Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

182
IX
 БӨ
ЛІМ
IX
 
Бөлім
 
1-саБаҚ 
 
 
Қазақстандық сәнгерлер
 
  
2-саБаҚ
   Әлемдік сәнгерлер
 
 
  

183
IX
 БӨ
ЛІМ
1
- саБаҚ
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ СәНгЕРлЕР
   
321 - беттегі сөздермен танысыңыз.
   
1. Берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
Сіздің досыңыз спортты жақсы көре ме?
Сіздің досыңыз спортпен айналыса ма?
А) иә, ол айналысады
В) жоқ, айналыспайды
Сіздің досыңыз тоқтамай жиырма минут 
жүгіре ала ма?
А) иә, жүгіре алады
В) жоқ, жүгіре алмайды
Сіздің досыңыз спорт клубының мүшесі ме?
А) иә, ол спорт клубына мүше
В) жоқ, ол спорт клубына мүше емес
Сіздің досыңыз он жасында суда жүзе алды ма?
А) иә, ол жүзе алды
В) жоқ, жүзе алмайтын еді
Жау
абы: әрбір «иә» деген жау
абыңыз үшін 1 ұпай аласыз. 4-5 ұпай: сіздің досыңыз спортты 
жақ
сы көретін адам. К
еремет дос! 2-3 ұпай: сіздің досыңыз спортты жақ
сы көретін ж
ан. 
Екеуіңіз у
ақыттарыңызды үнемдеп ұстай аласыздар; 1 ұпай: Қандай өкінішті! Сіздің досыңыз 
спортқа мүлдем қызықпайды ек
ен. Екеуіңіз бірге айналысып к
өрсеңіздер қ
алай болар екен?

184
IX
 БӨ
ЛІМ
2. Берілген сөздердің ұқсас және қарсы мағынадағы сөздерін жазыңыз.
Синоним
Антоним
Атақты 
____________________________________________________
Маңызды 
____________________________________________________
Мәлімет
____________________________________________________
Кемшілік
____________________________________________________
Теледидар 
____________________________________________________
Бай 
____________________________________________________
Күнделікті 
____________________________________________________
Отандық 
____________________________________________________
Бос сөз
____________________________________________________
Тәуелді 
____________________________________________________
3. Сөздер мен суреттерді сәйкестендіріңіз.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Қолғап
Мойынорағыш 
Спорттық аяқ киім / кроссовка
Қалпақ 
Шалбар
Тон / ішік 
Көйлек
Құлақшын / малақай 
Бәтеңке 
Белдемше
Күрте
Жемпір
Жейде 
Шұлық 

185
IX
 БӨ
ЛІМ
4. Топтық жұмыс. 
Жоғарыда қандай киімдер атауы жоқ деп ойлайсыздар?
1) Кестеде берілмеген киім атауларын табыңыздар.  
 
 
     
2) Көп киім атауын жазған топ жеңеді.
5. Сөздер мен суреттерді сәйкестендіріңіз.
1
2
3
  
  
   
4
5
6
7
Қалта № __
Түйме № __
Сыдырма № __
Етек № __
Бау № __
Жең № __
Жаға № __
Есте сақтаңыз!
«Зат есім+лы/лі/ды/ді»
 «қандай?» сұрағына жауап береді.
Мысалы:
 жаға+лы, жең+ді, түйме+лі, қалта+лы, етек+ті

186
IX
 БӨ
ЛІМ
6. Төмендегі киімдерді сипаттаңыз.
7. Топтық жұмыс. Өзара пікірлесіңіздер.
1. Сізді сән әлемі қызықтыра ма?
Иә / жоқ деген жауабыңызға                        
5 дәлел келтіріңіз
Күнделікті сән әлемінің 
жаңалықтарын бақылап                   
отырасыз ба?
Сәнгеріңіз туралы толық                      
мәлімет беріңіз
3. Өзіңіз жақсы көретін сәнгеріңіз 
бар ма?
 
4. Сән әлемі тек әйелдерді ғана 
қызықтыра ма? Әлде ер адамдар да 
сән туралы пікірлесіп сөйлесе ме?
5. Киімді әдетте қайдан аласыз:                                                               
дүкеннен, базардан, дизайнерлерден?
 
6. Киім сатып алатын кезде кіммен 
ақылдасасыз: ата-анаңызбен, 
жұбайыңызбен, достарыңызбен, әлде 
тек өз пікіріңіз бойынша аласыз ба?
Неге базардан?                                            
Неге дүкеннен?                                                                         
Неге дизайнерден?
Сөзіңіздің дәлелі ретінде                                  
5 дәлел келтіріңіз
7. Өзіңізді талғампазбын деп 
есептейсіз бе?
 
Бұл 
_________________________________
Бұл 
_________________________________
Бұл 
_________________________________

187
IX
 БӨ
ЛІМ
8. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Біле жүріңіз
9. Сұраққа жауап беріңіз. Топта талқылаңыздар.
1. Қазақстандық сәнгерлерді қазақстандықтар біледі деп ойлайсыз ба?
2. Жоғарыда аталған сәнгерлердің қайсысы сізге, халыққа , 
достарыңызға көбірек танымал?
3. Қазақстандық сәнгерлердің дүкендеріне барып көрдіңіз бе?
4. Киімдеріне тапсырыс беріп көрдіңіз бе?
5. Отандық сәнгерлердің тауарлары қымбат па?
Ая Бапани
Сәкен Жақсыбай
Салтанат Баймұхамедова
Сабыркүл Асанова
Аида Кауменова
Құралай Нұрқаділова
Камила Курбани
Қазақстандық 
сәнгерлерді                         
танисыз ба?
Салтанат Баймұхамедова
Бренд «Salta»
Ая Бапани
Бренд «Aya Bapani»
Аида Кауменова
Бренд «Aida KaumeNOVA»
Құралай Нұрқаділова
«Kuralai» сән үйі
Камила Курбани
Бренд «Kamila Kurbani» 
Сәкен Жақсыбай
Бренд «ZhSaken»
Сабыркүл Асанова
«Сымбат» сән академиясы

188
IX
 БӨ
ЛІМ
ОҚыЛыМ
Қазақстандық  «мода» жайлы не білеміз?
Кейбір  деректер  бойынша,  қазақ  басылымдары  «сән»,  «мода»  және  «подиум»  деген  сөздерді 
1913 жылдардың өзінде пайдалана бастаған. Қазіргі кезде «сән әлемі» ресми түрде 1947 жылы 
келген дейді. Ал, жалпы, ата-бабаларымыздың ежелден келістіре киген қазақы өрнегі бар сәнді 
киімдері  мен  әшекей  бұйымдарының  өзі  нағыз  «сәндіктің»  өзі  емес  пе?!  Отандық  сән  әлемінің 
дүниеге келуіне «Сымбат» сән академиясы себепші болған деген мәлімет бар. Тұңғыш рет 1972 
жылы қазақстандық сән өнерін шетелге таныстырған компанияның «Сымбат» деп аталған тұңғыш 
журналы 1958 жылы, ал тұңғыш мода театры 1987 жылы ашылған екен. Қазақстан 1972 жылы  
Болгарияда,  1974  жылы  лейпцигте,  1975  жылы  Италияда  өткен  халықаралық  фестивальдарға 
да қатысқан. 1988 жылы Чехословакияның Брносында ұйымдастырылған жарыста бас жүлдені 
иемденген.
Осылайша fashion – индустрия Қазақстанға да жеткен. Қазірде елімізді әлемге танытып жүрген 
атақты дизайнерлеріміз де жетерлік.
Құралай  Заманбекқызы  Нұрқаділова  –  қазақстандық  дизайнер,  суретші,  стилист,  «Құралай» 
сән  үйінің  басшысы.  Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  Сән  Палатасының  атқарушы  директоры. 
Kazakhstan Fashion Week және Мәскеу мен Екатеринбург қалаларында өтетін сән апталығының 
тұрақты қатысушысы.
Аида Кауменова – әдемі, сәнді, көркем preta-porter de lux коллекциясын шығарушы, табысты әрі 
жас дизайнер. Аида 5 жылдан бері өзінің жеке маркасында «Aida KaumeNOVA» сән үйін құрған, осы 
брендтті киімдер шығаруда. Бұл бренд тек қана Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар басқа да 
шетелдерден өз орнын табуда. 
Бүгінгі күні «Aya Bapani» брендімен танымал Ая қазақстандық сән әлеміне өзгеріс алып келген 
дизайнерлердің бірі. Қазақ тарихынан, этнографиясы мен өнерінен шабыт алатын Ая: «Киізден 
жасалып,  қазақтың  ұлттық  ою-өрнектерімен  сәнделген  коллекциямдағы  әрбір  туындым  оның 
иегеріне қазақи рух беріп, кең-байтақ қазақ даласының күшін сезіндіреді».
Отандық сән индустриясының жарқын өкілі Салтанат Баймұхамедова сән әлеміне сонау 2000 
жылдары келген болатын. Басында «F.. you» киім желісімен жастарға арналған киімдер тігіп жүрген 
Салтанаттың 2008 жылдың наурыз айында Trend & Tendance агенттігінің қолдауымен Парижде 
алғашқы сән көрсетілімі өтеді. Содан бастап ол Salta™ деген брендпен шыға бастайды. Бүгінгі күні 
Salta сапалы, әрі қолжетімді бағадағы pret-a-porter әйелдер киімін шығарумен айналысады.
Сән  өнеркәсібінде  жүргеніне  10  жылға  жуық    уақыт    болғанымен,  Камила  Курбанидің 
қазақстандық  сән  сахнасына  келгеніне  небәрі  2  жылдай  болған.  Осы  уақыттың  ішінде  ол  сән 
әлеміне өзгелерге ұқсамайтын ерекше стилін ұсынған. Екпінді гламурға емес, керісінше unisex пен 
casual  стиліндегі  еркіндікке  түсіретін  Камиланың  тұтынушылары  еркін  ойлайтын,  өзгеден  аса 
ерекшеленбейтін, бірақ өзінің ерекше қайталанбас стилімен көзге түсетін кәдімгі қала тұрғындары.
2011 жылдан бері отандық сән әлеміне қадам басқан ZhSaken брендінің негізін қалаушы Сәкен 
Жақсыбайды  бүгінгі  күні  танымайтын  қазақстандық  сәнқой  жоқ  шығар.  Шетелге  жиі  шығып 
тұратын Сәкен әр елден алған әсерін өз топтамаларында жеткізуге тырысады. Ол киімдерін тігуде 
барқыт,  жібек,  шілтер  және  шифон  маталарын  қолданады.  Оның  барлық  киімдері  сапалы  әрі 
бағасы қолжетімді.

189
IX
 БӨ
ЛІМ
1. Мәтін мазмұнына сәйкес дұрыс/қате ақпаратты белгілеңіз.
Мәлімет
Дұрыс
Қате
1947 жылы Қазақстанда сән әлемінің төңкерісі болған.
Отандық сән ұғымы «Сымбат» сән академиясымен тығыз байланысты.
Қазақстандық  сән өнерін шетелге таныстырған компания «Salta» деп 
аталады.
«Сымбат» сән академиясының сән театры 1991 жылы ашылған.
Ая Бапани шетелден Қазақстанға қыдырып келген сәнгер.
Камила Курбанидің қазақстандық сән сахнасына келгеніне небәрі 2 
жылдай болған.
ZhSaken брендінің негізін қалаушы Сәкен Жақсыбай.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Сән Палатасының атқарушы 
директоры – Ая Бапани.
2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Қазақстандық  сән 
өнері шетелге 
тұңғыш рет қай жылы 
таныстырылды?
Қай жылғы сайыста 
еліміздің сән өнері 
жеңіске жеткен? 
Ая Бапани қандай 
материалмен жұмыс 
істейді? 
Камила Курбанидің 
киімін киюшілер 
несімен ерекшеленеді?
Сәкен Жақсыбайдың 
киімдері қандай 
материалдан тігілген?

190
IX
 БӨ
ЛІМ
3. Берілген тапсырманы орындаңыз.
1. Құралай Заманбекқызы Нұрқаділова 
туралы 2 мәлімет жазыңыз.
1.
 ______________________________________________________________________
2.
 ______________________________________________________________________
2. Аида Кауменова туралы 3 мәлімет 
жазыңыз.
1.
 ______________________________________________________________________
2.
 ______________________________________________________________________
3.
 ______________________________________________________________________
3. Сәкен Жақсыбай туралы 4 мәлімет 
жазыңыз.
1.
 ______________________________________________________________________
2.
 ______________________________________________________________________
3.
 ______________________________________________________________________
4.
 ______________________________________________________________________
4. Сұрақтарға жауап беріңіз.
5. Берілген сан есімдерді мәтіндегі тіркесетін сөздерімен толықтырыңыздар.
1947 жыл
____________________________________________
1988 жылы
____________________________________________
2000 жылдары
____________________________________________
2 жыл
____________________________________________
1987 жылы
____________________________________________
5 жылдан бері
____________________________________________
2011 жыл
____________________________________________
1913 жыл
____________________________________________
1958 жыл
____________________________________________
1975 жыл
____________________________________________
ГраММатика
Ережемен танысыңыз.
Есімше  
 
 
 
 
                                       
310
 
- бет
- ған / -ген  - қан /- кен
-атын / -етін – йтын / -йтін
-мақ / -мек – пақ / - пек
- ар / - ер / – р  / - с
кел+ген, жаз+ған, айт+қан
      сұра+йтын , жүз+етін
      бар + мақ, айт+пақ
      кел+ер, жаз + ар, берме+с
Мәтінде қандай мата 
атаулары кездеседі? 
Мәтінде кездесетін стиль 
атаулары сізге таныс па?

191
IX
 БӨ
ЛІМ
1. Тиісті қосымшаны қойыңыз.
Елу жыл бұрын «дресс-код» деген түсінік танымал болма
_________
Ал қазір дресс-код біздің күнделікті өмірімізге сіңіп кет
_________
Дресс-код де
_________
 – белгілі бір ортада қатаң нормаға сай киіну.
Сіз жұмысқа тұр
_________
да дресс-код нормасымен таныс
_________
сыз
Әдетте, банк, басқару, жалпы мемлекеттік қызметтегі адамдар дресс-кодты ұстан
_________
Ерлер костюм ки
_________
, әйелдер белдемше мен блузаны таңда
_________
Сіздің жұмыс берушіңіз smart-casual стиліндегі дресс-кодты ұсын
_________
 болса,
Демек ол өз қызметкелерінің ақ-қара костюммен жүргенін қалама
_________
    адам.
Ендеше басшыңыз адамның киімі өз иесінің мінезі, тұлғалық қасиеті жайлы әңгімелей 
алатынын біл
_________
 адам де
_________
 сөз.
Сол себепті еркін әрі сәнді кеңсе стилін ұсын
_________
2. Мақалға тиісті есімшенің қосымшасын жалғап, аяқтаңыз. Мақалды жаттап алыңыз.
3. Сәйкестендіріңіз.
Менің әжем жазда ауылдан
бірақ ақпарат жалған екен.
Тілшілер атақты әртіс туралы 
мақала
бізге құрт, май, ірімшік әкелетін.
Әріптесімнің отбасы Алакөлде 
терезелерді ашып қояйық.
Ғаламторда күнде жаңалықтар
дегенмен  екі-үш  сағат  әлеуметтік 
желіде  отырғанымды  байқамай 
қаламын.
Қазақтың сал-серілері әдемі
балалары күнге күйіп кетіпті.
Кеше қатты дауыл 
белдіктері де таза күмістен 
жасалған екен.
Ерін
_______
   қал
_______
 ұятқа, 
Ізден
_______
  жет
_______
 мұратқа
Ата-ананың қадірін,
Балалы бол
______
да біл
______
сің
Шақыр
_______
 жерден қалма, 
шақырма
_______
 жерге барма.
Ерінбе
_______
 етікші бол
_______
Айтыл
_______
 сөз, атыл
_______
 
оқпен тең.
Жауын жау
______
, көк шығ
______
отырмаспын
болмас
киінген
демалған
жазған
келетін

192
IX
 БӨ
ЛІМ
4. Сөйлемдерді болымсыз формада жазыңыз.
Үлгі:    
- Бүгін жеңі бар көйлекті әкелетін бе еді?
- Иә. Кеше уәде берген.
 
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Иә. Дүкенде сатып алған тауарыма сыйлық қосып берген.
2
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Жоқ. Жолдасым жұмыстан кеш қайтпас деп ойлаймын.
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Менің ойымша, балаларға бұл мультфильмге қызықпайтын болар.
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Бұл кітапты бүгін ешкім алмас. Ертең келейік. Сосын сатып аламыз.
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Көрмеде қазақстандық сәнгерлердің көрсетілімі болмақ.
- 
_____________________________________________________________________________________________________________________
?
- Бұл сәнгердің киімдерін жастар алар деп ойлаймын.
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң...
Бөтен адамға бас киім бермейді және 
айырбастамаған. Адам басы кемиді деп 
санаған.
Бас  киімді  тебуге,  лақтыруға,  теріс  киюге  болмайды. 
Жақсылықтың  бәрі  адамның  маңдайына  жазылады, 
сондықтан  да  бас  киімнің  орны  ерекше.  Бас  киімді 
әрқашан таза, ұқыпты ұстап, босағаға емес, төрге ілген. 

193
IX
 БӨ
ЛІМ
тыңдаЛыМ
1. Тыңдаңыз. Мәтін не туралы? 
Дұрыс жауаптың тұсына белгі қойыңыз.
№22
«Сымбат» сән академиясының тауарлары  туралы
Қазақстандық сәнгерлер туралы
«Сымбат» сән академиясы туралы
2. Қайта тыңдаңыз. Мәліметтің берілу ретімен белгілеңіз. 
«Сымбат» сән академиясының басшысының көпшілікке танымал болған.
«Сымбат» сән академиясының киімдерінің Қазақстанды танымал еткен.
«Сымбат» сән академиясының негізі 1947 жылы қаланған.
Киімді оң қолдан бастап киіп, сол қолдан 
бастап шешкен. Оң қолдан бастап киім 
кию жақсы ырым саналған. 
Киімді желбегей жамылмаған, өйткені 
екі қолы жоқ адам ғана киімді желбегей 
жамылып жүрген деген пікір қалыптасқан. 
Осы пікірлермен келісесіз бе? «Иә» және «жоқ» деген 
жауаптарыңызды нақты мысалмен дәлелдеңіз. 

194
IX
 БӨ
ЛІМ
3. Қайта тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз. 
1
Сұхбат алушының  Сабыркүл ханымға қойған алғашқы сұрағы не туралы?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2
Сұхбат беруші сән индустриясындағы қызмет жолына қанша уақыт болған?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3
Қазіргі заман жастары қай кезеңде ешқандай сән болған жоқ  деген пікірде?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4
«Сымбат» сән академиясы қай жылдан бастап көпшілікке өз қызметін ұсынған?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5
1975 жылдары «Сымбат» сән академиясының ең алғашқы тұтынушылары кімдер болған?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6
Сабыркүл Асанова өз еңбек жолында қандай қиыншылықты атап өтті?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7
Сұхбат беруші жұмыс орнында сатып алушымен болған қиындықты қалай шешті?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8
Сабыркүл ханым өз еңбек жұмысының бойындағы қандай қасиеттерді дамыта түскенін 
айтты? Екеуін атаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
9
«Адамда жақсы қасиет болмаса оған бақ та бақыт та қонбайды» деген нақыл сөздің 
авторы кім?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10
Сабыркүл Асанова кім?
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: