Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау


-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша



Pdf көрінісі
бет33/117
Дата23.11.2023
өлшемі2,14 Mb.
#193155
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   117
Байланысты:
Публикация на каз

3.15-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша 
мектептегі балалар арасындағы зорлық пен кемсітушілік құрбаны (сауалнама жүргізу)
Іріктеме N=4207
Психологиялық 
зорлық-
зомбылық 
құрбаны
Дене 
жарақаты-
ның құрбаны
Қорқытып 
алушылық 
құрбаны
Жыныстық 
сипаттағы 
ишаралар мен 
қысымшылық 
көрсету
Кибербул-
линг 
құрбаны
Кемсітушілік 
құрбаны
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Жынысы
Қыз балалар
929
43,5% 377 17,6% 26 1,2% 185
8,7%
47
2,2% 424 19,9%
Ер балалар
755
36,6% 523 25,4% 55 2,7% 171
8,3%
52
2,5% 230 11,9%
Сыныбы
5-сынып
325
44,5% 200 27,3% 14 1,9%
69
9,4%
25
3,4% 136 19,4%
6-сынып
312
40,8% 199 26,1% 14 1,8%
56
7,3%
21
2,7% 146 19,5%
7-сынып
293
41,0% 157 22,0% 10 1,4%
55
7,7%
19
2,7% 113 16,5%
8-сынып
261
37,6% 137 19,7% 15 2,2%
67
9,6%
13
1,9% 103 15,3%
9-сынып
273
39,2% 123 17,6% 18 2,6%
60
8,6%
12
1,7%
85 12,6%
10-сынып
220
36,8%
84 14,0% 10 1,7%
49
8,2%
9
1,5%
71 12,3%
Қала/ауыл
Қала
929
40,7% 518 22,7% 38 1,7% 216
9,5%
59
2,6% 360 16,4%
Ауыл
755
39,4% 382 19,9% 43 2,2% 140
7,3%
40
2,1% 294 15,7%
Отбасындағы зорлық-зомбылық
Жоқ
1201
35,1% 578 16,9% 45 1,3% 199
5,8%
51
1,5% 405 12,2%
Иә
474
62,1% 310 40,6% 34 4,5% 154 20,2% 46
6,0% 244 33,5%
Ата-анаға бауыр басуы
Төмен
177
52,5% 109 32,1% 16 4,7%
56
16,5% 16
4,7%
80 24,3%
Жоғары
1501
39,0% 786 20,4% 65 1,7% 298
7,7%
81
2,1% 572 15,4%
Мектепке бауыр басуы
Төмен
103
60,9%
71 41,8% 13 7,6%
32
18,8% 15
8,8%
49 31,2%
Жоғары
1580
39,2% 828 20,6% 68 1,7% 324
8,0%
84
2,1% 605 15,5%
Ашу-ыза 
Төмен
949
31,9% 465 15,6% 29 1,0% 139
4,7%
42
1,4% 318 11,0%
Жоғары
735
60,2% 435 35,6% 52 4,2% 217 17,7% 57
4,7% 336 28,8%
Физикалық агрессия
Төмен
1017
34,5% 473 16,0% 42 1,4% 170
5,8%
49
1,7% 389 13,5%
Жоғары
667
53,4% 427 34,1% 39 3,1% 186 14,9% 50
4,0% 265 22,5%


59
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
балалардың ата-аналарына бауыр басуы жоғары 
балалармен салыстырғанда (7,7%), жыныстық 
сипаттағы пікір білдіру мен қысымшылықдың 
(16,5%) құрбандары болу ықтималдығы барынша 
жоғары болған. Ақырында, ата-аналарына бауыр 
басуы жоғары балалармен салыстырғанда ата-
анаға бауыр басуы төмен балалар үшін қорқытып 
алушылық (4,7%) және кибербуллинг (4,7%) 
құрбандары болу ықтималдығы әлдеқайда жоғары 
болған (тиісінше 1,7% және 2,1%). Ата-анаға 
бауыр басуы төмен балалардың аталған тарауда 
жоғарыда көрсетілгендей, өз отбасыларындағы 
тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы жиі хабар-
лайтынын ескертіп өткен маңызды.
3.15-кестесінде сондай-ақ мектепке бауыр ба-
суы төмен балалардың мектепке бауыр басуы 
жоғары балалармен (39,2%) салыстырғанда, 
мектепте психологиялық зорлық-зомбылық 
(60,9%) құрбандары болу ықтималдығы жоғары 
екендігі көрсетілген. Мектепке бауыр басуы 
төмен балалар мектепке бауыр басуы жоғары 
балалармен салыстырғанда, мектептердегі 
жеке басынушылық (41,8%) және кемсітушілік 
(31,2%) құрбандары болу ықтималдығы екі 
есе жиі болған (тиісінше 20,6% және 15,5%). 
Мектепке бауыр басуы төмен балалар мектепке 
бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, 
мектептерде алты есе жиі қорқытып алушылық 
(7,6%) және кибербуллинг (8.8%) құрбандары 
болған (тиісінше 1,7% және 2,1%). Бұл дерек-
тер олардың мектептегі өзге балалар тарапынан 
зорлық-зомбылық және кемсітушілік құрбандары 
болып табылуының мектепке балалардың бауыр 
басуынатеріс әсер ететінін көрсетеді. 
Қорытындысында, 3.15-кестесінде ашу-ыза 
мен жеке басынушылыққа бейімділігі жоғары 
балалардың мектептегі зорлық-зомбылық пен 
кемсітушілік құрбандары болу ықтималдығы ба-
рынша жоғары екенін көрсетеді. Атап айтқанда, 
ашу-ызаға бейімділігі жоғары балалар ашу-
ыза деңгейі төмен балалармен салыстырғанда, 
екі есе жиі психологиялық (60,2%) және жеке 
басынушылық (35,6%) құрбандары болған 
(тиісінше 31,95% және 15,6%). Сондай-ақ 
жеке басынушылығы жоғары балалардың 
жеке басынушылыққа бейімділігі төмен бала-
лармен салыстырғанда, екі есе көбірек жеке 
басынушылық (34,1%) және психологиялық 
зорлық-зомбылық (53,4%) құрбандары болу 
ықтималдығы айтарлықтай барынша жоғары 
болған (тиісінше 34,5% және 16%). Келесі 
бөлімде балалармен жүргізілген сұхбаттан 
алынған деректер мектептегі психологиялық және 
жеке басынушылық құрбандары болып табыла-
тын балалардың өздеріне қоқан-лоққы көрсеткен 
балаға (балаларға) өте жанға батар іс жасауды 
қалайтынын және ашу-ыза сезімін білдіретінін 
көрсетеді. Осылайша, ашу-ызаға және жеке 


60
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
басынушылыққа жоғары бейімділік, қоқан-лоққы 
себебі емес, оның нәтижесі болып табылады.
Ашу-ызасы жоғары балалар ашу-ыза пайда бо-
луы төмен балалармен салыстырғанда, екі есе 
көп жыныстық зорлау құрбандары (17,7%) 
және екі есе жиі – кемсітушілік құрбандары 
(28,8%) болған (тиісінше 4,7% және 11,0%). 
Сол уақытта жеке басынушылығы жоғары ба-
лалар жеке содырлық үрдісі төмен балалар-
мен салыстырғанда, екі есе көп жыныстық зор-
лау құрбандары (14,9%) және айтарлықтай 
жиі – кемсітушілік құрбандары (22,5%) болған 
(тиісінше 5,8% және 13,5% с).
Ақырында, ашу-ызасы жоғары балалар ашу-
ызасы төмен балаларға қарағанда, төрт есе көп 
қорқытып алушылық құрбандары 4,2%) және 
үш есе көп кибербуллинг құрбандары (1,4%) 
болған. Одан басқа, жеке басынушылығы 
жоғары балалар жеке басынушылық деңгейі 
төмен балалармен салыстырғанда, екі есе жиі 
қорқытып алушылық құрбандары 3,1%) және 
үш есе көп кибербуллинг құрбандары (4,0%) 
болған (тиісінше 1,4% және 1,7%). Балалармен 
жүргізілген сұхбаттың, атап айтқанда, мектептегі 
зорлық-зомбылық және кемсітушілік құрбандары 
болған балалардың жәбірлеуді қайталайтынын, 
озбырлық жасаған тұлғаларға қатысы бойынша 
жиі ашу-ыза білдіретінін және оларды жәбірлеген 
балаға (балаларға) жан ауыртар залал келтіруді 
қалайтындықтарын көрсететінін қайта ескертіп 
кету керек. Осылайша, мектептегі зорлық-
зомбылық және/немесе кемсітушілік құрбандары 
бола отырып, баланың ашу-ызаға және жеке 
басынушылыққа бейімделу ықтималдығын арт-
тырады, бірақ керісінше емес.
Мектептегі зорлық-зомбылықтың 
балаларға әсері
Мектептегі зорлық-зомбылықтың куәсі болған 
балалардан зорлық-зомбылық құрбаны болған 
балаға не болғаны туралы сұрадық. Бұдан басқа, 
мектептегі зорлық-зомбылық құрбаны болған 
балалардан олар зорлық-зомбылыққа түскенде 
не сезінгендерін, оларға қандай дене жарақаты 
келтірілгенін және олардың зорлық-зомбылық 
жасаған тұлғадан (тұлғалардан) кек қайтарғысы 
немесе оларға қатысты жәбір көрсеткісі 
келетіндіктерін сұрадық. Сұхбат жүргізілген және 
мектепте зорлық көрген 402 баланың арасында 
47,0%-ы бұның олардың көңіл-күйлеріне теріс 
әсер еткенін, 9,0%-ы күшпен зиян келтірілгенін 
айтты. Бұдан басқа, 10,0%-ы өздеріне озбырлық 
жасаған тұлғаларға “есесін қайтарғандарын” 
айтты. Жәбірленген үш бала басқа мектепке 
ауысқандары туралы айтты. Сұхбат жүргізілген 
және мектептегі озбырлыққа куәгер болған 402 
баланың арасында, 13,0%-ы жәбірленген балаға 
күшпен залал келтірілгенін көрген.
Кезекті бөлімдерде жағымсыз көңіл-күй 
әсерлерін, дене жарақаттарын және мектеп-
те озбырлық жасаған тұлғаларға “қайтарылған 
есені” қоса алғанда, озбырлық жәбірін көрген 
балаларға мектептегі теріс әсерді анықтау 
мақсатында балалармен болған сұхбатта 
жинақталған деректер талданады.
Көңіл-күйге әсер ету
Жоғарыда ескертілгендей, мектепте зорлық 
көрген балалардың жартысы дерлік бұның 
өздерінің көңіл-күйлеріне теріс әсер еткенін ай-
тып берді. Жәбірленген көптеген балалар ашу-
ыза, ыңғайсыздық сезіну, қорлану, масқаралану 
және реніш сезімін білдірді. Балалардың көбісі 
оларын ашық айта алмағандықтан, сезімдерін 
іште сақтап қалды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   117




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет