Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

150
vii
 БӨ
ЛІМ
2
- саБаҚ
оТАНДЫҚ ТАУАР
321 - беттегі сөздермен танысыңыз.
1. Тиісті сөздерді пайдаланып, сөйлемдерді аяқтаңыз.
1) Мен сізді түсінбедім, 
________
 
 
 
 
1) барсын
2) Менің қолым бос емес, концертке Әсет .. 
 
2) баруға болады
3) Кешіріңіз, Абай көшесіне қалай  
________
 ? 
 
3) осында күте тұрыңыз
4) Марат Асанұлы әлі келген жоқ, 
________
   
 
4) қайталап жіберіңізші
2. Мағыналас сөздерді сәйкестендіріңіз. 
жұмыс 
әке-шеше
немере
туысқан
ата-ана
қызмет
ағайын
ұлдың ұлы / қызы
3. Берілген мәтінді оқыңыз. 
Пультті қазақ ойлап тапқан
Демалыс  күндері  ың-шыңсыз,  рахаттанып  жатып, 
көгілдір экраннан жақсы бір хабар, кино, концерт көргіңіз 
келе ме? Қандай да бір спорттық жарыстардың жанкүйері 
болсаңыз,  күндіз-түні  теледидар  сіздікі  деген  сөз.  Кәдімгі 
теледидардың  пультін  қолыңызда  қайта-қайта    ұстап 
жатып,  осы  затты  алғаш  кім  ойлап  тапты  екен  деп 
ойландыңыз ба?
Пультті  алғаш  қазақ  азаматы  Шәкен  Ниязбеков  ойлап 
тапты  дегенге  сенесіз  бе?  Кәдімгі  Қазақстан  Туының 
авторы – Шәкен ағамыз! Ол өткен ғасырдың 60-жылдары 
Санкт-Петербург сурет академиясында оқып жүргенде, осы 
өнертабысымен жұртты таңғалдырған екен.
1964  жылы  Чехословакияда  өткен  өнертапқыштардың  халықаралық  байқауында 
ленинградтық  студент  Ш.Ниязбеков  бас  жүлдеге  ие  болады.  Кейін  бұл  өнертабысы    Санкт-
Петербургтегі көрмеге қойылады. Бірақ осы дүниесі ізім-қайым жоқ болып кетеді. Көп ұзамай 
ұрлық ашылады. Пультті ұрлаған Жапонияның жансызы ұсталады.
Ұрлық үшін кінәлі болған жапондықтар Шәкен Ниязбековке 20 мың рубль төлейді. Ендеше, 
«пультті қазақ ойлап тапқан деп» мақтанышпен айтуға болады.

151
vii
 БӨ
ЛІМ
Мәтіннен қос сөздер мен біріккен сөздерді теріп жазыңыз.
Қос сөздер
Біріккен сөздер
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
4.  Берілген сөздерге мағыналас сөздерді табыңыз. 
А 
В
1 - ___
аймақ 
А Ой, пәлі!
2 - ___
жуық арада
Ә тәтті
3 - ___
кездестіру
Б
Қап!
4 - ___
балдай тәтті
В тауар
5 - ___
Әттеген-ай!
Г
өңір
6 - ___
Бәрекелді!
Ғ
жолықтыру
7 - ___
өнім
Д жақында
Ережемен танысыңыз. 
Одағай   
 
 
 
 
                                       
309
 
- бет
Бәрекелді
, жоспарды асыра орындапсыздар!
Ойпырым-ай
,  биыл қыс суық болатын сияқты.
Қап
! Бүгінгі істі ертеңге  қалдырмау керек еді.
Қазір демалысқа кетсем ғой,
 шіркін
!
5. Дұрыс жауаптың астын сызыңыз. 
1. Мен жұмысқа тағы да кешігіп қалдым-ау,  
қап
 / 
алақай
!
2. 
Бәрекелді
  / 
әттеген-ай
,  тапсырманың  барлығын  дұрыс  орындағаныңызға  қуанып 
тұрмын.
3. 
Қой
 / 
жарайсың
, біреу туралы жаман сөз айтушы болма!
4. Мына қыздың көріктісін, 
паһ-паһ
 / 
тек
!
5. 
Алақай
 / 
қап
, ертең жалақы береді!

152
vii
 БӨ
ЛІМ
6. Одағайларды түрлеріне бөліп жазыңыз:
көс-көс,    алақай,    тек,    бәрекелді,    әттең,    қап,    шөре-шөре,    құрау-құрау,    тәйт, 
шек-шек,    мәссаған,    әукім-әукім,    жә-жә,    ойбай,    пұшайт-пұшайт,    сап-сап,    жә.
Көңіл күй одағайлары:
Жекіру одағайларын:
Шақыру одағайлары
1. 
______________________________________
1. 
______________________________________
1. 
______________________________________
2. 
______________________________________
2. 
______________________________________
2. 
______________________________________
3. 
______________________________________
3. 
______________________________________
3. 
______________________________________
4. 
______________________________________
4. 
______________________________________
4. 
______________________________________
5. 
______________________________________
5. 
______________________________________
5. 
______________________________________
6. 
______________________________________
6. 
______________________________________
6. 
______________________________________
7. Тиісті сөзді қойып, сөйлемді толықтырыңыз. 
1) 
___________________________________
, сынақ нәтижесінен бес алдым! 
2) Пойыздың ерте жүретінін білмей қалғаным-ай, 
___________________________________
! 
3) 
___________________________________
, әрқашан жақсы сөз айтуға тырыспайсың ба! 
4) Енді не істеймін, 
___________________________________
! 
ГраММатика
Ережемен танысыңыз. 
Өзгелік етіс 
   
   
 
 
                                       
309
 
- бет
Бұл ойыншықтар баланы еріксіз күл
дір
еді. 
Дайын өнімді тікелей дүкенге жөнел
т
еміз. 
Ағаштарды көктемде осы жерге отыр
ғыз
амыз.

153
vii
 БӨ
ЛІМ
1. Тиісті қосымшаны қойыңыз.
- ғыз, -гіз, -қыз, - кіз, - т
- дыр, -дір, - тыр, - тір, - ыр, - ір
айт
____________
ған
бар
____________
ды
сал
____________
тік
____________
бер
____________
ген
кел
____________
бек
жаз
____________
кет
____________
сал
____________
ған
қара
____________
көн
____________
ас
____________
жаз
____________
ған
жүз
____________
ді
сен
____________
өш
____________
жаса
____________
көрсе
____________
тамақты ас
____________
айт
____________
2. Тест сұрақтарына жауап беріңіз.
1. Өзгелік етісте тұрған сөйлемді 
көрсетіңіз. 
A) Мен сурет өнеріне қызығамын.
B) Сурет өнері мені қызықтырады.
C) Сурет өнеріне мен қызыққанмынмын.
D) Мен сурет өнері қызықтырады.
4. Өзгелік етісі бар сөйлемді  белгілеңіз. 
A) Жиналысқа барлық қызметкерлерді жинайды. 
B) Жиналысқа барлық қызметкерлерді жинамақ.
C) Жиналысқа барлық қызметкерлерді 
жинатқызады.
D) Жиналысқа барлық қызметкерлер 
жиналмады. 
2. Өзгелік етісте тұрған сөйлемді 
көрсетіңіз.
A) Маған көп жұмыс істетті.
B) Мен көп жұмыс істедім.
C) Көп жұмысты істедім.
D) Мен көп жұмыс істейін.
5. - дыр, - дір,- тыр,- тыр, - тір – қандай етістің 
жұрнағы?
A) Өздік етіс
B) Өзгелік етіс
С) Ырықсыз етіс
D) Ортақ етіс
3. Өзгелік етіске жатпайтын сөзді 
белгілеңіз.
A) айтқыз
B) жалғыз
C) апарғыз 
D) Барғыз
6. Өзгелік етісі бар болымды сөйлемді 
көрсетіңіз.
A) Өнімді дүкенге өткізді.
B) Өнімді дүкенге өткізбеді.
C) Өнімді дүкенге өткізген емес.
D) Өнімді дүкенге өткізбек.
3. Дұрыс форманы қойып, мақалды аяқтаңыз.
А) Айт
__________________
ған - жамандықтың белгісі, 
Қамшыла
__________________
қан - шабандықтың белгісі. 
В) Көз жет
__________________
ер, 
Көз жет
__________________
бегенді
Сөз жет
__________________
ер
С) Елдес
__________________
мек — елшіден,
Жаулас
__________________
мақ — жаушыдан.
Д) Би жаманы дауға қал
__________________
ады,
Жігіт жаманы жауға ал
__________________
ады.
-ғыз
-қыз
-тір
-гіз
-кіз
-тыр
-дыр
-ті
-т
-дір

154
vii
 БӨ
ЛІМ
ОҚыЛыМ
1. Сұраққа жауап беріңіз.
1. Сіз «Бал-бала» компаниясының ойыншықтарын көрдіңіз бе?
2. Көрген болсаңыз, қандай баға бересіз?
3. Ойыншықтарға көңіл бөлудің қажеттілігі бар деп ойлайсыз ба? 
Әлде әлемде одан басқа да маңызды мәселелер бар дейсіз бе?
2. Пікірлесіңіз.
•  Қазақстанда балаларға арналған ойыншықтарды жасайтын өндірушілер бар ма?
•  «Бал-бала» ойыншықтарын шетелдік қонақтарға немесе туыстарыңызға сыйлар ма 
едіңіз?
•  Бала күніңіздегі ойыншығыңыз есіңізде ме? Ол туралы не айта аласыз?
3. Мәтінді оқыңыз.
Қуыршақтарым - ұлттық тәрбие құралы
«Қазақстанда  жасалған».  Осы  сөз  тіркесін  тауарлардың  сырты-
нан  оқыған  кезде  ойыңызға  не  келеді?  Отандық  өнімнің  нарықта 
көбейіп  жатқанына,  сөз  жоқ,  «бәрекелді!»  деп  қуанып  қаламыз. 
«Болашақта  отандық  тауарлар  сапасы  жағынан  шетелдік 
өнімдердің  алдын  орап  әкетеді»,  -  дейді  белгілі  әнші,  продюсер 
және ұлттық нақыштағы «Бал-бала» ойыншықтары идеясының 
авторы Қыдырәлі Болманов. 
– Қыдырәлі аға, «Бал-бала» компаниясын құру қалай басталды және 
қазір оның жұмысы қалай алға басуда?
–  Шүкір,  ойға  алған  ісіміз  рет-ретімен  жүзеге  асырылып  жатыр. 
2010 жылдан бастап қазақ тілінде ән айтып, өлең оқитын «Бал-бала» 
қуыршақтарын  шығарып,  балаларға  жеткізуді  қолға  алған  болатын-
быз. Бүгінгі таңда компанияның Астана, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Орал 
мен  Жезқазған  және  Өскемен  өңірлерінде  бөлімшелері  жұмыс  істейді. 
Болашақта басқа облыстарға да шығартамыз.

155
vii
 БӨ
ЛІМ
– «Бал-бала» ойыншықтарының бірі – «Азиада-2011» қысқы Азия ойындарының басты символы – 
барыстың бірнеше түрін жолықтырдық. Ойыншықтардың  біріне бала даусымен еліміздің әнұранын 
орындатсаңыз, екіншісіне күмбірлетіп «Сарыарқа» күйін тартқыздыңыз. Көрген адамдар «Ой, пәлі, 
мынау қандай керемет!»,- деп жатты. Қазір қуыршақтың қанша түрі шығарылады?
– Қуыршақтардың бас-аяғы 30-ға жуық түрі бар. Олардың қатарында Тазша бала, Алдар Көсе, Ер 
Төстік сияқты аңыз-ертегілердің кейіпкерлерімен қатар «Айгөлек» әнін шырқайтын Сұркөжек пен 
әнұранды жатқа білетін Барыс та бар. 
– Компания атының «Бал-бала» аталуының себебі неде? 
– Қазақта «балдай тәтті», «балдай» деген тамаша сөздер бар. Бұлар көбінесе кішкентай сәбилерге 
қатысты айтылады. Қуыршақтар балаларға арналғандықтан, «Бал-бала» деген есімді беруді жөн 
деп таптық. 
– Қуыршақтарды жасап шығаруда қандай қиындықтар бар?
– Өмірдегі жеңістің барлығы қиындықпен келмей ме?! Қиындыққа шыдау керек. Қуыршақтарды 
«сөйлетіп», «қозғалту», қазақша әндерді қуыршақтарға «енгізу» - өте үлкен жұмыс. Дайын тауарды  
Қазақстанға жеткізу, оны республиканың әр аймағына апарып, тарату, түһ, айта берсең көп қой, 
шіркін, бірінен кейін бірі шыға береді. 
– Алға қойған мақсат-міндеттеріңізбен бөліссеңіз...
–  Жуық  арада  сөйлесуге  болатын  «Қарақат»  қуыршақтары  қолға  тиюі  тиіс.  Бала  қуыршаққа 
сұрақ қояды, ал ойыншық сәбиге тиісті жауабын береді. Екі жарым минут ішінде едәуір әңгімелесуге 
болады.  Сонымен  қатар  «Бал-баланың»  қуыршақтарының  бәрін  мультитоптамаға  кірістіреміз. 
Ондағы мақсатымыз – қызықты мультипликациялық туындылар жасау. Болашақта, шіркін, бала-
лар ойыншығын жасайтын зауыт ашсақ деген ойымыз да бар. Қазірдің өзінде бұл жоба аясында жи-
ырмадан астам адам жұмыс жасап жатыр. Зауыт  ашылған жағдайда, 200-300-дей адам жұмыспен 
қамтылатын болады. 
– Бәрекелді! Істеріңізге сәттілік тілейміз, ендеше! 
«Ел» ұлттық қоғамдық-саяси экономикалық апталығынан өңделініп алынды. 
4. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.
1. «Бал-бала» ойыншықтары қандай іс-шараның басты 
белгісіне айналды?
2. «Бал-бала» ойыншықтарының кейіпкерлері қандай кімдер?
3. Ойыншық шығаратын бұл компанияның дәл осылай 
аталуының себебі неде?
4. Өндіріс иесінің пікірінше, ойыншық шығару оңай іс пе?
5. Отандық бұл өндіріс компаниясының болашаққа қойған 
қандай мақсаттары бар?
6. Идея авторына, отандық өндірушіге қандай тілек айтасыз?

156
vii
 БӨ
ЛІМ
5. Пікірлесіңіз.
6. Мәтіннен өзгелік етіс тұлғасындағы  сөздерді теріп жазыңыз.
Өзгелік етіс тұлғасындағы сөздер
1
________________________________________________________
1
________________________________________________________
2
________________________________________________________
2
________________________________________________________
3
________________________________________________________
3
________________________________________________________
4
________________________________________________________
4
________________________________________________________
5
________________________________________________________
5
________________________________________________________
7. Сұрақтарға жауап беріңіз. 
1) Сіз «Бал-бала» компаниясының ойыншықтарын көрдіңіз бе?
2) Көрген болсаңыз, қандай баға бересіз?
3) Идея авторына, тауарды өндірушілерге қандай тілек айтасыз?
4) Ойыншықтарға көңіл бөлудің қажеттілігі бар деп ойлайсыз ба? Әлде әлемде одан басқа 
да маңызды мәселелер бар дейсіз бе?
5) Бала күніңіздегі ойыншығыңыз есіңізде ме? Ол туралы не айта аласыз?
Егер сіз «Бал-бала» компаниясының
басшысымен кездесіп қалсаңыз,
бірінші қояр сұрағыңыз
қандай болады?
Неге дәл осы сұрақты
қойғыңыз келді?

157
vii
 БӨ
ЛІМ
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң
1. Берілген арыз мәтінін оқыңыз.
«Астықжан» дүкенінің 
тілек-шағым кітапшасы
Құрметті тұтынушылар! Бұл кітапшаға өздеріңіздің тек шынайы, әділ 
пікірлеріңіз бен сын-ұсыныстарыңызды жазуларыңызды сұраймыз.
«Астықжан» дүкенінің әкімшілігі
Құрметті «Астықжан» 
дүкенінің қызметкерлері! 
Сіздердің  біз  үшін  жасап  жүрген 
қызметтеріңізге  шын  жүректен  ри-
замын.  Сіздерге  жұмыста  табыс 
тілеймін.
Игі тілекпен,
Алма Расулқызы. 02.10. 2017 ж.
          
«Астықжан» дүкенінің 
меңгерушісіне!
Дүйсенбі,  10.09.2012  жылы  сіздің 
дүкеніңізден алған сүт өнімінің сапа-
сы  өте  нашар  болып  шықты.  Сатып 
алу  кезіндегі  есеп  қағазымен  қайта 
алып  келдім.  Осыған  қатысты  тиісті 
шара қолдануыңызды сұраймын. 
Тұтынушы:  Дария  Мақсұтқызы. 
11.09.2017 ж.
1. Сіз сатып алған кілегей және жұмыртқаның сапасы нашар, бұзылып кеткен.
2.  Сіз  сатып  алған  көйлекке  дақ  жұғып  қалған.  Қайта  алып  келіп  өткізіп,  осы  туралы 
шағымыңызды жазыңыз. 
___________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________
3
1
2

158
vii
 БӨ
ЛІМ
тыңдаЛыМ
1. Сұхбатты тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
№19
Сұрақтар
Сіздің жауабыңыз:
Әңгіме қандай мекеме туралы болды?
Алғашқы өнім қашан,қалай шығарылған?
Қанша адам жұмыс істейді?
Өнімнің неше түрін шығарады?
Бұл кәсіпорын несімен ерекшеленеді?
Бұл өндіріс орнын отандық 
өндіруші деп атауға бола ма?
Бұл кәсіпорынның өнімдері 
шетелге шығарыла ма?
Кәсіпорынның алға қойған 
мақсаты бар ма?
Кәсіпорын  қызметкерлеріне 
қамқорлықпен қарай ма?
Сіздің осы кәсіпорында 
жұмыс істегіңіз келе ме?
3. Сұхбатты қайта тыңдап, тест сұрақтарына жауап беріңіз.
1.Сұхбат берушінің есімі кім?
А) Сәния
В) Самал
С) Сәуле
Д) Әсем
4.  Отандық  компанияда  мемлекеттік  тілді 
оқыту мәселесі шешілген бе?
А) Көпұлтты компанияда тіл үйрету қиын.
В) Компания тіл курстарын ұйымдастырған.
С) Компания келесі жылы осы істі қолға алады.
Д)  Компания  қызметкерлерінің  барлығы 
қазақ ұлтынан.
2.«Рахат» кондитерлік өнімдерін шығарған 
жабдықтар қайдан әкелінген?
А) Мәскеу мен Хабаровскіден
В) Мәскеу мен Харьковтан
С) Мәскеу мен Омскіден
Д) Мәскеу мен Саратовтан
5. Сұхбат алып отырған тілшінің есімі кім?
А) Ақмарал
В) Айман
С) Айнұр
Д) Айжамал
3. 
Компания 
өз 
қызметкерлерінің 
біліктілігін көтеруге жағдай жасай ма?
А) Жоқ, оған қаражат жоқ.
В) Компания басшылығы бұл туралы ойланып 
жатыр.
С) Компания білім көтеруге міндетті емес.
Д) Компания өз мамандарын түрлі курстардан 
өткізеді.
6. Сұхбат алушының сұхбат берушіге қойған 
соңғы сұрағы қандай болды?
А) Компанияда көп адам жұмыс істей ме?
В) Компания өнімдерін шетелге шығара ма?
С) Компания өз қызметкерлеріне қамқор ма?
Д)  Компания  қызметкерлеріне  баспана  бере 
ме?

159
vii
 БӨ
ЛІМ
айтыЛыМ
1. Топтық жұмыс. Топтасыңызбен төменде берілген дүкеннің жарнамасын оқыңыздар.
2. Сіздің ойыңызша, бұл шара дүкен әкімшілігіне не үшін қажет?
3. Мұндай шараларды өткізу пайдалы ма?
ПІКІРлЕСІңІЗ!
4. Отандық тауардың бағасы қолжетімді ме? 
5. Cоңғы рет қандай отандық өндірушінің тауарын сатып алдыңыз? 
    Біз сіздердің денсаулықтарыңыздың кепіліміз! 
Сіздер көкөністер мен жеміс-жидектер шабуылына дайынсыздар ма?! 
Бәрекелді! Ендеше қапы қалмаңыздар:
1 сәуір мен 7 сәуір 
«Дендеріңіз сау болсын!»шарасы
Жаңа піскен не мұздатылған жеміс-жидек пен көкөністің 
біреуін сатып алсаңыз, екіншісі – тегін!
Қалбырлы жеміс-жидек пен көкөністің үшеуін екеуінің бағасымен алыңыз!
Осы шара кезінде біздің дүкенімізде көкөніс пен жеміс-жидек үшін 
10 000  теңге жұмсасаңыз, тағамдар рецептісі бар кітапты  ТЕГІН иемденесіз!
ҚОСыМША, осы апта ішінде біздің дүкенімізде 40 000 мың теңгеге 
сауда жасаған бір адам КЕРЕМЕТ сыйлыққа ие болады!
Бұл жарысқа қатысу үшін белгілі форманы дұрыс әрі нақты (аты-жөніңіз, 
мекенжайыңыз, жасыңыз және байланыс телефоны) толтырып, есептеушіден 
алған есеп қағазыңызды бірге қыстырып өткізсеңіз, жеткілікті.
ІСКЕ СӘТ! 
                                                                                             Қатысушы формасы:
Аты:  
    
_______________________________________
Жасы: 
    
_______________________________________
Мекенжайы:   
_______________________________________
 
 
    
_______________________________________
Телефон № :    
_______________________________________

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: