Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

127
vi
 БӨ
ЛІМ
3. Суретке қарап, әңгіме құрастырыңыз (100 сөз).
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Астана қаласы,
Қабанбай көшесі, 19 үй, 43 пәтер
бос уақытта
жексенбі күні
сенбі күні
қызы - Айжан
ұлы - Әсет
Айжан Қабыкенқызы, 36 жаста

128
vi
 БӨ
ЛІМ
2
- саБаҚ
мАмАНДЫҚТЫң БәРі жАҚСЫ
320 - беттегі сөздермен танысыңыз.
1. Қателерді түзетіп, сөйлемдерді көшіріңіз.
Мен естіимін.
____________________________________________________________________________________________
Сен қойасың.
____________________________________________________________________________________________
Сіз есікті жапасыз.
____________________________________________________________________________________________
Біз далаға шықамыз.
____________________________________________________________________________________________
Бұл менің кітапым.
____________________________________________________________________________________________
Сен оқыйсың.
____________________________________________________________________________________________
Шалбар кіиесің бе?
____________________________________________________________________________________________
2.  Төмендегі  жарнамаларды  оқыңыз.  Әр  жарнамада  қандай  мамандық  туралы 
айтылғанын табыңыз.
Біз  күш-жігері  мол,  адамдармен  тез  тіл 
табысатын, әрқашан мақсатына жететін, табанды, 
қайратты  адамдарды  жұмысқа  шақырамыз.  Сіз 
күнде  әртүрлі  жаңа  адамдармен  кездесіп,  оларға 
біздің  өнімді  жарнамалайсыз.  Басқа  қалаларға 
іссапарға шығуыңыз да мүмкін. Егер сіз  шыдамды, 
мақсатшыл,  қиындықтан  қашпайтын  адам 
болсаңыз,  төменде  көрсетілген  мекенжайға 
хабарласыңыз!
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Бізге шығармашыл, балалармен жұмыс істей 
алатын, 
өз 
міндетін 
жауапкершілікпен 
атқаратын жоғары оқу орындарының түлектері 
керек!  Балалармен  жұмыс  істеу  –  сенің 
жетістіктеріңнің айқын көрсеткіші! Егер өзіңнің 
білікті  маман  екендігіңе  сенімді  болсаң,  бізге 
кел!
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

129
vi
 БӨ
ЛІМ
Біз  35  жастан  жоғары,  қиындықтарға  шыдай 
білетін,  қызықты  жұмыстан  қашпайтын    адамдарға 
іздеу саламыз! Жұмыста сіз өзге адамдардан қысым 
көруіңіз  ықтимал.  Сіздің  жеке  басыңызға  қатысты 
жағымсыз сөздерді де естуіңіз мүмкін. Егер осындай 
қызық  пен  қиындыққа  толы  жұмыс  қызықтыратын 
болса, сіз үшін біздің есігіміз ашық!
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Ережемен танысыңыз. 
Қос сөздер
   
   
 
 
                                        
306
 
- бет
Бұл дәріхана 
күндіз-түні
 ашық, тәулік бойы жұмыс істейді.
Неге 
қайта-қайта
 сұрай бердің? 
3. Екі бағандағы сөздердің жұбын табыңыз. 
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
Ережемен танысыңыз. 
  
Біріккен сөздер
   
 
 
 
                                        
306
 
- бет
Бұл 
кәсіпорын
 немен айналысады?
Оның 
еңбекақысы 
жоғары екен.
Көшбасшы
 болу үшін табандылық, білімділік керек.
Ата 
–
Бала –
Күндіз –
Үлкен –
Қайта –
Ат –
Әке –
қайта
шеше
кіші
мат
шаға
ана
түні

130
vi
 БӨ
ЛІМ
4. Берілген сөздерден біріккен сөз жасаңыз.
кәсіп     жал     еңбек     баспа     жұмыс     көш
ақы     басты     сөз     басшы     ақы     орын
кәсіп
_________________
еңбек
_________________
жұмыс
_________________
жал
_________________
баспа
_________________
көш
_________________
5. Мәтіндегі етістіктерді қажетті түрге қойып,  оқыңыз. 
“Еңбекқор адам”
Сіз  күніне  қанша  сағат  жұмыс  істейсіз?  Кешке  жұмыс  уақыты  біткеннен  кейін  «үйімде 
бітіремін» деп қалған жұмысты үйіңізге алып кетесіз бе? Демек, сізді нағыз «еңбекқор» адам 
деп айтуға болады. Мұндай адамдар тәулігіне 12 сағат жұмыс істейді // жұмыс істеді. Соның 
арқасында  отбасының хал-жағдайы жақсы, табысы жоғары  // жоғары болады. Бәрі жап-жақсы, 
көңілдегідей көрінді // көрінеді. Бірақ олар отбасына көңіл бөлуді  артық санайды // артық са-
нады. Бала-шағасы болғанына қарамастан, күндіз-түні жұмыс істейді. 
Мұндай  адамдар  артық  жұмыс  сағаты  үшін  қосымша  жалақы  да  сұрамайды.  Еңбек 
келісімшартындағы белгіленген жұмыс сағатын ұмытып, жан-тәнімен жұмыс істейді. Демалыс 
күндері олар  өздерімен-өздері  үйде отырып, теледидар алдын бермейді // бермеді. Ал егер 
жұмысқа  шақырса,  қуана-қуана  барады  //  барды.  Ол  өз  ұжымынан  бөлек    болғысы  келеді  // 
болғысы келмейді. Ұжыммен көп уақыт өткізуге // өткізуіне тырысады. 
Мұндай жұмысбастылықты, өз қызметіне  тәуелділікті нашақорлықпен салыстыруға // са-
лыстыруды болады. Бұл – аурудың // ауру бір түрі. Ал ауру емдеуді қажет етті // етеді. Сондықтан 
ондай “еңбекқор адамдарға” ең бірінші, отбасы көмектесуі қажет // көмектесуге қажет. Егер ол 
отағасы болса, оны бұл аурудан емдеуге ынтаңызбен кіріскеніңіз дұрыс.

131
vi
 БӨ
ЛІМ
6. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.
1. Сіз күніне қанша сағат жұмыс істейсіз?
2. Жұмыстан уақытында қайтасыз ба?
3. Жұмыста сағат кешкі 18.00-ден кейін жиі қаласыз ба?
4. Жұмыста өзіңіз қаласыз ба әлде бастықтың айтуымен қаласыз ба?
5. Үйіңізге қайтуға асығасыз ба?
6. Отбасыңызбен жиі уақыт өткізесіз бе?
7. Әріптестермен бірге болған ұнай ма?
8. Сіз тәулігіне қанша сағат жұмыс істейсіз?
ГраММатика
Ережемен танысыңыз.
Бөлшектік сан есім
   
   
 
 
                         
306
 
- бет
Жұмыстың 
үштен бірі
 бітті.
Өнімнің тең 
жартысы
 жөнелтілді.
Жұмыссыздық 
екі жарым
 пайызға артып отыр.
1. Бөлшектік сан есімдерді сөзбен жазыңыз.
Бөлшектік  сан есім
1/2
___________________________________________________________________________
1/4
___________________________________________________________________________
4/5
___________________________________________________________________________
1,5
___________________________________________________________________________
3/4
___________________________________________________________________________
2. Жауабын табыңыз. 
екіден бір
Бір  бөлмеде  он  екі  адам  отырады. 
Әріптестеріңіз  кей  күндері  түскі 
тамаққа  асханаға  бармай,  пиццаға 
тапсырыс  береді.  Екі  әріптесіңіз  тауық 
еті  қосылған  пиццаны,  үшеуі  бұрыш 
қосылған,  бесеуі  шұжық  қосылған,  ал 
қалғандары  саңырауқұлақ  қосылған 
пиццаны  жақсы  көреді.  Сонда  қанша 
адам  саңырауқұлақ  пиццасын  жақсы 
көреді?
Сіздің жауабыңыз:  
___________________
 
1

132
vi
 БӨ
ЛІМ
3. Сан есімдерді өзгертіп жазыңыз.
Есептік  сан есім
Реттік сан есім
Жинақтық сан есім
Бір 
Екі 
Үш 
Төрт 
Бес
Алты 
Жеті 
ОҚыЛыМ
1. Төмендегі пікірді оқыңыз.
Ғалымдар бірқалыпты жұмыстың зиянын анықтады
Сарагоса  Университетінің  психологтары 
жүйкені  тоздыратын,  күйзеліске  жақын, 
қауырт жұмысқа қарағанда іш пыстыратын, 
бір  қалыпты  жұмыстың  тигізетін  зияны   
анағұрлым  жоғары  екенін  айтады.  Бұл 
тұрғыда, көбіне, қызмет көрсету саласындағы 
жұмыскерлер  мен  шенеуніктер  зардап 
шегеді екен. Әсіресе, бір қызметте 16 жылдан 
аса  жұмыс  жасап  келе  жатқан  ер  адамдар 
енжарлыққа жақын келеді.  
лаураның  кітабының  беті  –  300.  Ол  
кітабының  үштен  бір  бөлігін  бес-алты  күнде 
оқып  бітірді.  Сонда  оқылмаған  қанша  беті 
қалды? Қалған бетін қанша күнде оқып бітіреді 
деп ойлайсыз?
Сіздің жауабыңыз: 
___________________
 
2

133
vi
 БӨ
ЛІМ
1. Адамның тәулігіне неше сағат жұмыс істейтіндігі оның жұмысының нәтижесіне әсер етеді 
деп ойлайсыз ба?
2. Сіз күндізгі жұмысты жақсы көресіз бе, әлде түнгі уақытта жұмыс істегенді ұнатасыз ба? 
3. Жұмыс уақыты біткен кезде үйлеріне қайтатын қызметкерлер туралы не ойлайсыз? А) 
бұл қызметкерлер, шынымен, күндік жұыстарын бітіреді? В) Мұндай қызметкерлер күні бойы 
тек уақытын санап отырады. С) Қосымша қалған уақытқа қосымша ақы төленсе, бәрі қалатын 
еді.
4. Ал сіз жұмыстан өз уақытында қайтасыз ба? Неге иә? Неге жоқ?
2. 
Мәтінді оқыңыз.
Немістер тәулігіне бес-ақ сағат жұмыс істейді
ТМД 
(Тәуелсіз 
мемлекеттер 
достастығы) 
елдерінде азаматтардың еңбек 
уақыты бір аптаға 40 сағаттан 
келеді  екен.  Ал  Еуропада 
жұмыс  уақыты  ең  қысқа 
елдердің тізімін Германия мен 
Нидерланды бастап тұр.
Мәселен, аталған елдерде 
жұмыс күні шамамен  5 сағатқа 
созы ла ды.  Таң-тамаша  болып 
отырсыз  ба?  Сонда  бір  жыл 
көлемінде  1  330  сағат  жұмыс 
істейді  деген  сөз.  Ал  бір  сағат 
еткен  еңбегі  үшін  Германияда 
– 35, Нидерландыда 42 доллар көлемінде жалақы төленеді. Әлемдегі жұмыс уақы ты ең қысқа 
елдердің қатарына келесі елдер де кіреді. Францияда еңбек келісімшарты бойынша  аптасына 
26 сағат, Австрияда 27,5 сағат, Бель гияда 27,8 сағат, Ирландияда 28,3 сағат, Данияда 28 сағат, 
люксем бургте 30 сағат, Финлянди яда 30 сағат, Британияда 31 сағат жұмыс істейді. Айта кетсек,  
дәл  осы  ондыққа  кірген  елдердің  еңбекақысы  да  жоғары  болып   саналады.  Айтып-айтпай  не 
керек,  еуропалықтар  өз  қызметкерлерінің  асты-үстіне  түсіп,  барлық  жағдайларын  жасайды. 
Бір ескеретіні, жұмыста сирек, анда-санда болса да қалып, кеш бойы жұмыс істейтін неміс 
жұрты болып шыққан. Олар келісімшарттағы бекітілген жұмыс уақыты әлдеқашан бітіп қалса 
да,  жұмыс  орнында  отырып,  үлкен  ізденіс  үстінде  еңбектенеді  екен.  Бұл  көрсеткіш  жағынан 
олар барлық елдерден алда тұр. Мүмкін, ірі кәсіпорындардың тоқтамауы, баспасөз беттерінде 
олардың ашқан жаңалықтары туралы дүркін-дүркін жазатындары да осыдан болар. Көп сала 
бойынша олардың көшбасшы болып тұрғандары анық, оны мойындау керек. 
Англиядағы Саутгемптон университетінің 
қызметкерлері түнгі жұмыстың бедеулікке 
әкеп соғатынын мәлімдеген
Бұл аурудың емі - белсенді өмір сүру, өзіне қызықты, сүйікті 
істермен айналысып, достармен жиі-жиі кездесіп тұру!
Психолог
Ал сіз бұған не дейсіз?

134
vi
 БӨ
ЛІМ
3. Мәтіннен қос сөздер мен біріккен сөздерді теріп жазыңыз.
Қос сөздер
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
Біріккен сөздер
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
4. Мәтінді мұқият оқыңыз, берілген кестені толтырыңыз.
Жұмыс уақыты
Қай елде?
1. Аптасына отыз сағат
2. Аптасына жиырма жеті бүтін оннан бес сағат
3. Аптасына жиырма алты сағат
4. Аптасына жиырма жеті бүтін оннан сегіз сағат 
5. Аптасына отыз сағат
6. Аптасына жиырма сегіз сағат
7. Аптасына жиырма сегіз бүтін оннан үш сағат
8. Аптасына отыз бір сағат
5. Төмендегі сұхбатты оқыңыз. 
Пікірлесуші:
  Сіз қазіргі жұмысыңызды не үшін ауыстырғыңыз келеді?
Үміткер: 
Қазіргі  жұмысымда    жұмыс  сағаты 
өте  көп.  Келісімшартқа  қарамастан,  кешкі 
алтыдан кейін жиі қаламын. Отбасым, жас балам 
болғандықтан,  жұмысымды  ауыстырғым  келеді. 
Жаңа жұмысымда дер кезінде үйіме қайтсам екен 
деймін. Аптасына аз жұмыс сағаты болса ғой...
Сіздің жауабыңыз:
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
Сіз осы сұраққа қалай 
жауап берер едіңіз?

135
vi
 БӨ
ЛІМ
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң
Жас маманға айтылар кеңес
 
Есте сақтаңыз!
Алғашқы жұмыс күнінде танысқан 
әріптестеріңіздің атын жаттап 
алыңыз
«Сізді» бірден «Сенге» алмастырмаңыз
Сәлем түзелмей, әлем түзелмейді 
Шектен шықпауға тырысыңыз 
Адам көркі – шүберек. Жұмысқа киетін 
киіміңізге, өзіңіздің бет-әлпетіңізге аса 
мән беріңіз.
Жеке қарым-қатынас пен жұмысты 
араластырмаңыз 
Салақтық пен салғырттықтан 
арылыңыз. 
Көтере алмайтын шоқпарды беліңе 
байлама!
Жұмыс үстеліңізді жеке меншік мұражайға айналдырмаңыз. 
Көз - қорқақ, қол - батыр
Еңбек етсең ерінбей, 
тояды қарның тіленбей
Еңбектің наны тәтті,
Жалқаудың жаны тәтті
Ерте тұрған жігіттің ырысы артық,
Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық.

136
vi
 БӨ
ЛІМ
тыңдаЛыМ
1. Сұхбатты тыңдаңыз. Сұхбат берушілер  туралы ақпаратты 
толтырыңыз.
№17
Сұрақтар:
№1  адам
№2  адам
Есімдері 
Мамандықтары
Еңбек өтілі
Отбасы жағдайлары
Қай жақтан?
Қайда бара жатыр?
Жұмыстары ұнай ма?
Жұмыстарында  
қиындық бар ма?
2. Сұхбатты қайта тыңдаңыз. Төмендегі кестені толтырыңыз.
Қос сөздер
Біріккен сөздер
Бөлшектік сан есім
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
3. Сізге өз жұмысыңыз ұнай ма? 
4. Алдағы 10 жылда дәл осы жұмысыңызды жалғастыра беремін деп ойлайсыз ба?

137
vi
 БӨ
ЛІМ
айтыЛыМ
1. Топтық жұмыс. Бір мамандықты жұмбақтап айтыңыз. Қалған  топтастарыңыз сол 
мамандықты табуы керек.
Үлгі: Бұл мамандықтың жалақысы жаман емес. Ол адамдармен жұмыс істейді. Ол үнемі 
атақты, танымал адамдарды іздеуі керек. Сонымен қатар ол елдегі жаңалықтар және болып 
жатқан жаңалықтар туралы бірінші естиді. (Журналист-тілші).
Сіздер жасыруға тиісті мамандық атаулары: бастық, тергеуші, суретші, хатшы.
2. Жұптық жұмыс. Әріптесіңіз не досыңызбен пікір бөлісіңіз.
          
3. Мамандықты қалай таңдау керек? 
Сіздің  қолыңызда  мамандықты  таңдауда  бағыт  берер  5  кеңес  бар.  Осы  кеңестерді 
өз  топтасыңызбен  талдаңыз.  Келісемін  және  келіспеймін  деген  жауаптарыңызды  нақты 
дәлелдермен дәлелдеңіз.
1.  Алдымен  елімізде  бар  мамандықтардың  тізімін  жасау  қажет.  Қай  мамандық  туралы 
көбірек сөйлеп, сипаттай алатын болсаңыз, сол мамандық сіздің табиғатыңызға жақын деген 
мағынаны білдіреді.
2. Сіздің хоббиіңіз қандай? Сіз оны мамандыққа айналдыра алар ма едіңіз? 
3. Сәнге айналған мамандыққа жүгірмеңіз.
4. Мамандықтың жаманы жоқ. 
5. Амал жоқтықтан таңдау.
Алғашқы пікірлесуіңіз туралы 
айтып беріңізші. Қалай өтті?
Алғашқы пікірлесуде өзіңіз 
туралы жағымды пікірді 
қалай қалыптастырасыз?

138
vi
 БӨ
ЛІМ
жазыЛыМ
1. Әріптестеріңіздің арасында сауалнама жүргізіңіз.
Сауалнамада қойылатын сұрақтар:
1) Бұл мамандықты кім таңдады: өзіңіз әлде ата-анаңыз немесе тағы басқа адам?
2) Қазіргі жұмысыңыз ұнай ма? Неге ұнайды? 5 себеп.
3) Қазіргі жұмысыңыз өзіңізге ұнамай ма? 5 себебін жазыңыз.
4) Егер бұл мамандық болмаса, қандай мамандық иесі болар едіңіз? Неге? Себебін 
түсіндіріңіз.
5) 5 жылдан кейін өзіңізді осы сала бойынша қандай жетістікке жетемін деп ойлайсыз? 
Неге?

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: