Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»

Бесік дегеніміз – жас нәрестеге арналып жасалған ағаш төсек. Зерттеуші Э.Севортян бесік

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Pdf көрінісі

бет	55/301
Дата	22.10.2023
өлшемі	8,82 Mb.
	#187405

1 ... 51 52 53 54 55 56 57 58 ... 301

Байланысты:
baytanaev 2022 zhinak 1 tom gotov

Бесік
дегеніміз – жас нәрестеге арналып жасалған
ағаш төсек. Зерттеуші Э.Севортян
бесік
сөзінің мағыналарын былайша
түсіндіреді: 1. колыбель, люлька; 2. младенец; 3. потомство, поколение, род,
родство; свойственник. 4. друг, возлюбленные; 5. гроб, могила. Ол сары ұйғыр
тіліндегі
пел`е-
, якут тіліндегі
бiliä-
, чуваш тіліндегі
пиеле-
, басқа түркі
тілдеріндегі
бе:ше-~бе:ши
тұлғалары М.Қашқари сөздігіндегі «құндақтау»,
«бесікке таңу» мағынасындағы
belemek (
етістіктеріне сай келетінін
айтады.
Ә.Нұрмағамбетов
бесік
сөзінің шығу төркінін былай ашады: «Якуттарда
бигээ
– тербету (бесікті) [ЯРС: 68] немесе
билиә
– бесікті тербету, ал сары
ұйғырларда
пеле
– әлдилеу (баланы) [ЭСТЯ 1978: 123]. Жоғарыдағы тілдік
деректер бізге сөздің алғашқы түбірі етістік
би
(мағынасы «тербету»), оған
түркі тілдеріне тән, бізде қазақ тіліне тән меншікті жұрнақтар қосылуы
нәтижесінде зат есім туып, оның мағынасы – жас нәрестеге арналған төсек,
тұлғасы бесік болып қалыптасқан. Мұның өзгеріс жолы мына схемадан

119
көрінеді:
би>бе+с+ік>бесік”
[2, 50 б.]. Профессор Е.Жанпейісов былай дейді:
Бесік
сөзі якут тілінде
бісік
түрінде қолданылады. Якут тілінде сондай-ақ
«род», «потомство» мағынасында айтылатын
біс
дейтін де сөз бар көрінеді
[ПСл: 476, 477]. Біз
бесік
сөзі
bele ~ bele-mek
деген «құндақ, құндақтау»
мағыналы көне түркі сөзінен шыққан деп жорамалдаймыз.
2)

Үйленуге, үй болуға қатысты лингвомәдени бірліктер:
Екіншісінде – біздің үйге көкпар әкеп тастағанда, үшіншісінде –

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 51 52 53 54 55 56 57 58 ... 301