Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша мектептегі
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| 3.14-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша мектептегі
балалар арасындағы зорлық-зомбылық пен кемсітушілік куәгері (сауалнама жүргізу) Іріктеме исследования N=4207 Психология- лық зорлық- зомбылық куәсі Дене жарақатының куәсі Қорқытып алушылық куәсі Жыныстық сипаттағы ишаралар мен қысымшылықтар куәсі Кемсітушілік куәсі n % n % n % n % n % Жынысы Қыз балалар 1061 49,6% 969 45,4% 156 7,3% 135 6,3% 807 37,7% Ер балалар 1052 50,9% 1016 49,2% 202 9,8% 177 8,6% 713 34,6% Сыныбы 5-сынып 372 50,7% 365 49,9% 29 4,0% 40 5,4% 267 36,4% 6-сынып 383 50,0% 357 46,7% 58 7,6% 44 5,7% 299 39,0% 7-сынып 365 51,0% 355 49,7% 47 6,6% 51 7,1% 267 37,3% 8-сынып 336 48,4% 319 45,9% 56 8,1% 63 9,1% 239 34,5% 9-сынып 346 49,6% 306 44,0% 96 13,8% 70 10,0% 251 36,0% 10-сынып 311 52,0% 283 47,3% 72 12,0% 44 7,4% 197 33,1% Қала/ауыл Қала 1239 54,2% 1139 49,9% 198 8,7% 203 8,9% 880 38,5% Ауыл 874 45,5% 846 44,1% 160 8,3% 109 5,7% 640 33,4% Ата-анаға бауыр басуы Төмен 199 58,7% 182 53,5% 47 13,8% 43 12,6% 159 47,0% Жоғары 1908 49,5% 1796 46,7% 309 8,0% 268 7,0% 1,357 35,3% Мектепке бауыр басуы Төмен 115 67,6% 105 62,1% 30 17,8% 32 18,8% 83 49,7% Жоғары 1998 49,5% 1880 46,7% 328 8,1% 280 6,9% 1,437 35,6% Ашу-ыза Төмен 1262 42,3% 1177 39,5% 166 5,6% 132 4,4% 853 28,6% Жоғары 851 69,5% 808 66,1% 192 15,7% 180 14,7% 667 54,6% Физикалық агрессия Төмен 1233 41,8% 1149 38,9% 163 5,5% 130 4,4% 874 29,6% Жоғары 880 70,2% 836 66,9% 195 15,6% 182 14,5% 646 51,7% 57 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ және 35,6%) салыстырғанда барынша жоғары екенін көрсетті. Сондай-ақ, ата-анасына бауыр басу сезімі төмен балалар үшін мектепте бопсалаудың (17,8%) және жыныстық сипаттағы ишараларға (18,8%) куә болу ықтималдылығы ата-анасына бау- ыр басу сезімі жоғары балалармен (сәйкесінше 8,1% және 6,9% ) салыстырғанда анағұрлым жоғары екенін көрсетті. Аталмыш қорытындылар мектептегі күштеу мен кемсітушілікке куә болу жайлары балалардың мектепке бауыр басу сезімін төмендететінін көрсетеді. Қорыта айтқанда, ашуға және физикалық агрессияға тез бой алдыратын балалардың ба- лалар арасында психологиялық қысымның, физикалық күш көрсетудің, бопсалаудың, жыныстық сипаттағы ишаларалар мен кемсітушіліктің куәгері болу ықтималдылығы ашуға және физикалық агрессияға тез бой алдыр- майтын балалармен салыстырғанда анағұрлым жоғары екенін мәлімдейміз. Мектептегі зорлық-зомбылық пен кемсітушілік құрбандарына сипаттама Талдау сондай-ақ былтырғы жылы болған мектептегі зорлық пен кемсітушілікке қатысты демографиялық ерекшеліктерді айқындау үшін де өткізілген болатын. 3.15-кестеде жыныстық белгілері бойынша үлкен айырмашылық болғаны көрсетілген. Атап айтқанда, қыз балалар үшін ер балалармен салыстырғанда, мектептегі психологиялық зорлық (45,3%) пен кемсітушілік (19,9%) құрбандары болу ықтималдығы анағұрлым жоғары (тиісінше 36,6% және 11,9%). Салыстыру үшін қыз балаларға қарағанда, ер ба- лалар үшін (25,4%) дене жарақатын алушылар ықтималдығы әлдеқайда жоғары (17,6%). 3.15-кестеде сондай-ақ мектептегі зорлық пен кемсітушілік жөніндегі балалар тәжірибесі жағдайларында оқитын сыныптары бойынша айтарлықтай кейбір ерекшеліктер көрсетілген. Төменгі сыныптардағы балалар үшін (5-7-сынып- тар) жоғары сыныптардағы балаларға (8-10-сы- ныптар) қарағанда психологиялық зорлық- зомбылық, дене жарақатын алушылар және кемсітушілік құрбандары болу ықтималдығы жоғары болған. Сұхбаттасу барысында алынған деректер сондай-ақ балалардың төменгі сынып- тарда жоғары сыныптардағы үлкен балалардың тарапынан жиі зорлық пен кемсітушілік құрбандары болғанын көрсетті. 3.15-кестеде мектептегі зорлық пен кемсітушілік жөніндегі балалар тәжірибесі жоспарында қалалық және ауылдық мектептер арасындағы шамалы айырмашылық көрсетілген; жалғыз ғана елеулі ерекшелік дене жарақаты және жыныстық сипаттағы ишаралар мен қысымшылықтарға байланысты болған. Қала мектептеріндегі балалардың ауыл мектептеріндегі балалармен салыстырғанда, дене жарақаты (22,7%) мен жыныстық сипаттағы тіл тигізу (9,5%) құрбаны болу ықтималдығы көп болған (тиісінше 19,9% және 7,3%). Талдау сондай-ақ баланың мектептегі зорлық- зомбылық пен кемсітушілік құрбаны болуының отбасындағы зорлық-зомбылықпен және ата- анаға бауыр басуымен, мектепке бауыр ба- суымен және ашу-ыза мен жеке содырлыққа бейімділігімен қандай дәрежеде байланысты екендігін анықтау үшін өткізілді. 3.15-кестеде от- басында зорлық-зомбылықты басынан кешіретін баланың психологиялық зорлық-зомбылық (62,1%) және жеке басынушылық құрбаны (40,6%) болу ықтималдығы екі есе жоғары және отбасында зорлық-зомбылық болмайтынын хабарлаған балалармен салыстырғанда мектептегі кемсітушілік (33,5%) құрбаны болу ықтималдығы үш есеге дерлік жоғары екені көрсетілген (тиісінше 35,1%, 16,9% және 12,2%). Отбасында зорлық- зомбылық көретін балаларда сондай-ақ от- басында зорлық-зомбылық көрмейтін бала- лармен салыстырғанда (5,8%) мектептердегі жыныстық сипаттағы тіл тигізу (20,2%) құрбаны болудың төрт есеге артық ықтималдығы болған. Қорытындысында, өз отбасыларында зорлық- зомбылық көретін балалардың отбасында зорлық- зомбылық көрмейтін балалармен салыстырғанда мектептердегі қорқытып алу (4,5%) және кибер- буллинг (6,0%) құрбандары болу ықтималдығы әлдеқайда жоғарырақ болған (тиісінше 1,3% және 1,5%). Осы тұжырымдар сондай-ақ мектептердегі жәбірлеу құрбандары болған балалардың от- басы мүшелерінің жеке басынушылығынан зар- дап шегетінін немесе мектепте жәбірленбеген балаларға қарағанда жиі зорлық-зомбылық куәгерлері болатынын анықтау үшін АҚШ-та жүргізілген зерттеу деректері растайды; бұл мектептегі қоқан-лоққы және оның шегінен тыс 58 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ болатын оқиғалар арасында байланыс орнатуға мүмкіндік береді (6). Бұл деректер кейбір балалар үшін олардың үйлері және мектептің қауіпсіз жер болып табылмайтынын көрсетеді. Ата-анаға бауыр басуға келетін болсақ, 3.15-ке- стеде ата-анаға бауыр басуы төмен балалардың ата-аналарына бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, мектептердегі психологиялық зорлық-зомбылық (52,5%), жеке басынушылық (32,1%) және кемсітушілік (24,3%) құрбандары болу ықтималдығының әлдеқайда жоғары екендігі көрсетілген (тиісінше 39,0%, 20,4% және 15,4%). Сондай-ақ ата-анаға бауыр басуы төмен жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|