оқыту, және цазіргі, басшылыц пен оқушының өзбетінше жумысының уйлесімділігі

II бөлім. Дидактика
89
6-тарау. ОҚЫТУ ҮРДІСІ - БІРТҮТАС ЖҮЙЕ
6.1. Оқытудың мәлі және түсінігі
Оқыту туралы ол “өтеді”, ол “жүзеге асырылады” және 
Окыту деген не? 
“іске асады”, ол адамға белгілі бір “білімдердің, 
Оқыту үрдісінің 
іскерліктердің, дағдылардың берілуі”, ол сондай-ақ оқу- 
анықтамасы 
шының білім алу мәселесі “шешілетін оқытушы мен
окушылардың мақсаты багытталған өзара әрекеті”, деп 
көп айтылып та, жазылып та жүр. Ол оқушылардың ғылыми білімдер мен 
дағдыларды меңгеруіне, шығармашыпық қабілеттерін, дүниетанымын және 
адамгершілік-этикалық көзқарастары мен сенімдерін қалыптастыруға, оку 
танымдык қызмегін үйымдастыруға жоне қолдауға мақсатты бағытталған 
педагогикалык үрдіс (И.Ф.Харламов). Ол “білім алу және оқытудың үрдісі” 
жэне “таным немесе танымдық әрекетгің түрі”, мүгалім мен шәкірттің білім 
жүйесін берік игеруге бағытталатын өзара байланыстар - іскерліктер, 
дағдыларды, жэне оларды өмірде қолдана білу және ойлау дамуының 
жиынтыгы. Кейде оқыту мәнін қалыптасқан немесе басқарылатын таным 
үрдісі ретінде қарастырады.
Әрине, жоғарыда айтылған әрбір анықтаманың айтылуы зақды, себебі: 
олар оқыту мәнін ашу бағытындағы бөлек талгіыныстар болып келеді. Ьірак 
жеке алынғанда, “оқытудың” осы жэне баска анықтамалары оныц мәнін 
ашпайды. Бүған дәлел, бүл анықтамалар адамға немесе балаға белгілі 
білімдерді, іскерліктерді, дағдыларды сипаттауға үмтылыс бола алады. 
Алғашқы көріністе бүл түжырымдама дүрыс болып корінеді: «оқытуға дейін 
балада білім болмады, кейін пайда болды. Оған білімді кім берді? Мүғалім». 
Алайда білім, кейінгі іскерлік, дағды физикалық қүбылыстар емес, оларды жай 
бере 
салуға 
болмайды. 
Олар 
адамның, 
баланың 
басында 
олардың 
талпыныстары арқасында пайда болады. Оларды қүр ала салуға болмайды, 
олар шәкірттің түрақты психикалық белсенділігі және оның ойлауының 
нотижесінде игеріледі. Сөйтіп, “мүгалім-оқушьГ’ қарым-қатынасы жсткізуші- 
қабылдаушыға саяды. Оқытудың басқа анықтамасымен келісу қиын болар. Ол 
аныктама бойынша “Оқыту үрдісі” оқушыларға білім беру міндеттері 
шешілетін оқытушы мен оқушының мақсатты бағьпталған өзара әрекеті 
(Педагогика/под ред. Ю.К.Бабанского. 2-е изд. М., 1988, стр. 399). Бірақ 
мүндагы аталып өткен озара әрекет белгісіз болғанын оңай байқауға болады. 
Себебі, ол оның орындалу тетігіне көңіл бөлмейді, сонымен бірге оқытудың 
гіедагогикалық қүбылыс регінде жалпы мәнін қарастырмайды. Міне, 
сондықтан “Білім беру мекемелерінің қызметкерлерінің мамандығын арттыру 
факультетінде оқытылатын курстарға арналған дидактикалық қүралдар 
жиынтығының” қүрастырушылары бүл жегіспеушілікті болдырмау үшін 
оқытудың өз түсініктемесін үсынды: “Қазіргі замандағы оқыту үрдісі - ол 
үстаз бен шәкірттің білім жүйесін, ғылым дүниетанымы негіздерін қалыптас- 
тыруға, еңбек, адамгершілік тәрбиесіне, шығармашылық белсенділікке баулу, 
шәкіртті жан жақты дамуы үшін бір мақсатқа бағытталған, өзара байланысқан 
және езгеріп отыратын қызмет. (ПедагогикаМІод ред. Ю.К.Бабанского. 2-изд. -
М., 1988. с 333).

90

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: