімдерінің назарын аудара бастады. CLIL - мазмұнды 
шетел тілі арқылы оқыту және шетел тілін мазмұн арқылы оқыту әдісі. Басқаша 
айтқанда, CLIL тіл оқыту мазмұны құралы (teaching content through foreign 
language) ретінде, ал мазмұн өз кезегінде тіл үйренудің ресурсы (teaching 
foreign language through content) ретінде қолданылады.
CLIL термині кең ұғым болып табылады және қазіргі кезде лингвистикалық 
емес пәндер, олардың бөлімдері немесе тақырыптары шет тілінде оқытылатын 
кез-келген білім беру жағдайларын сипаттайды, сонымен бірге екі жақты 
бағдар бар: іске асыруды және тілді оқытуды жүзеге асырады. Шетелдік және 
отандық ғылыми әдебиеттерде пән мен тілдік кіріктірілген оқыту мәселелеріне 
арналған көптеген басылымдар бар. Алайда олардың басым бөлігі оқу 
сабақтарын жоспарлау мен ұйымдастырудың, оқу материалдарын таңдау мен 
бейімдеудің, оқушылардың білімін бақылаудың әдіснамалық аспектілерін 
ашады, ал CLIL әдістемелік компонентіне жеткіліксіз көңіл бөлінеді. 
Мақала авторы мұғалімнің әдістеме негізінде теориялық және практикалық 
тәсілдерге сүйенуі CLIL сыныбында оқытудың нәтижесіне қол жеткізудің 
алғышарты болып табылады, сондықтан оларды зерттеу, одан әрі дамыту және 
CLIL мұғалімдерін оқыту бағдарламаларына қосу қажет деген пікірде. «Пән 
және тілдік кіріктірілген оқыту» терминінен-ақ оның негізгі әдіснамалық 
позициясы туындайды және мақалада когнитивті-академиялық тілдік 
құзыреттілікті қалыптастыру туралы айтылады. 
CLIL әдіснамасының басты мақсаты, Т.В. Лаптеваның пікірінше, 
оқушының ойлау қабілеттерін және оларды шет тілінде вербалдау құралдарын 
синтездеуге бағытталған когнитивті-академиялық тілдік құзыреттілігін 
қалыптастыру.
Білімнің интеграциясы адамзатқа белгілі фактілерді, ақпараттарды және 
түсініктерді әлемнің барлық алуан түрлілігімен ең толық бейнесін алу үшін 
біріктіруге ұмтылады. Сонымен бірге интеграция бөлшектердің үйлесімін ғана 
емес, олардың өзара әрекеттесуін, синергетикалық эффект қалыптастыратын
өзара енуін болжайды. Педагогикада интегративті тәсіл оның барлық 
элементтерін біртұтас мағыналық кеңістікке біріктіруге және осы процестің 
жаңа синергетикалық сапасы ретінде оңтайлы нәтиже алуға мүмкіндік беретін 
білім беру процесінің мазмұны мен ұйымдастырылуын анықтайды. 
Білім берудегі интеграция, атап айтқанда пәнаралық байланысты жүзеге 
асыру арқылы қалыптасады. Пәнаралық байланыстар әртүрлі академиялық 
пәндер туралы білімдер мен оларды әлем туралы ғылыми идеяларды 
қалыптастыру үшін синтездеу қажеттілігі арасындағы қайшылықты шешеді. 

571 
Бұл әсіресе қазіргі жастар арасындағы «клиптік ойлауды» жеңу қажеттілігімен 
байланысты. Пәнаралық байланыстар арқылы интеграция практикалық 
тұрғыдан да өзекті болып табылады: оқытудың қарқындылануына ықпал ететін, 
оқушылар үшін алынған ақпараттың құндылығын арттыратын, білім, білік және 
дағдылардың ауысуына ықпал ететін қайталанушылық пен артықтықты жою 
арқылы уақыт пен күш-жігерді үнемдейді. CLIL пән мен тілдік білім беруде 
интеграция әлеуетін іске асыруға мүмкіндік береді, оны кәсіби білімді 
оқытумен тиімді байланыстырады. 
Әйгілі американдық ғалым Дэвид Марштың гипотезасына сүйенетін болсақ, 
онда оқытудың негізгі процесі ана тілінде жүргізілуі қажет, ал екінші тіл 
адамның ойлауы мен тілдік дағдылары жоғары деңгейге жеткенде ғана 
кіріктірілген оқыту моделінің болғаны жөн деп санайды. Осылайша, когнитивті 
құрылымдардың негізі бірінші тілден екінші тілге ауысуы принципі бойынша 
жұмыс істейді [3]. Мұндағы пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту оқушылардың 
когнитивті дамуын жалғастыра алатын және сонымен бірге академиялық тілдік 
құзыреттілікті дамытатын құрал болып табылады. 
Оқушылардың CLIL шеңберіндегі когнитивті-академиялық дамуы ақыл-ой 
операцияларын қалыптастыруға негізделген, олар CLIL low order thinking skills 
(LOTs) - қарапайым ойлау қабілеттеріне (есте сақтау, жіктеу, объектіні 
анықтау) және high order thinking skills (HOTs) - жоғары ретті ойлау 
қабілеттеріне (болжау, пайымдау, шығармашылық ойлау, синтез, бағалау, 
гипотеза 
құру) 
бөлінеді. 
Когнитивті-академиялық 
дағдыларды 
қалыптастырудағы «навигацияның» негізі - оқу мақсаттарының белгілі 
таксономиясы. 
CLIL әдістемелік шеңберінің келесі элементі - ресейлік ғалым Т.И. Якаева
жасаған когнитивті-академиялық «екі табалдырық теориясы». Зерттеушінің 
идеялары бойынша когнитивті қабілет пен жеке билингвизм арасындағы 
байланыс тілдік құзыреттіліктің белгілі бір деңгейін білдіретін екі 
табалдырықты еңсеру арқылы көрінеді. Бірінші шегі - бұл екі тілділіктің 
жағымсыз салдарын болдырмайтын лингвистикалық құзыреттілік деңгейі. 
Екінші шегі - бұл қос тілділіктің жағымды салдарының көрінісі үшін қажет 
деңгей [4. – 113 б.]. 
Жаңа компоненттің пайда болуы құзыреттілік тәсіл шеңберінде білім беруді 
дамытудың заманауи парадигмасын көрсетеді. Бұл компоненттер CLIL 
оқытудың жақсы нәтижелерін қамтамасыз ететіндігін және тұлғаның жаңа 
ұрпағын дамытатындығын және жүргізіліп жатқан зерттеулердің нәтижелерін 
көрсетеді. CLIL-ді дұрыс қолдана отырып, шет тілі арқылы білім қазіргі 
заманғы маман үшін маңызды бағыттар бойынша қалыптасады. Пәндік-
лингвистикалық кіріктірілген оқыту метамәліметті қалыптастыруға ықпал етеді 
(шығармашылық пен жаңашылдыққа дайындық, мәселелерді шешу және сыни 
тұрғыдан ойлау, ынтымақтастық және кәсіби қарым-қатынас). Қазіргі заманғы 
білікті маманға үлкен көлемдегі ақпаратты өңдеуге, объективті бағалауға 
міндеттілік қажет. Ол жеке көзқарастарды алып тастауды, идеяларды ұсыну, 
жеке және ұжымдық жұмыс режимінде мәселелерді шешудің жаңа 

572 
мүмкіндіктерін табуды қажет етеді. Ол оқытудың белсенді және интерактивті 
әдістерін қолдана отырып, шет тілінде оқытылатын кәсіби маңызды 
тақырыптар оқушылардың ынтасын арттырып, білім беру бағдарламаларын 
меңгерудің қажетті нәтижелерінің тізіміне енгізілген түрлі құзыреттіліктерді 
қалыптастыруға мүмкіндік береді. Осылайша, CLIL әдіснамасында кәсіби 
дайындық пен пән мен тілдік қатынас саласындағы когнитивті-академиялық 
құзыреттіліктерді қалыптастырудың кең мақсаттары бар. Оқу үдерісіне 
әдістемені практикалық енгізу барысында ұсынылған CLIL теориялық базасына 
үнемі 
сүйену 
мұғалімінің 
педагогикалық 
іс-әрекетінің 
қажетті 
тұжырымдамалық негіздерін береді және практикалық қолдану тиімділігінің 
өсуіне ықпал етеді. 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: