Ал сіз естіген немесе оқыған қызық заңдар бар ма?

172
viii
 БӨ
ЛІМ
айтыЛыМ
   
ЖАРНАМА....ЖАРНАМА....ЖАРНАМА...ТуРАлы СӨйлЕСЕйІК. 
ӨЗ ПІКІРІңІЗБЕН БӨлІСІңІЗ.
 
Теледидардан көрген 
ең күлкілі жарнамаңыз 
есіңізде ме?
Теледидардан көрген 
ең күлкілі жарнамаңыз 
есіңізде ме?
Қандай жарнама түрлерін 
білесіз? Тізім жасаңыз.
Қандай жарнама түрлерін 
білесіз? Тізім жасаңыз.
Жарнамаланып жатқан 
өнімді сатып алған 
кезіңіз бар ма? 
Жарнамаланып жатқан 
өнімді сатып алған 
кезіңіз бар ма? 
Тауарды міндетті түрде 
жарнамалау қажет 
деп ойлайсыз ба?
Тауарды міндетті түрде 
жарнамалау қажет 
деп ойлайсыз ба?
Қандай да бір тауарды 
жарнамалаған атақты 
адамды білесіз бе? 
Қандай да бір тауарды 
жарнамалаған атақты 
адамды білесіз бе? 
Кейбір фирмалар 
жарнамаға қыруар ақша 
жұмсайды. Сол дұрыс 
деп ойлайсыз ба?
Кейбір фирмалар 
жарнамаға қыруар ақша 
жұмсайды. Сол дұрыс 
деп ойлайсыз ба?
Қазіргі кездегі ең 
тиімді жарнама түрі. 
Ол не? Ойланыңыз.
Қазіргі кездегі ең 
тиімді жарнама түрі. 
Ол не? Ойланыңыз.
Жарнамалаудың ең 
тиімді тәсілі қандай?
Жарнамалаудың ең 
тиімді тәсілі қандай?
Сіз үшін сатып 
алатын тауардың 
ең басты қасиеті 
қандай болуы керек?
Сіз үшін сатып 
алатын тауардың 
ең басты қасиеті 
қандай болуы керек?
Темекі мен ішімдік 
өнімдерін жарнамалау 
дұрыс па? 
Темекі мен ішімдік 
өнімдерін жарнамалау 
дұрыс па? 
Кейбір компаниялар өз тауарын жарнамалауға ба-
лаларды пайдаланады. Бұл дұрыс па? Жарнама 
кәсібінде балалардың болғанына қалай қарайсыз? 
Кейбір компаниялар өз тауарын жарнамалауға ба-
лаларды пайдаланады. Бұл дұрыс па? Жарнама 
кәсібінде балалардың болғанына қалай қарайсыз? 
Топтық жұмыс. Радио не 
теледидар арқылы бір 
затты жарнамалаңыздар.
Топтық жұмыс. Радио не 
теледидар арқылы бір 
затты жарнамалаңыздар.
‘Ақшаны үнемдеу туралы жарнама жасайтын ер 
адам уақытты үнемдеу үшін сағатты тоқтатқан 
адаммен бірдей.’Түсіндіріңіз. Келісесіз бе?
‘Ақшаны үнемдеу туралы жарнама жасайтын ер 
адам уақытты үнемдеу үшін сағатты тоқтатқан 
адаммен бірдей.’Түсіндіріңіз. Келісесіз бе?
Жарнамада шындық 
бар ма?
Жарнамада шындық 
бар ма?
‘Жарнама – 
заңдастырылған жалған’ 
деген пікірмен келісесіз бе?
‘Жарнама – 
заңдастырылған жалған’ 
деген пікірмен келісесіз бе?
‘Жарнама адамға 
қажетті емес затын 
алуға мәжбүрлейтін 
іс-шара’. Келісесіз бе?
‘Жарнама адамға 
қажетті емес затын 
алуға мәжбүрлейтін 
іс-шара’. Келісесіз бе?

173
viii
 БӨ
ЛІМ
жазыЛыМ
1.Сіз елтану курсы бойынша жоба дайындауыңыз қажет. Онда:
1. Белгілі елдің географиялық орналасуы, ерекшелігі жайлы ақпарат;
2. Туристік сапармен барушыларға нені көруге болатындығы;
3. Қандай нәрселерден сақтанып жүру туралы;
4.  Сол  елдің  өзге  мемлекеттерден  ерекшеленетін  мәдени  салт-дәстүрлері,  қызықты 
заңдары туралы мәлімет берілуі тиіс. 
Мысалы: 
Сауд 
Арабиясына 
ораза 
кезінде  барсаңыз,  күндіз  көпшілік 
тамақтанатын  орындар  жабық 
болады.  Сондықтан  демалысыңызды 
алдын-ала  жоспарлап  алғаныңыз 
жөн.
 
Кореяға  барсаңыз,  тамақтанған 
кезде 
дыбыс 
шығарып, 
яғни 
шайнаңдап,  сылпылдатып  жегеніңіз 
дұрыс. Өйткені осылай жеу тамақты 
дайындаған 
адамға 
айтқан 
рақметпен пара-пар екен.
 
Сіздің жобаңыз, жазатын ақыл-кеңесіңіз:
 
 
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________

174
viii
 БӨ
ЛІМ
2
- саБаҚ
әлЕмДЕ ТАлАй ҚЫЗЫҚ БАР
321 - беттегі сөздермен танысыңыз.
1. Сіздің 5 жұмыс күніңіздегі орындалуға тиісті 5 іс-шараны жазыңыз.
дүйсенбі
_____________________________________________________________________________________________________________
сейсенбі
_____________________________________________________________________________________________________________
сәрсенбі
_____________________________________________________________________________________________________________
бейсенбі
_____________________________________________________________________________________________________________
жұма
_____________________________________________________________________________________________________________
2. Берілген мәтінді өз ойыңызбен аяқтаңыз. 
Менің жазғы демалысым
Ертең  менің  жазғы  демалысым  басталады.  Осы  жылы  мен  ауылға  бармаймын  деп  ата-
анаммен келісіп алдым. Біз құрбым екеуміз келісіп, жазғы демалысымызды шілде айына алдық. 
Ертең екеуміз теңізге кетеміз. 
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

175
viii
 БӨ
ЛІМ
3. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1) Сіз ғаламтордан немесе бұқаралық ақпарат құралдарынан «Әлемдегі...» немесе «Ең, ең, ең...» 
деп басталатын жаңалықтарды, айдарларды, блог жазбаларын оқисыз ба?
2) Егер сіз сондай мәліметтерді оқысаңыз, оларға сенесіз бе?
3) Өзіңіз сондай қызықты оқиғаға куә болдыңыз ба? Егер болсаңыз, қашан және қай жерде?
4) Біздің елімізде әлемді таңғалдырған қызықты мәлімет болды ма?
5)  Соңғы  рет  қашан  әлемді  таңғалдырған  мәлімет  оқыдыңыз?  Ол  не  туралы  болды? 
Әріптестеріңізге айтып беріңіз.
ОҚыЛыМ
1. 
Мәтінді оқыңыз.   
 
 
Әлемде талай қызық бар...
     
Біз, көбіне, жерде өсетін көкөніс-жемістің ең үлкені деп қауын-
қарбызды ойлаймыз. Негізінде салмағы мен көлемі жағынан үлкен 
жеміс  Сейшель  аралында  өсетін  пальманың  жаңғағы  екен.  Оның 
диаметрі  жарты  метрге,  салмағы  25  кг-ға  дейін  жетеді  екен.  Бір 
пальма  осындай  отыз  жемістен  бере  алады.  Олардың  қабығы  өте 
қатты  болады  және  баяу  жетіледі.  Гүлденгеннен  кейін  төртінші 
жылы ғана көлемі өсіп, пісуіне тағы екі жыл керек екен. Ұзындығы 
90 см, ені 50 см-ге жуық. Бұл ағаш жемісінен жергілікті тұрғындар 
қамыр илеп, нан пісіреді. Дегенмен, ең ірі жемістер ағаш басында 
өспейді деген пікір дұрыс. Көкөністің ішіндегі ең ірісі – асқабақ.
 
Бразилияда  сүт  беретін  ағаш  бар,  ол  Амазонка  өзенінің 
жағасында өседі. Жергілікті халық оны «сорвейра» деп атайды, 
қазақшаға  аударғанда  «емшек»  дегенді  білдіреді  екен.  Сол 
сорвейра ағашының бір жерін кертіп қалса, одан сүт тәрізді ақ 
шырын саулап қоя береді. Өзі сүттен сәл қышқылдау. Сондықтан 
оны  алғаш  тағам  ретінде  пайдалана  қоймаған.  Кейіннен 
ботаниктер  зерттеп,  оның  сиыр  сүтінен  ешбір  кем  еместігін 
анықтаған.  Халықтың  айтуынша,  ақ  шырынға  аздап  су  қосып 
пісірсе, сүттен дәмі айнымай қалады екен. Ағашты бір сауғанда 
2-4 литрге дейін сүт алуға болады.
 
Индонезияның  қалың  ормандарында  алып  ара  тұқымы 
табылды.  Америкалық  бір  газеттің  жазуына  қарағанда,  араның 
ұзындығы 5 см. Бір қызығы ол термиттермен бейбіт өмір сүретін 
көрінеді.
АлыП ЖЕМІСТЕР
1
КӨП СҮТ БЕРЕТІН АғАШ
2
АлыП АРА
3

176
viii
 БӨ
ЛІМ
2. Берілген үзінділерді оқыңыз. Қай тақырыпқа сай келетінін тауып, нөмірлеңіз.
№
______
Бір қызығы ол термиттермен бейбіт өмір сүретін көрінеді.
№
______
Халықтың айтуынша, ақ шырынға аздап су қосып пісірсе, сүттен 
дәмі айнымай қалады екен.
№
______
Бір пальма осындай отыз жемістен бере алады.
3. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Берілген мәтіндерде неше нәрсе туралы айтылды?
___________________________________________________________________
2. Салмағы 20 кг болатын жемістің аты не?
___________________________________________________________________
3. Бұл жемістің отаны қайда?
___________________________________________________________________
4. Осы жемістің өсу және жетілу ерекшелігіне байланысты екі мәлімет айтыңыз.
1 
___________________________________________________________________
2 
___________________________________________________________________
5. Екінші мәтінде сөз болған заттың ерекшелігі неде?
___________________________________________________________________
6. Екінші мәтіндегі затты неге ұқсатуға болады екен?
___________________________________________________________________
7. Үшінші мәтінде сөз болған нәрсе туралы қай елдің тілшілері жазды?
___________________________________________________________________
8. Үшінші мәтінде сөз болған нәрсеге қандай сұрақ қоюға болады?
А) қандай?
В)кім?
С)не?
Д)нешінші?

177
viii
 БӨ
ЛІМ
ГраММатика
Ережені еске түсіріңіз.
Сын есімнің шырайлары
   
   
 
                         
Жаз бұл өңірде ыстық
тау
 болады.
Мынау киімің 
үп-үлкен 
ғой, балам.
Басқасына қарағанда мынауың 
тым 
қиын жұмыс екен.
1. Сын есімдерді тиісті формада жазыңыз.
Сын есім
___________________________
___________________________
___________________________
қиын
___________________________
___________________________
___________________________
жұмсақ
___________________________
___________________________
___________________________
арық
___________________________
___________________________
___________________________
толық
___________________________
___________________________
___________________________
қара
___________________________
___________________________
___________________________
сарғыш
___________________________
___________________________
___________________________
қымбат
___________________________
___________________________
___________________________
арзан
___________________________
___________________________
___________________________
қатты
___________________________
___________________________
___________________________
2. Сіз жақын арада спортзалыңызды ауыстырдыңыз. Топқа сын есім шырайларын 
қолдана отырып, спортзал туралы әңгімелеп беріңіз.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
салыстырмалы
күшейтпелі
асырмалы

178
viii
 БӨ
ЛІМ
3. Оқыңыз! 
Мидағы жағымсыз естеліктерді өшіруге болады
Швед ғалымдары жағымсыз ойлардан арылудың жолын тапты.
Бұрынырықта адам жадын басқару фантастикалық фильмдердің тұрақты сюжеті болатын. 
Енді Упсала университеті ғалымдарының арқасында бұл шындыққа айналды. Зерттеушілердің 
айтуынша, бұл жаңалықты тым депрессивті адамдарды емдеу үшін қолдануға болады. Мамандар 
осылайша адам миында пайда болған қысқа мерзімді жадыны өшіруге болатындығын айтып 
отыр.
“Біздің  зерттеуіміздің  нәтижелерін  фобияға,  мазасыздыққа  шалдыққан  миллиондаған 
адамдарды емдеу кезінде пайдалануға болады”, - деді жоба авторларының бірі Томас Агрен.
Адам қабылдаған ақпараттар мидағы арнайы ақуыздардың арқасында ұзақ мерзімді жадыға 
сақталады.  Дегенмен,  адам  бірдеңені  есіне  түсірген  кезде,  ақпарат  қайта  сақталып  отырады. 
Басқаша айтқанда, адам шындығында қандай құбылыс орын алғанын емес, сол құбылыс туралы 
өзінің соңғы ойын есінде сақтайды. Ғалымдардың пікірінше, адам миы осылайша ақпараттарды 
үздіксіз бейімдеуден өткізіп отырады.
Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Сіз мақала авторымен келісесіз бе?
2. Ғалым-дәрігерлер шынымен-ақ жадыны өшіре алады деп ойлайсыз ба?
3.  Қызықты  және  адамның  сенуі  қиын  жаңалықтардың  барлығы  неге  шетелдерде  табылып, 
шетелдік ғалымдар ашады деп ойлайсыз?
4. Егер сізге жадыңызды өшіруге ұсыныс білдірсе, не істер едіңіз? Келісер ме едіңіз?
Балық жауатын күн
Әлемдегі таңғалмайтын, еш қайран қалмайтын жұрттың 
бірі  Гондураста  өмір  сүріп  жатыр.  Себебі,  аталған  өлкеде 
жылда көктемнен жазға өткен немесе ауысқан шақта “балық 
жауыны”  дейтін  күндер  өтеді.  Бүкіл  халықтың  мазасын 
кетіріп,  сәл-пәл  қорқытқаны  болмаса,  азыққа  бір  кенелтіп 
тастайтын шақ...
Соңғы  кездегі  ақпараттарға  сенсек,  табиғаттың  осы  бір 
«қылығы» жылына екі рет қайталана бастапты. Оған Кәріб 
теңізінен бастау алатын долы жел мұхиттағы бүкіл балық 
атаулыны көтеріп алып, жолында кездескен елдімекендерге 
тастап кетуі себеп болды.
Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Сіз жауынның орнына басқа нәрсе жауғанын көрдіңіз бе?
2. Жауын орнына балықтан басқа не жаууы мүмкін деп ой-
лайсыз?
3.  Сіздің  ойыңызша,  жаңбыр  тамшылары  бір-біріне  ұқсас 
па? Кей ғалымдар «жаңбыр тамшылары бір-біріне ешқашан 
ұқсамайды» деген пікір айтады. Сіз ғалымдармен келісесіз бе?

179
viii
 БӨ
ЛІМ
артыҚ  БОЛМас  БІЛГенІң
1. Бата-тілектерді оқыңыз. Қай кезде айтылатынын айтыңыз.
2. 
Әріптесіңізді нәрестелі болуымен құттықтап, нәрестеге бата тілеңіз.
Құттықтау
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
Бата
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
тыңдаЛыМ
1. Мәтінді тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
№21
1. Мәтін не туралы болды?
2. Әлемдегі ең сәнді үйлер туралы
3. Әлемдегі ең қымбат заттар туралы
4. Әлемдегі ең қызықты мәліметтер туралы
2. Мәтінді қайта тыңдаңыз. Хабарларды ретімен нөмірлеңіз.
Әлемдегі ең кішкентай әйел
№
_____
Әлемдегі ең ауыр мысық
№
_____
Әлемнің ең қымбат спорттық команда №
_____
Әлемдегі ең қымбат үй
№
_____
Құрметті Асқар Нұр
жанұлы!
Сізді торқалы 
70 жылдық мерей 
тойыңызбен 
шын жүректен 
құттықтаймыз. 
Сізге зор денса
улық, 
қажымас  қайр
ат,  ұзақ  өмір 
тілейміз,  жанұяңызда 
тек  қана  жақ
сылық,  берек
е,  қуанышты 
күлкі  бол-
сын.  Үнемі  адал 
еңбегімен  алғыс 
арқалаған  білікті 
де,  білімді  ғ
алым  болып 
қызмет  атқар
а  беріңіз. 
Халықтың  сүйген 
ұлы  болып,  ел 
құрметіне  бөлене 
беруіңізге тілект
еспіз.
Дастарқаныңа берек
е берсін,
Бастарыңа мерек
е берсін,
Астарыңа адалдық берсін,
Бастарыңа амандық берсін,
Дендеріңе са
улық берсін!
Әумин!
70
жыл

180
viii
 БӨ
ЛІМ
3. Мәтінді қайта тыңдаңыз.  Кейіпкерлердің аттарын жазыңыз.
Әлемдегі ең кішкентай әйелдің аты 
__________________________________________________
Әлемнің ең қымбат спорттық команданың аты 
__________________________________________________
Әлемдегі ең ауыр мысықтың аты 
__________________________________________________
Әлемдегі ең қымбат үйдің иесінің аты 
__________________________________________________
4. Мәтіндегі ақпарат иелері қай мемлекеттен?
Әлемдегі ең кішкентай әйел
__________________________________________________
Әлемнің ең қымбат спорттық командасы
__________________________________________________
Әлемдегі ең ауыр мысық
__________________________________________________
Әлемдегі ең қымбат үй
__________________________________________________
5. Мәтінді тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Әлемдегі ең ауыр мысықтың түсі қандай?
____________________________________________________________________________________________________
2. Әлемдегі ең ауыр мысық табылған зообақтың аты қандай?
____________________________________________________________________________________________________
3. Әлемдегі ең ауыр мысықтың салмағын немен теңестіріп отыр?
____________________________________________________________________________________________________
4. Әлемдегі ең кішкентай әйелдің жасы нешеде?
____________________________________________________________________________________________________
5. Әлемдегі ең кішкентай әйел тұрмысқа шыққан ба?
____________________________________________________________________________________________________
6. Әлемдегі ең кішкентай әйел өзіне дейінгі Гиннес рекордтар кітабына кішкентай деп енген 
адамнан қанша кіші?
____________________________________________________________________________________________________
7. «Манчестер Юнайтед» футбол командасын ең бай команда деп жариялаған қандай баспа?
____________________________________________________________________________________________________
8. Ең қымбат футбол командасының нарықтағы бағасы қанша?
____________________________________________________________________________________________________
9. Бұл командадан кейінгі тізімде  екінші  болып тұрған қай команда?
____________________________________________________________________________________________________
10. Ең қымбат үй иесінің жасы нешеде?
____________________________________________________________________________________________________
11. Ең қымбат үйді салуға оның қанша қаражаты жұмсалды?
____________________________________________________________________________________________________
12. Бұл ең қымбат үй неше қабатты және онда қанша отбасы тұрады?
1 
________________________________________
    2 
________________________________________

181

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: