ӘОЖ СӨЙЛЕУ ТІЛІ БҰЗЫЛЫСТАРЫН ДАМЫТУҒА ЛОГОРИТМИКАЛЫҚ

129 
аясында сабақтың осындай құрылымын ұсынады: кіріспе жаттығу, ән айту, әр 
түрлі іс-әрекеттерді дамытуға арналған жаттығулар (зейін, ырғақты 
жаттығулар, ойын). Сабақтарда буындар мен сөздерді дұрыс айтуды дәйекті 
дамыту бойынша мақсаты қойылса, мына құрылым қолданылады: алдымен 
сөздік ән айтылады, содан кейін қарапайым әуендер негізінде ән айтылады, бұл 
белгілі бір дыбыстарды, дыбыстың екпіні мен күшін шығаруға мүмкіндік 
береді. Әдістеме авторы логоритмикалық іс-әрекеттегі балалардың дамуындағы 
ең маңызды процесс психикалық функцияларды дамыту деп санайды. Бұл 
техниканың кемшілігі – әр түрлі дыбыстарға арналған сөйлеу жаттығуларының 
дамымауы [2]. 
Кейіннен, Г. Р. Шашкина өзінің логоритмикалық сабақтарын өткізу 
құрылымын ұсынды. Ол сабақты үш бөлікке бөлуді ұсынады [3]. 
Дайындық бөлімінде кеңістіктегі бағдарлауды дамытатын жаттығулар 
қолданылады, атап айтқанда жүру, жүгіру, қозғалыстардың өзгеруімен қайта 
құру және басқалар. Дайындық кезеңі баланың қозғалысы мен ми жарты 
шарларына тікелей әсер етіп, оның белсенділігін арттырады, негізгі бөлімге 
сәтті даярлайды.
Негізгі бөлігінде тыныс алуды дамытуға арналған жаттығулар, дауысты 
дыбыстарды анық айтуға арналған жаттығулар (музыкалық сүйемелдеусіз 
дауысты дыбыстардың фонетикалық ырғағы), дыбыстық сүйемелдеуге 
негізделген жаттығулар; сөйлеу ойындары, назар аударуға арналған сөйлеу 
ойындары, синхрондылық, жалпы дамыту жаттығулары, қол саусақтарының 
сөйлеу, мимикалық және жіңішке қимылдарын дамытуға арналған жаттығулар,
отыру 
және 
жату 
жағдайларынан 
жалпы 
дамыту 
жаттығулары 
пайдаланылады.[4]. 
Соңғы бөлімде тыныс алуды қалпына келтіру және релаксация 
жаттығуларын, тыныш жүрудің әртүрлі түрлерін қолдану ұсынылады. 
Г. Р. Шашкина, Г. А. Волкова сияқты ғалымдар сабақтарды кезеңдерге 
бөлуді ұсынады. Бірінші кезеңнің мақсаты – байланыс орнату үшін жағдай 
жасау, негізгі қозғалыстарды қалыптастыру (қозғалмалы ойындардағы жалпы 
дамыту және қозғалыс кешендері), визуалды – таным қабілетін қолдана 
отырып, балалардың ырғағы сезімінің сенсорлық және сенсомоторлық 
компоненттерін тәрбиелеу. Сабақтың бірінші кезеңіне белсенді ойындар, 
сенсориканы, ырғақ сезімін, көркем шығармашылықты дамытуға арналған 
ойындар кіреді [5]. 
Екінші кезең баланың негізгі моторикасын қалыптастыруға бағытталған. 
Бұл кезеңнің мақсаты – негізгі қимылдарды жаттықтыру (жүгіру, жүру, 
өрмелеу, секіру, доп лақтыру және т.б.). Жаттығулар мен ойындарға мөлшері, 
формасы мен түсі бойынша әртүрлі заттар енгізіледі. Қозғалыс кезінде оларды 
атай отырып, балалар сөздікті белсендіреді. Экспрессивтілікке, ырғақ пен 
қозғалыс қарқынына тәрбиелеу үшін жаттығулар мен ойындар өткізіледі. 
Үшінші кезең жоғары психикалық функцияларды, есте сақтауды, 
тактильді-кинестетикалық сезімдерді дамытуға және сөйлеуді түзетуге 
бағытталған. 

130 
Төртінші кезең сөйлеу әрекетін жетілдіруге арналған және сөйлемдегі 
сөздерді талдауды, сөздікті байытуды, балалардың музыкалық белсенділігін 
ынталандыруды қамтиды. 
Сөйлеудің жалпы дамымауы бар балалармен түзету жұмыстарының бір 
ерекшелігі – ұсақ моториканың дамуы, фонетикалық ырғақ бойынша жүзеге 
асырыла алады, алайда, бұл әдістемеде мұндай бағыттар байқалмайды және ол 
сөйлеудің жалпы дамымауын түзетуге жарамсыз деп айтуға болады, өйткені ол 
жалпы сөйлеу қабілеті дамымаған балалардың психомоторикасының 
ерекшеліктерін ескермейді. Сондай – ақ, тағы бір кемшілік – тыныс алу, дауыс 
бойынша жұмыстың болмауы. Ал, бұл бағыттағы жұмыстар жалпы сөйлеу тілі 
дамымаған балалар үшін өте маңызды болып табылады [6]. 
Авторлар Г.А. Волкова, В. А. Гринер, Г. Р. Шашкина логоритмикалық 
сабақтар процесіне қатысатын іс – шаралар мен нақты жаттығуларды 
тізімдейді: ән айту, бұлшықет тонусын реттейтін жаттығулар, музыкалық 
сүйемелдеусіз сөйлеу жаттығулары, ырғақты сезінуге, сөйлеу және дөңгелек 
билеуге арналған музыкалық жаттығулар. ойындар. Көптеген әдіскерлер 
кіріспе, негізгі және қорытынды бөліктерді қоса отырып, логоритмика 
сабағының күрделі құрылымын ұсынады [7]. 
Осылайша, бүгінгі күні осы санаттағы балалардың жас және жеке 
ерекшеліктерін ескеретін жалпы сөйлеу қабілеті дамымаған балаларға 
логоритмикалық әсер етудің дайын, толыққанды әдісі жоқ деп айтуға болады. 
Бірақ, осы әдістерді талдай отырып, біз өзіміз үшін қажетті бағыттарды 
бөліп көрсете аламыз, болашақта жаттығулардың логоритмикалық кешенін 
жасау кезінде оларды ескереміз. Біз атап өткен бағыттар: тыныс алу мен 
мимиканы дамыту, айқын айтылымды дамыту (фонетикалық ырғақ), дауысты, 
прозодияны дамыту, қозғалыс дағдыларын және саусақтардың нәзік 
қимылдарын дамыту, сөйлеуді дамыту, түзету, жоғары психикалық 
функцияларды дамыту, ырғақ пен қарқын сезімін дамыту, шығармашылық пен 
бастаманы дамыту логоритмикалық әсер етудің кешенді жүйесін құрайтын 
жекелей бірліктер болып табылады.
Жалпы, логоритмика әлі де салыстырмалы түрде жақсы зерттелмеген 
және дамыған аймақ деп тұжырым жасау керек, бірақ логоритмикалық сабақтар 
балалардың жалпы және сөйлеу дамуы үшін өте маңызды екендігі даусыз. 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: