4 -Т А Р А У
Модельдерд1 бакылай отырып уйрену нэтижеа
Модельдердi бакылай отырып Y^peHy бакылаушылардын бiлiм алуы мен эрекет-
тердi Yлгiге сай кайталауына эсер етедг 1с-эрекет куптауга ие болган модельдердi
бакылап отырган окушылар осы модельдерге уксауга тырысып, есте сактау Yшiн
олардын эрекеттерiн кайталайды жэне кодтайды, сондай-ак осындай эрекеттердi
iске асыруга ынталы болады. Сондыктан бакылай отырып Yйренy акпарат беру мен
ынталандыру кызметш аткарады (Bandura, 1986).
Ацпарат.
Модельдердщ эрекеттерiнiн нэтижесi бакылаушыларга т т м д ш п жога-
ры эрекеттер жайлы акпарат бередг 0рекеттерi жетiстiкке жеткiзген б ш к п модель-
дердi бакылау бакылаушыга жетютшке жету Yшiн iске асыруы кажет эрекеттердщ
ретi жeнiнде акпарат бередг Yлгiге сай мшез-кулык пен олардын нэтижесш бакы
лай отырып, адамдарда кай мшез-кулык дурыс, кайсысы дурыс еместiгi туралы
сенiм пайда болады.
Бандура, Росс жэне Росс (1963) балаларга агрессивт Yлгiлермен бiраз уакыт бiрге
болуга мYмкiндiк берiп, оларга агрессияга толы кинолар мен мyльтфильмдердi керсе-
тедi. Мультфильм кейiпкерi - Бобо куыршагын урып-согып, лактырган, тепкен, Yстiне
отырып алган модельдi мактамайды да, жазаламайды да. Ал оны бакылап отырган
балалар мундай эрекетп жасауга болады деген корытындыга келедг Мультфильмнен
кейiн оларга Бобо куыршагымен ойнауга руксат етiледi. Агрессияны бастан еткерме-
ген жас балаларга караганда, агрессивт Yлгiлердi керген балаларда агрессия денгей
ете жогары болган. Агрессивт Yлгiнiн тYрлерi (емiрден алынган ба, фильм бе, мульт
фильм бе) балалардын агрессия денгешн айкындай алмаган.
Модельдердiн бакылаушыларга уксауы да аса манызды (Schunk, 1987, 2012).
Олар Yлгiлерге негурлым кеп уксаса, бакылаушылардын мундай эрекеттердi элеу-
меттiк тургыдан дурыс деп кабылдау ыктималдыгы да согурлым жогары болмак.
0леyметтiк жагдайларга байланысты эрекетт'iн дурыстыгы адамнын жасы, жынысы
жэне мэртебесi сиякты факторларга байланысты. Бакылаушыларга таныс емес немесе
нэтижеа жылдам аныкталмайтын Yлгi-тапсырмаларFа улгшердщ бакылаушылармен
уксас болуы да эсер етедi (Akamatsu & Thelen, 1974).
Кейбiр зерттеулер балалардын ездерiмен бiрдей жыныс екiлдерiнен Yйренгендi
калайтынын керсетсе (Maccoby & Jacklin, 1974), тагы б£р зерттеулер Yлгiнiн жынысы
б ш м алудан герi эрекет етуге кебiрек эсер ететiнiн айтуда (Bandura & Bussey, 2004;
Perry & Bussey, 1979; Spence, 1984). Балалар Yшiн Yлriнщ жынысы аса манызды бол-
маганымен, олар мiнез-кулыктын кейбiрiн ерлерге де, эйелдерге де тэн деп кабылда-
са, кейбiрiн тек бiреyiне гана тэн деп есептейдi. Демек, улгшщ жынысы тапсырма-
нын дурыстыгы жайлы акпарат беру кызметш аткарады (Zimmerman & Koussa, 1975).
Мшез-кулык Yлгiсiнiн улдардын немесе кыздардын кайсысы Yшiн дурыс екенiн бш-
мейпн балалар ездерiне уксайтындардын эрекетш кайталайды, ейткеш олар мундай
эрекеттердi элеуметпк тургыдан кабылдауга болады деп есептейдг
Модель мен бакылаушы жасынын шамалас болуы бакылаушылардын ездерiнен
кiшi немесе Yлкен модельдерге караганда ездерiмен жасты балалардын эрекеттерiн
дурыс деп кабылдауына эсер етедi (Schunk, 1987). Броди мен Стоунмэн (1985) ду
рыс акпарат болмаган жагдайда балалардын ездерiмен жасты балалардын эрекеттерiн
кайталайтынын аныктаган. Балаларга кажетп акпарат берiлген жагдайда, модельдщ
жасына карамастан, бала кажетп эрекетп iске асыра алады.
Достарыңызбен бөлісу: